Η «σπασμένη» φωνή του Διακογιάννη στο μικρόφωνο της (τότε) ΕΙΡΤ... Το κοντινό, με τα αλλοιωμένα χαρακτηριστικά στο πρόσωπο του... Το «κλικ» με το τεράστιο «5» στη λευκή φανέλα και τα χέρια ολάνοιχτα, σαν ν’ αγκαλιάζει 30.000 κόσμο στις εξέδρες- προσκυνητής και προσκυνούμενος…

Και μετά, η αγωνία. Το σουτ του Κάρασι, η απόκρουση του Κωνσταντίνου... Και πιο μετά, η λύτρωση. Το τριπλό σφύριγμα του Ισπανού, φίλου του Πούσκας, Οντίθ ντε Μεντεβίλ... Κι αργότερα, η «έκρηξη»... Κι αργά το βράδυ, τότε που πέφταν’, πλέον, οι σφυγμοί ή ανακάτευαν μεράκια με μια μπουκάλα scotch υπό τους live ήχους απ’ το εξάχορδο μπουζούκι, πάλι πίσω. Μονάχος, στην άδεια, πλέον Λεωφόρο. Για να το ζήσει πάλι, κάλμα, βάζοντας σε μια σειρά εικόνες – το viewmaster μιας υπέροχης ημέρας...

«Πλησίαζε ξημέρωμα και δεν είχα κλείσει μάτι. Κατέβηκα και πήγα με τα πόδια ως το γήπεδο. Είχαν αρχίσει να έρχονται τα απορριμματοφόρα για να καθαρίσουν. Μπήκα απ’ τη θύρα που πάει στον “Τάφο του Ινδού”, προχώρησα στη σέντρα, προς το μέρος που υπολόγιζα ότι ήμουν εκείνη τη στιγμή. Και, κάποια στιγμή, μέσα σ' αυτή την απόλυτη ησυχία, ξαναζωντάνεψαν μία προς μία όλες εκείνες οι εκπληκτικές στιγμές. Σαν ντοκιμαντέρ. Τριγύρω απόλυτη ησυχία και μέσα σου ν’ ακούς τον αχό των πανηγυρισμών...».

Κανείς δεν έλεγε «τελείωσε»...

Η υπογραφή (στο «Βήμα»), ενός «Πολέμαρχου». Του Αριστείδη Καμάρα. Με το γκολ- μνημείο στο 63’ του επαναληπτικού ημιτελικού με τον Ερυθρό Αστέρα, στο γήπεδο της Λεωφόρου. Το μεγάλο 3-0. Ήταν 28 Απριλίου 1971. Σαν σήμερα, 44 χρόνια πιο πριν...

Για την οικονομία του μύθου του «Ουέμπλεϊ» (απαραίτητα με «όμικρον», στη γλώσσα εποχής) κατεγράφη ως ό,τι ο Μαραθώνας για τον κλασικό ελληνισμό ή το Στάλινγκραντ για την ελεύθερη, μεταπολεμική Ευρώπη: προϋπόθεση. Αν δεν συνέβαιναν (τα μεν), δεν θα υπήρχαν (δε). Πάντα μια «μάχη» είναι αυτή που καθορίζει εξελίξεις. Είτε μ’ ακόντιο, είτε με τουφέκι. Είτε, απλά, με μια μπάλα...

«Ο όρκος που είχαμε κάνει στο δωμάτιο του Δομάζου» θυμάται ο Κώστας Ελευθεράκης, «μας έκανε θηρία...». Ο όρκος, δικός τους. Η πίστη (και) όλων των υπόλοιπων. Με ήττα, 4-1, στο πρώτο ματς, στο Βελιγράδι, δεν ήταν «λογικό». Βαρύ το σκορ, σπουδαία ομάδα ο Αστέρας (έστω, δίχως τον τιμωρημένο, Τζάιτς). Αλλά δεν άκουγες κανέναν να σου λέει «άστο, τέλειωσε». «Ok, δύσκολο», σου έλεγαν, «αλλά μπορούμε». Έστω, με μία προϋπόθεση: να έπαιζε ο Δομάζος.

Η «απειλή» του Φέρεντς...

