Στις 7 Σεπτεμβρίου, σε μια λαμπρή εκδήλωση, παρουσία πλήθος κόσμου, στον κήπο του Νομισματικού Μουσείου Αθηνών παρουσιάστηκε το βιβλίο "Τα ΜΜΕ και η Δημοσιογραφία σε Μετάβαση" του δημοσιογράφου, Σωτήρη Τριανταφύλλου, από τις εκδόσεις Δίσιγμα.

Ο ίδιος μίλησε στο SPORT24 για το συγγραφικό του εγχείρημα, αναλύοντας την πορεία των ΜΜΕ στην Ελλάδα στο πέρασμα των χρόνων και το πώς η παγκόσμια οικονομική κρίση, αλλά και η τεχνολογική αλλαγή έχουν επηρεάσει συνολικά το επάγγελμα.

Το βιβλίο αυτό είναι αποτέλεσμα της διδακτορικής του διατριβής στο τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου και μπορεί να διαβαστεί εύκολα από μη εξειδικευμένο κοινό, καθώς υπάρχουν πολλά πράγματα κοινού ενδιαφέροντος.

Περιγράψτε μας λίγο τι ακριβώς διαπραγματεύεται το βιβλίο σας, αν και ο τίτλος είναι αρκετά ενδεικτικός για το περιεχόμενο;

"Το βιβλίο αναφέρεται στο πώς η παγκόσμια οικονομική κρίση που ξέσπασε το 2008, αλλά και η τεχνολογική αλλαγή έχουν επηρεάσει τη δημοσιογραφία και τα ΜΜΕ και πώς έχουν μεταβάλει τις εργασιακές σχέσεις των δημοσιογράφων. Είναι αποτέλεσμα της διδακτορικής μου διατριβής στο τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου, η οποία ολοκληρώθηκε το 2020 με τις απαραίτητες μετατροπές και προσθήκες, όπως το πώς η υγειονομική κρίση του κορονοϊού επηρέασε τα ΜΜΕ και τις εργασιακές σχέσεις των δημοσιογράφων.

Στο βιβλίο μπορεί ο αναγνώστης να βρει την ιστορία της επικοινωνίας και της δημοσιογραφίας ανά τον κόσμο από τα πρώιμα στάδια μέχρι και το σήμερα, την απαρχή του ελληνικού Τύπου και τη σύνδεσή με την ελληνική επανάσταση, την εξέλιξή του ελληνικού Τύπου, η οποία εξελισσόταν παράλληλα και με άμεση σύνδεση με την εξέλιξη του ελληνικού κράτους, το πως διαμορφώνεται το τοπίο σήμερα στη μιντιακή βιομηχανία στην Ελλάδα και τον κόσμο και όλες τις τεχνολογικές αλλαγές και τις εξελίξεις που έχουν σημειωθεί τα τελευταία χρόνια.

Συμπεριλαμβάνεται και η έρευνα της διδακτορικής διατριβής στην οποία συμμετείχαν 307 επαγγελματίες δημοσιογράφοι από όλοι την Ελλάδα, μέλη των ενώσεων συντακτών της χώρας, τα ευρήματα της οποίας είναι συγκλονιστικά και δείχνουν τις πολύ μεγάλες αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις των δημοσιογράφων λόγω της οικονομικής κρίσης και της τεχνολογικής αλλαγής, αλλά και τις μεγάλες αλλαγές που έχει υποστεί η δημοσιογραφία γενικότερα.

Για όλα αυτά αισθάνομαι την ανάγκη να ευχαριστήσω τον επιβλέποντα καθηγητή μου στη διδακτορική διατριβή Νίκο Λέανδρο που προλογίζει και το βιβλίο".

