Κάθε φορά που η Ολλανδία φτάνει στη διαδικασία των πέναλτι θυμάμαι ένα ωραίο βιβλίο που έχει γραφτεί για το ποδόσφαιρό της από ένα Αγγλο αθλητικογράφο που λέγεται Ντέιβιντ Γουίνερ: ο τίτλος του είναι «Brilliant Orange: The Neurotic Genius of Football», το συνιστώ σε όσους αγαπάνε το ποδόσφαιρο των Ολλανδών, αλλά δυστυχώς δεν έχει εκδοθεί στα ελληνικά.

Σε ένα από τα κεφάλαια του, αν θυμάμαι καλά γιατί έχουν περάσει χρόνια που το βιβλίο έχει περάσει από τα χέρια μου, ο Ρίνους Μίχελς φαίνεται να συζητάει με ένα φίλο του μηχανικό για το τι είναι η Ολλανδία και τι έχει δώσει στον κόσμο.

«Δες την παλίρροια» του λέει. « Εμείς την εκμεταλλευόμαστε, ενώ άλλοι λαοί τρόμαζαν και απέδιδαν την ύπαρξή της σε θεϊκές δυνάμεις». Στη θέα της παλίρροιας, σύμφωνα με το συγγραφέα του βιβλίου, ο Μίχελς εμπνεύστηκε την μεγαλύτερη ποδοσφαιρική επανάσταση που έγινε ποτέ, δηλαδή αυτό που οι Ολλανδοί ονόμασαν «Τotaalvoetbal», οι Αγγλοι «Τotal football» κι εμείς «ολοκληρωτικό ποδόσφαιρο».

Στην πραγματικότητα ο Μίχελς εξέλιξε ένα σύστημα που ως παίκτης εξέλιξε διδαχτεί από ένα άγγλο προπονητή του ονόματι Τζακ Ρέινολντς, αλλά εγώ προτιμώ τις ωραίες ιστορίες και σας συμβουλεύω να κάνετε το ίδιο.

Ποδοσφαιρική πρωτοπορία

Έκτοτε οι Ολλανδοί είναι παρόντες σε κάθε ποδοσφαιρική πρωτοπορία έτσι ή αλλιώς. Το νέο ποδόσφαιρο απαιτεί κατήχηση και οι ίδιοι καταλαβαίνουν πως αυτό μπορεί να γίνει σωστότερά στις ακαδημίες: αυτές του Αγιαξ αποκτούν μυθικές διαστάσεις. Όταν ο Σάκι θέλει να πείσει τους Ιταλούς ότι μια ομάδα μπορεί να αμύνεται καλύτερα καλύπτοντας τους χώρους, αντί να κυνηγά παίκτες, φέρνει μαζί του στη Μίλαν τρεις Ολλανδούς. Όταν τα θέλω του Κρόιφ βρίσκουν στη Βαρκελώνη ανταπόκριση, γεννιέται το ποδόσφαιρο της Μπαρτσελόνα όπου κατοχή μπάλας και επίθεση είναι συνώνυμα.

Οι Ολλανδοί, από το 1970 και μετά, είναι οι φορείς μιας νέας κουλτούρας: οι προπονητές τους οργανώνουν και σημειώνουν, κάνουν μετρήσεις, απαιτούν προπονήσεις με ένταση, φτιάχνουν σπουδαίους αθλητές. Ολο αυτό γίνεται σαφώς πιο ενδιαφέρον αν προσμετρήσει κανείς και τα επιπλέον στοιχεία της κουλτούρας τους, κυρίως αυτή την cool αντιμετώπιση της ζωής: ο Τεν Κάτε έλεγε ότι το σημαντικότερο στο ποδόσφαιρο είναι το επόμενο ματς, εννοώντας ότι είναι ανώφελη η εσωστρέφεια, η μανιακή αυτοκριτική, η αναζήτηση ντε και καλά του λάθους που προηγήθηκε. Έτσι είναι όλοι οι καλοί Ολλανδοί.

Από τη θέση που ήμουν οι πιο πολλοί δεν θα έβρισκαν ποτέ την εστία» του λέει και προσθέτει πως «αυτό που έγινε ήταν ό,τι καλύτερο μπορούσε να γίνει» .

«Μα η Ολλανδία δεν πήρε το παγκόσμιο κύπελλο κι αυτό είναι ένα δράμα» αντιτείνει ο δημοσιογράφος. «Όχι» του λέει ο βετεράνος διεθνής, «δράμα είναι να πεθάνει κάποιος, από όσο θυμάμαι κανείς δεν έπαθε τίποτα». Αυτοί είναι οι Ολλανδοί: λίγο αλαζόνες και πολύ cool, αλλά πάντα προετοιμασμένοι, πάντα με ένα σχέδιο, πάντα προσηλωμένοι στο στόχο.

Τα πέναλτι δεν είναι για ... cool ανθρώπους

Γιατί τα θυμάμαι όλα αυτά όταν αστοχούν στα πέναλτι; Γιατί το καταραμένο ποδόσφαιρο προβλέπει συχνά στις μεγάλες διοργανώσεις ως τελική λύση μια δοκιμασία τελείως έξω από την αντίληψη των Ολλανδών για το τι είναι το ποδόσφαιρο και την ίδια στιγμή εντελώς αταίριαστη με την επιτηδευμένη τους χαλαρότητα: τα πέναλτι. Αυτά τα ρημάδια τα πέναλτι είναι η μόνη ποδοσφαιρική διαδικασία στην οποία όποια κι αν είναι η προετοιμασία, μικρή σημασία έχει.

Δεν υπάρχει σε αυτά καμία δυνατότητα επιστημονικής προσέγγισης, πέραν ίσως από το να αλλάξεις τον τερματοφύλακα όπως έκανε ο Φαν Xααλ με την Κόστα Ρίκα: κι αυτό όμως πιο πολύ και από προετοιμασία ήταν ένα ρίσκο. Τα πέναλτι είναι η Νέμεση του ολλανδικού ποδοσφαίρου: δεν μπορεί ν αλλάξουν ή να εκμοντερνιστούν, δεν σηκώνουν σπουδαία ανάλυση, δεν είναι εύκολα για χαλαρούς ανθρώπους.

Χθες βράδυ ενώ οι Αργεντίνοι χαλούσαν τον κόσμο κατακτώντας το Σάο Πάουλο σκεφτόμουν ότι οι Ολλανδοί σε ένα ποδόσφαιρο που δεν θα υπήρχε η διαδικασία των πέναλτι θα είχαν ένα σωρό τίτλους. Αλλά τι ποδόσφαιρο θα ήταν αυτό;