Είχε σημειωθεί (μαζί με τον Ελευθεράκη) στο Βελιγράδι απ’ τον Αυστριακό Λινεμάγερ, και κανονικά θα έλειπε. Τιμωρημένος. Ώσπου κινητοποιήθηκε ο Πούσκας (ήτανε και ζήτημα «εμβέλειας»). Εμφανίστηκε προσωπικά στην Επιτροπή Εφέσεων της UEFA, παρουσίασε πρωτοσέλιδα που έγραφαν για «έγκλημα» και αφού, κατά μία εκδοχή, απείλησε πως, εάν δεν «έπεφτε» η ποινή του «στρατηγού», το... «Καραϊσκάκης» θα ‘ταν άδειο στον τελικό του Εκθέσεων (Τσέλσι - Ρεάλ), το κατάφερε.

Στον Αστέρα Βουλιαγένης...

Η προετοιμασία έγινε στο «ησυχαστήριο» του Αστέρα Βουλιαγμένης. Εκεί αποσύρθηκαν οι Πράσινοι για μία εβδομάδα. Εντολή, λέει, του Πούσκας. Προτού, παραμονές του επαναληπτικού, «μετακομίσουν» Κηφισιά (στον «Αστέρα» επρόκειτο για γίνει ένα συνέδριο). Ηρεμία, αυτοσυγκέντρωση, «ανέβασμα» από δεκάδες νοματαίους που σπεύδαν’ καθημερινά για δυο καλές κουβέντες, αλλά κι απ’ τα γενναία πριμ, που, πλην της Πολιτείας, έταζαν διάφοροι -επώνυμοι και μη...

Ραντεβού στα... καταστήματα ηλεκτρικών ειδών!

Ξημέρωμα 28 Απριλίου. Διασχίζοντας, με πούλμαν, το δρόμο προς τη Λεωφόρο, οι Πράσινοι αντιλαμβάνονται, πρώτη φορά, τον πραγματικό «συναγερμό». Σε δρόμους, κολώνες, καταστήματα, παντού, αυτοσχέδια πανό, με πράσινη μπογιά, να λέν’ το ίδιο πράγμα: «3-0»! Το ‘βλεπαν, το ‘παιξαν;

Όταν τους αντιλαμβάνονται, χαμός. Άλλος δείχνει με τα τρία δάκτυλα το σκορ. Άλλος σφίγγει τη γροθιά, χειροκροτεί. Και όλοι ουρλιάζουν.

Το ματς άρχιζε στις 4. Οι πόρτες θ’ άνοιγαν στις 12. Αλλά απ’ τις 10 το πρωί, στην Τσόχα και τα γύρω τα στενά, εκατοντάδες κόσμου στριμώχνουν κορμιά και αδημονίες. Πολλοί ξοδεύουν πιθανότητες για ένα, κάπως, εισιτήριο. Όσοι δεν μπορούν, ανανεώνουν ραντεβού έξω από κάποιο κατάστημα ηλεκτρικών ειδών. Στη βιτρίνα, είχαν τηλεόραση. Λαθροθεατές από ανάγκη. Ήταν, ακόμη, ακριβές οι συσκευές.

Σύμφωνα με τον Τύπο, «δύο εκατομμύρια Έλληνες υπολογίζεται ότι θα παρακολουθήσουν τον αγώνα εις το γήπεδον, εις την τηλεόρασιν και εις τα ραδιόφωνον». Πώς να υπολογίσεις... Το σίγουρο είναι πως επίσημα δηλώθηκαν 25.005 εισιτήρια για πάνω από 30.000 στοιβαγμένο κόσμο.

Η ομιλία του Πούσκας...

Ώρα 1, η εξέδρα των κοινών εισιτηρίων ήταν ήδη φίσκα. Ελληνικές σημαίες, πανό ( «το Γουέμπλεϊ σας περιμένει», «Πρόκρισις 3-0», «Παναθηναϊκέ, το Γουέμπλεϊ σου ανήκει»...) και χιλιάδες πράσινα μπαλόνια, στήνουν γαϊτανάκι. Κι ένα μεγάλο πορτραίτο του Δομάζου παίρνει θέση στην κορυφή της εξέδρας προς Λυκαβηττό: «Στρατηγέ, μαζί σου!»