Πώς σας γεννήθηκε η ιδέα για να ξεκινήσετε αυτήν την διδακτορική διατριβή και έρευνα και πόσο διήρκησε;

"Η ιδέα αυτού του βιβλίου γεννήθηκε όταν έγραφα τη διδακτορική μου διατριβή. Εκείνο που σκεφτόμουν ήταν πως όλα αυτά θα μείνουν και θα μεταδοθούν πέραν των ορίων μιας διατριβής. Ήθελα να μείνουν και να αποτελέσουν κοινό κτήμα, να συζητηθούν, να προβληματίσουν και να πάμε πιο πέρα, να αποτελέσουν βάση περαιτέρω έρευνας για τα Μέσα Ενημέρωσης, τη Δημοσιογραφία και τις εργασιακές σχέσεις των δημοσιογράφων και όλα αυτά με την τεκμηρίωση που τους παρέχει η μεθοδολογία μιας διδακτορικής διατριβής.

Την ιδέα αυτή την πίστεψαν οι ιδιοκτήτες των εκδόσεων «ΔΙΣΙΓΜΑ» Γιάννης Μούργκος και Άγγελος Στορδόπουλος, τους οποίους ευχαριστώ θερμά και με τις απαραίτητες προσαρμογές που έπρεπε να γίνουν στη διατριβή γεννήθηκε το βιβλίο «Τα ΜΜΕ και η δημοσιογραφία σε μετάβαση», η συγγραφή του οποίου διήρκησε κάτι περισσότερο από τα επτά χρόνια που διήρκησε η διδακτορική μου διατριβή".

Το βιβλίο διδάσκεται στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου στην Σπάρτη και στο Πάντειο, στο οποίο είστε διδάκτορας. Ποιο είναι το συναίσθημα, αλλά και το αίσθημα ευθύνης, γνωρίζοντας κάτι τέτοιο;

"Είναι αυτό ακριβώς που είχα κατά νου όταν έκανα τις πρώτες σκέψεις για την έκδοση του βιβλίου. Να μείνουν όλα αυτά που αναφέρονται και είναι αποτέλεσμα πολύχρονης έρευνας, να αποτελέσουν αντικείμενο συζήτησης και περαιτέρω μελέτης και ίσως και να προτείνουν λύσεις σε κάποια θέματα. Ειδικά όταν αυτό συμβαίνει μέσω της εκπαιδευτικής διαδικασίας του πανεπιστημίου, πέραν της βαρύτητας και του κύρους που αποκτάει, αποτελεί την πιο γόνιμη μορφή διαλόγου και προσφέρει μια άνευ προηγούμενου ηθική ικανοποίηση στον συγγραφέα.

Η ευθύνη είναι μεγάλη, διότι δεν μπορεί παρά να αναφέρεις πράγματα απολύτως τεκμηριωμένα, τα οποία οι φοιτητές, αλλά και η ίδια η επιστημονική και ακαδημαϊκή κοινότητα θα κρίνουν συνεχώς. Το να διδάσκεται το βιβλίο στο πανεπιστήμιο σημαίνει αυτό ακριβώς, ότι υπάρχει μια συνεχή διαδικασία κρίσης από τους φοιτητές, αλλά και τους διδάσκοντες, η οποία μόνο γόνιμη μπορεί να αποβεί για εμένα τον ίδιο και την εξέλιξη της έρευνας στο πεδίο των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, της Δημοσιογραφίας και της Επικοινωνίας.

Το βιβλίο το διδάσκει στο μάθημά της στο Τμήμα Οργάνωσης και Διαχείρισης Αθλητισμού του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου η αναπληρώτρια καθηγήτρια και συνάδελφος δημοσιογράφος Γιώτα Αντωνοπούλου, την οποία θέλω να ευχαριστήσω για την επιλογή της αυτή που αποτελεί και τιμή, αλλά και δικαίωση για εμένα".