Ένα τέταρτο πριν από τη σέντρα, ελικόπτερο της «Ολυμπιακής» προσγειώνεται στον αγωνιστικό χώρο. Σηκώνει σκόνες και «ξερνάει», μπροστά απ’ τα επίσημα τέσσερα καλλίγραμμα μοντέλα, με «καυτά» πράσινα σορτς. Κρατάνε διαφημιστικό πανό, μοιράζουν προϊόντα. Η ρεκλάμα έχει ήδη μπει γερά στη ζωή του νεοέλληνα.

Ώρα 4 παρά 5. Οι Πράσινοι είναι ήδη στην καταπακτή, ακούνε την εκφώνηση των ενδεκάδων, νιώθουν πάνω απ’ τα κεφάλια τους το γήπεδο έτοιμο να... γκρεμιστεί! Βγαίνουν. Πανζουρλισμός. «Απ’ τις φωνές, τις σειρήνες, τις καραμούζες, πέρασαν δέκα λεπτά για να συνεννοηθούμε μεταξύ μας...».

Όσο μπορούν ξαναφέρνουν κατά νου, τα τελευταία λόγια, στ’ αποδυτήρια, του Πούσκας: «Να μην δεχτούμε γκολ και να μην απογοητευτούμε, αν δεν σκοράρουμε γρήγορα. Εμένα, αν πιάσετε το 50% της απόδοσης στο Βελιγράδι, μου φθάνει...».

Ήλιε, ήλιε, αρχηγέ...

Στη σέντρα οι δύο αρχηγοί και ο διαιτητής. Στρίβει το νόμισμα: «κορώνα». Δεν γράφτηκε. Είχαμε Χούντα. Ο Δομάζος επιλέγει το τέρμα προς Λυκαβηττό. Όχι τυχαία. Ο ήλιος είναι στα ψηλά του. Και... κόντρα στον τερματοφύλακα, Ντουίκοβιτς – που δεν το κρύβει. Δυσφορεί. Το προδίδουν οι κινήσεις του: βάζει- βγάζει ένα καπελάκι που φοράει. Με άτσαλες, με νευρικές κινήσεις, χαράζει με το πόδια του σημάδια στο χώμα- χορτάρι. Φωνάζει. Και λίγο μετά τη «σέντρα» το «πληρώνει».

Ψηλά μπαλιά στην άμυνα. Ο Γκλενκόφσκι, προσπαθεί να τη γυρίσει, αλλά ο ήλιος φαίνεται να τον «τυφλώνει». Και ο Αντωνιάδης, το ψυχανεμίζεται. Πετάγεται, πλασάρει... Γκολ, 1-0! Στη μόλις δεύτερη φάση του αγώνα...

Ως το ημίχρονο, το σκορ παραμένει αναλλοίωτο. Μένουν άλλα δύο. Λεπτό 55’. Κόρνερ... Ο Γραμμός πλασαριστά στον Φυλακούρη. Σεντράρει. Στο πρώτο δοκάρι ο Καμάρας κάνει κίνηση. Ο Μπογίσεβιτς τον βγάζει από τροχιά, αλλά υπάρχει και ο «ψηλός». Μ’ ένα σούστα- σάλτο περνάει πάνω κι απ’ τους δύο. Και με το κεφάλι... Η Λεωφόρος «φλέγεται». Ένα ακόμη...

«Αιχμάλωτη» στην κάμερα...

Οκτώ λεπτά αργότερα, το momentum του Αριστείδη... Μπροστά στον Πούσκας, ο Φυλακούρης ψάχνει μεταβίβαση. Ο Αντωνιάδης κάνει κίνηση στα δεξιά. Τραβάει δύο. Λάθος τους, αφήνουν κενό. Ο Καμάρας το βλέπει. «Χώνεται». Ο Πούσκας τον βλέπει. Και με μια φωνή που πέρασε, ως αιώνιο ντοκουμέντο ηχητικό, στο σωζόμενο video του αγώνα, τραβά μαγυάρικη στριγγλιά στον Φυλακούρη: «Καμάρας! Καμάρας...». Tα υπόλοιπα ήταν, πλέον, ιστορία – ώρα 5.18 τ’ απόγευμα, ακριβώς.

Σοκ στην Ευρώπη...

Στα δημοσιογραφικά γραφεία της Ευρώπης, το μαντάτο σκάει με πάταγο. Για «το πιο μεγάλο σοκ στην ιστορία του Ευρωπαϊκού Κυπέλλου» γράφουν οι Αγγλοσάξονες της «Sun». Η «Daily Sketch» μιλά για την «ελληνική υπερομάδα», η «Sports» του Βελιγραδίου για «τρεις κεραυνούς του Δία στον ξάστερο ουρανό της Αττικής», η γαλλική «Franch Soir» για «το ακατόρθωτο που πραγματοποιήθηκε...».