Είναι ένα βιβλίο το οποίο μπορεί να διαβαστεί και από ανθρώπους που δεν έχουν σχέση με τον χώρο της δημοσιογραφίας ή είναι αρκετά εξειδικευμένο;

"Ναι και βέβαια μπορεί να διαβαστεί και από μη εξειδικευμένο κοινό. Υπάρχουν πολλά πράγματα κοινού ενδιαφέροντος. Για παράδειγμα ενδιαφέρει τον καθένα η ιστορία και η εξέλιξη της επικοινωνίας και της δημοσιογραφίας στον κόσμο, καθώς είναι απόλυτα συνδεδεμένη με τις ευρύτερες κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις, οι οποίες επίσης περιγράφονται στο βιβλίο. Το ίδιο συμβαίνει και με την Ελλάδα, καθώς η ιστορία του Τύπου και των ΜΜΕ στη χώρα μας είναι συνδεδεμένη και έχει επηρεαστεί από την εξέλιξη και την ανάπτυξη του ελληνικού κράτους.

Θα πρέπει να σας πω ότι η κατάρρευση μεγάλου μέρους Μέσων Ενημέρωσης στην Ελλάδα λόγω της οικονομικής κρίσης δεν ήταν αποτέλεσμα μόνο της ίδιας της κρίσης, αλλά οφειλόταν σε μια σειρά από λόγους που συνδέονται με την ανάπτυξη του ίδιου του ελληνικού κράτους και τις δομικές του αδυναμίες. Όλα αυτά περιγράφονται στο βιβλίο, όπως περιγράφεται και η συμβολή του Τύπου στην ελληνική επανάσταση.

Ο ελληνικός Τύπος αποτελεί μια μοναδική περίπτωση στον κόσμο, καθώς ουσιαστικά γεννήθηκε για να βοηθήσει την επανάσταση. Ξεκίνησε, βεβαίως, πριν την επανάσταση από τις ακμάζουσες ελληνικές παροικίες της Ευρώπης, αλλά οι πρώτες εφημερίδες στην Ελλάδα, στα επαναστατημένα εδάφη που αργότερα αποτέλεσαν το ανεξάρτητο ελληνικό κράτος, γεννήθηκαν για να στηρίξουν την επανάσταση".

Οι δημοσιογράφοι σήμερα έχουν πιο εύκολη πρόσβαση σε στοιχεία σε σχέση με το παρελθόν. Αυτό κατά την άποψή σας τους κάνει καλύτερους ή χειρότερους δημοσιογράφους; Υπάρχει κάποιο συμπέρασμα;

"Προφανώς έχουν πιο εύκολη πρόσβαση και προφανώς έχουν πολύ περισσότερα εργαλεία σήμερα στα χέρια τους από παλαιότερα, αλλά νομίζω ότι είναι περισσότερο θέμα ικανότητας και κατάρτισης του καθενός και λιγότερο θέμα της εποχής το αν θα είναι καλύτερος ή όχι.

Σε κάθε περίπτωση η εποχή που διανύουμε είναι εποχή μεγάλων και συνεχών αλλαγών. Είναι μια εποχή με πολλά εργαλεία όπως σας είπα στα χέρια του δημοσιογράφου, αλλά και με πολλούς κινδύνους αν δεν είμαστε προσεκτικοί.

Είναι μια εποχή με συνθήκες μεγαλύτερης διαφάνειας καθώς τα κανάλια επικοινωνίας και ενημέρωσης είναι πάρα πολλά και δύσκολα μπορεί να μείνει κάτι κρυφό, αλλά και με μεγαλύτερους κινδύνους για την πολυφωνία και την ανεξάρτητη ενημέρωση. Είναι επίσης σίγουρο ότι βασικές αρχές της δημοσιογραφίας που απαιτούν ρεπορτάζ σε βάθος και διασταύρωση της είδησης δεν έχει αλλάξει, αλλά αυτό γίνεται πλέον έχοντας στη διάθεσή μας πολύ περισσότερα εργαλεία.