Την ίδια ώρα, ο «Ευαγγελισμός» τρέχει να αντιμετωπίσει καρδιακά (ένας 57χρονος δεν άντεξε... κι «έφυγε», λίγο μετά το γκολ του Αριστείδη...) και στο γήπεδο της Λεωφόρου, η έννοια «ντελίριο» γρασάρει αντανακλαστικά.

Οι... φαβορίτες του Κόκκοτα!

Εκατοντάδες λαού, μπαίνει στο γρασίδι, σηκώνει στα χέρια παίκτες και προπονητή. Ο τρελο- Φυλακούρης σκαρφαλωμένος στην πλάτη του Σταμάτη Κόκκοτα κάνει το γύρο του θριάμβου. Κάποια στιγμή πάει να πέσει. Συγκρατήθηκε (λέει ο αστικός ο μύθος) από... πού; Τις μυθικές του φαβορίτες!

Στην εξέδρα των επισήμων, η Δέσποινα Παπαδοπούλου δίνει τη δική της την «παράσταση». Φωνάζει παίκτες, τους ασπάζεται (ας έκαναν κι αλλλιώς...), ποζάρει χαμογελαστή, κρατά την μπάλα του αγώνα ως ενθύμιο.

Αν ήταν και ο... σύζυγος μαζί; Όχι. Το είδε, λέει, από την τηλεόραση. Και μετά, πήγε στο γραφείο του και, πλην του (γγΑ) Ασλανίδη, συνεχάρη και τους Πράσινους: «Ηγωνισθήκατε σθεναρώς, ενικήσατε δικαίως...».

Μεν και δε...

Χρόνια μετά, μιλώντας στον Αλέξη Παπαχελά (Mega), ήταν η ίδια που ξυπνούσε δαίμονες: «Λέει ο κ. Παττακός που ήταν δίπλα μου, “τι λύσσαξες; Το πληρώσαμε και θα το πάρουμε”!» Ο Παττακός το διέψευσε, ρητά: «Σοβαρά μιλάμε τώρα;»

Καταγράφεται ως το πιο εμβληματικό, «ηλεκτρισμένο» δίπολο μιας «έριδας» που, μ’ αρχή μια κουβέντα που άρχισε νωρίς στο Βελιγράδι ( «έλεγαν ότι το δώσαμε για... μία τηλεόραση» θα δήλωνε, αργότερα ο Όστοϊτς) δε λέει να ξεθυμάνει.

Το «ήταν όλα συμφωνημένα σε πολύ υψηλότερο επίπεδο. Στο ημίχρονο ένας κοντός μας έφερε κάτι λεμονάδες, το τελικό χτύπημα» του Νοβάκοβιτς (στην «Blic»), σε μπρα ντε φερ με το «αυτά είναι μαλ...ς, σε κανέναν απ’ όσους παίξαμε σ’ εκείνο το παιχνίδι δεν ζητήθηκε να χάσουμε» του Φιλίποβιτς (στη «Novosti»).

Η (πρόσφατη, από το «Έθνος») αποκάλυψη απόρρητου εγγράφου του Αρχηγείου Στρατού (Μάιος ’71), όπου υπό τον τίτλο «Ψίθυροι- Διαδόσεις- Φήμαι» αναφέρεται πως “ διεδόθη ότι η νίκη του ΠΑΟ εξηγοράσθη αντί 3 εκατ. Δραχμών». Συγκρούεται, ως “επιχείρημα” με τα δημοσιεύματα της εποχής, σύμφωνα με τα οποία η πρόκριση στον τελικό θα εξασφάλιζε (από ευρωπαϊοκή ομοσπονδία, τηλεοπτικά, εμπορική εκμετάλλευση) περισσότερα από 6 εκατ. Δραχμές. Οπότε, προς τι να “δώσει” το ματς ο Αστέρας; Ελα ντε...

Μια... εθνική επένδυση!

Το αναντίρρητο; Το πόσο «βολική» ήταν μια τέτοια, «εθνική επιτυχία» για τη «διαφήμιση» του καθεστώτος. Το δείχνει η οικονομική γαλαντομία προς τους Πράσινους (πάνω από 15 εκατ. σύνολο μέσω, κυρίως, ΟΠΑΠ και ΓΓΑ), ως επιβράβευση για την εξασφάλιση του Γουέμπλεϊ, η συνεπής παρουσία του Ασλανίδη, δίπλα στον Παναθηναϊκό (ακόμη και ως «αρχηγός αποστολής») με Έβερτον κι Αστέρα, η κινητοποίηση της πρεσβείας στο Λονδίνο ενόψει τελικού, η... αυθόρμητη, έντυπη πίστωση ενός γενναίου μερτικού απ’ το success story των Πρασίνων, στον ίδιο τον «κύριο γενικό». Άρτος και θεάματα, θεάματα και προπαγάνδα...

Τα... πράσινα μαρούλια!

Το γιορτάσι για την πρόκριση στον τελικό, συνεχίστηκε ως τα ξημερώματα. Έξω απ’ τη Λεωφόρο, τα icons δεκάδες. «Η συγκοινωνία παρέλυσε, οι νόμοι αδράνησαν, η αστυνομία... απεσύρθη» έγραφε ο Χάρης Λυμπερόπουλος στην «Απογευματινή».

Στην Ομόνοια κόσμος πέφτει με τα ρούχα του στα συντριβάνια... Κάπου δίπλα, αστυφύλακας της Τροχαίας κάνει παρατήρηση σε οδηγό: «Εσύ, γιατί δεν κορνάρεις; Σε γράφω!»... Πλατεία Βικτωρίας (με επίκεντρο το café- bar του Δομάζου), Βασιλίσσης Σοφίας, Ιπποκράτους, Σκουφά...

Απ’ την απίθανη κυκλοφοριακή συμφόρηση (με τα κλάξον μονίμως πατημένα), καθυστερεί κοντά δυο ώρες γάμος στον Ι.Ν. Αγίου Διονυσίου, γιατί, λέει, δεν μπορούσε να φθάσει η νύφη και οι συγγενείς... Στο Σύνταγμα, η εμφάνιση μιας αιθέριας ύπαρξης μ’ ένα πελώριο, κατάστηθο τριφύλλι γεννάει αποθέωση...

Στην Πλάκα, ένας γέρος, συνοικιακός μανάβης, το γλεντάει με τον δικό του τρόπο, μοιράζοντας στον κόσμο πράσινα μαρούλια... Σε μπαλκόνι της Αλεξάνδρας τα ρεπορτάζ εντοπίζουν «τρεις ασπρομαλλούσες γριούλες με μεγάλες λευκές λαμπάδες αναμμένες», που «έκλαιγαν από χαρά»... Δυο άλλες, θρονιασμένες μπροστά στην τηλεόραση, θα «έκλεβαν» σελίδα στα «Επίκαιρα»...

«Όλοι σπίτι! Παίζουμε με Εθνικό...»

Η Αθήνα φωταγωγείται. Προαναγγέλλονται πριμ εκατοντάδων χιλιάδων και, απ’ τον Δήμο Αθηναίων, μετάλλια τιμής. Και μέσα σ ‘ όλα αυτά, μια «σπαστή» φωνή, να το παλεύει: «Και τώρα, όλοι στα σπίτια σας. Αύριο, στις 4 έχουμε προπόνηση. Παίζουμε με Εθνικό το Σάββατο...». Ο Πούσκας.

Δεν τους έπεισε. Τα επινίκια, μετά το επίσημο το γεύμα, είχαν Μοσχολιού. Η τότε σύζυγος του Μίμη... Όταν, λέει, έμαθε πως παίζει, ένας Γάλλος δημοσιογράφος του ζήτησε κουβέντα. Την είπε: «Τώρα, θα τους φάμε...». Περίπου τσαντισμένα. Ίσως είχε δει κι αυτός, κάπου στο «Hilton», κάποιο απ’ αυτά τα φέιγ βολάν, με σέρβικο αξάν, που βιάστηκαν να διεκδικήσουν θέση στην ιστορική συνείδηση: «Τελικός Κυπέλλου Πρωταθλητριών: Ερυθρός Αστέρας- Άγιαξ...» Ίσως. Μα, το κλισέ το «επιτρέπει»: ποτέ μια ωραία λεπτομέρεια, δεν χαλάει μια ωραία ιστορία...