Εκείνο που, όμως, έχει αλλάξει πάρα πολύ είναι η δουλειά του δημοσιογράφου. Δεν αρκεί πλέον να ξέρεις να γράφεις ή να μεταδίδεις, αλλά να μπορείς να κάνεις πολλά πράγματα και σε σύντομο χρονικό διάστημα, να γράφεις, να ανεβάζεις φωτογραφίες, βίντεο, υπερσυνδέσμους, ενδεχομένως και να μοντάρεις. Είναι αυτό που περιγράφεται στη βιβλιογραφία τα τελευταία χρόνια ως δημοσιογράφος-πολυεργαλείο".

Το επάγγελμα του δημοσιογράφου χτυπήθηκε πολύ και από την οικονομική κρίση και από την υγειονομική. Πού οφείλεται αυτό; Περιθώρια ανάκαμψης υπάρχουν ή είναι πλέον δύσκολο;

"Η δημοσιογραφία χτυπήθηκε πολύ από την οικονομική κρίση και στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο. Στη χώρα μας το πλήγμα ήταν μεγάλο. Έκλεισαν αρκετά ΜΜΕ, οι μισθοί μειώθηκαν περίπου κατά 60%, η ανεργία αυξήθηκε σημαντικά με χαρακτηριστικό ότι την πιο δύσκολη περίοδο της κρίσης που ήταν η περίοδος 2012-2015 οι μισοί από τους εργαζόμενους στα ΜΜΕ έχασαν τη δουλειά τους.

Ταυτόχρονα, στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης επιδεινώθηκαν ραγδαία οι εργασιακές σχέσεις στα ΜΜΕ στη χώρα μας και παγκοσμίως. Από το 2018 και μετά υπήρξε μια ανάκαμψη στην αγορά εργασίας των ΜΜΕ, με διαφορετικούς βέβαια όρους όπως οι πιο χαμηλοί μισθοί, αλλά η υγειονομική κρίση του κορονοϊού έχει επιδεινώσει και πάλι την κατάσταση και επιτάχυνε ορισμένες αρνητικές εξελίξεις.

Προφανώς και υπάρχουν περιθώρια νέας ανάκαμψης και προς αυτή την κατεύθυνση υπάρχουν σημάδια και στην Ελλάδα και παγκοσμίως. Αναδεικνύονται, όμως, νέα ζητήματα που ταυτόχρονα αποτελούν προκλήσεις που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν, όπως η χαμηλή εμπιστοσύνη των πολιτών απέναντι στα ΜΜΕ και η ελευθερία του Τύπου που παρουσιάζει υποχώρηση παγκοσμίως.

Αυτά είναι δύο μεγάλα θέματα που υπάρχουν και στην Ελλάδα και που όπως σας είπα αποτελούν μεγάλη πρόκληση, καθώς σε συνδυασμό με ένα επίσης σημαντικό ζήτημα που αναδεικνύεται και είναι η ασφάλεια της πληροφορίας στο διαδίκτυο, είναι κομβικά για την πολυφωνία και τη λειτουργία της δημοκρατίας.

Οι επιπτώσεις της οικονομικής και αργότερα της υγειονομικής κρίσης ανέδειξαν αυτά τα ζητήματα ως κυρίαρχα και σημαντικά, πέραν των εργασιακών ζητημάτων που αναδείχθηκαν στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης και αργότερα στη διάρκεια της υγειονομικής κρίσης και όλα αυτά μαζί προφανώς μετέβαλλαν σημαντικά τη δημοσιογραφία, η οποία, όπως αναφέρεται και στον τίτλο του βιβλίου βρίσκονται σε φάση μετάβασης και ραγδαίας αλλαγής".

Στον ορίζοντα υπάρχει και κάποιο άλλο συγγραφικό εγχείρημα;

"Ναι, το οποίο θα είναι επίσης ακαδημαϊκό, αλλά θα επικεντρώνει στην αθλητική δημοσιογραφία".