Ζοάν Γκάμπερ (Βίντερτουρ, Ελβετία 1877 – Βαρκελώνη, Ισπανία 1930)

Ο Hans Max Gamper, γνωστός στην Ισπανία ως Joan Gamper, υπήρξε ένας Ελβετός αθλητής, ο οποίος ίδρυσε δυο ποδοσφαιρικές ομάδες, την FC Zurich (Ζυρίχη) και την FC Barcelona (Μπαρσελόνα – αφού το «δικό μας» Μπαρτσελόνα είναι λανθασμένο).

Ο Γκάμπερ από μικρός αφοσιώθηκε στον αθλητισμό. Ασχολήθηκε με πολλά σπορ, περισσότερο όμως με το ποδόσφαιρο. Άρχισε την καριέρα του ως ποδηλάτης για να στραφεί όμως λίγο αργότερα στη «στρογγυλή θεά». Αγωνίστηκε με μεγάλη επιτυχία σαν επιθετικός στις ομάδες της Βασιλείας και της Εξέλσιορ στην Ελβετία. Όταν διαφώνησε με τους διοικούντες της Εξέλσιορ και άφησε την ομάδα, αποφάσισε να ιδρύσει τη Ζυρίχη (1896) και ένα χρόνο αργότερα πήγε στη Λιόν της Γαλλίας όπου έπαιξε ράγκμπι.

Το 1899 φτάνει στη Βαρκελώνη και αποφασίζει αμέσως να βοηθήσει στην ανάπτυξη του ποδοσφαίρου στην πόλη. Ο ενθουσιώδης και δημιουργικός Γκάμπερ διοργανώνει στην αρχή παιχνίδια στη γειτονιά όπου μένει, πολύ γρήγορα όμως περνάει στη δράση. Στις 22 Οκτωβρίου του 1899 δημοσιεύει στο αθλητικό περιοδικό «Los deportes» μια αγγελία, στην οποία καλεί σε συνάντηση όλους τους φιλάθλους που ενδιαφέρονται για το ποδόσφαιρο.

29 Νοεμβρίου 1899, Γυμναστήριο Sole, οδός Montjuic del Carme 5

Ένα μήνα και μια εβδομάδα μετά τη δημοσίευση της αγγελίας, στο Γυμναστήριο Σολέ της οδού Μόντζουϊκ ντελ Κάρμε συναντιούνται ο Γκάμπερ και έντεκα ακόμα θιασώτες του ποδοσφαίρου. Αυτοί οι δώδεκα υπογράφουν λίγη ώρα αργότερα την ιδρυτική πράξη της Foot–Ball Club de Barcelona, όπως είναι το επίσημο όνομα της καινούργιας ομάδας.

Για την ιστορία: Walter Wild (πρώτος πρόεδρος), Lluis d’Osso (γραμματέας), Bartomeu Terrades (ταμίας), Hans Gamper (μέλος και αρχηγός της ομάδας), Otto Kunzle, Otto Maier, Enric Ducal, Pere Cabot, Carles Pujol, Josep Llobet, John Parsons και William Parsons.

Οι περισσότεροι από τους 12 εκτός από ιδρυτικά και διοικητικά μέλη, ήταν και παίκτες της ομάδας. Πρώτος και καλύτερος ο ίδιος ο Γκάμπερ που αγωνίστηκε με την φανέλα της Μπάρσα μέχρι το 1903. Το 1901 μάλιστα σημείωσε τα 49 από τα 88 συνολικά γκολ της ομάδας του.

Στην επόμενη συνάντηση οι 12 υιοθετούν ως σήμα της ομάδας το εσκούδο της πόλης της Βαρκελώνης και διαλέγουν ως επίσημα χρώματα του συλλόγου το μπλέ και το γκρενά. Εκεί αποφασίζουν και το ύψος της συνδρομής για τα μέλη: δυο πεσέτες.



Το εσκούδο και η... κατσαρόλα

Από την πρώτη στιγμή της ίδρυσης της ομάδας, γίνεται φανερή η πρόθεση των διοικούντων να ταυτίσουν το δημιούργημά τους με την ίδια τη Βαρκελώνη. Αυτός είναι και ο λόγος που υιοθετείται σαν επίσημο σήμα το εσκούδο της πόλης: Ρόμβος σε τέσσερα τέταρτα με τον σταυρό του Sant Jordi και την σημαία της Καταλούνιας. Στο πάνω μέρος υπάρχει η μοναρχική κορώνα και μια νυχτερίδα, ενώ ο θυρεός περιβάλλεται από ένα κλαδί δάφνης και ένα κλαδί φοίνικα.

Αυτό το εσκούδο χρησιμοποιήθηκε μέχρι το 1910, όταν ο Γκάμπερ – ως πρόεδρος πια – προκύρηξε ανοιχτό διαγωνισμό ανάμεσα στα μέλη για τη δημιουργία ενός αποκλειστικού σήματος για την Μπαρτσελόνα. Νικητής αναδείχτηκε ο Κάρλες Κομαμάλα, μέλος αλλά και παίκτης της ομάδας, φοιτητής της ιατρικής και ερασιτέχνης σκιτσογράφος.



Είναι αυτός που παρουσίασε την περίφημη κατσαρόλα (olla στα ισπανικά) η οποία έκανε έξαλλο τον γραμματέα Lluis d’Osso, αλλά ενθουσίασε τον Γκάμπερ και έτσι γεννήθηκε το εσκούδο που με μικρές μόνο αλλαγές συνεχίζει να φιγουράρει μέχρι σήμερα στο στήθος των «μπλαουγκράνα». Από το νέο σήμα αφαιρέθηκαν η κορώνα και η νυχτερίδα, παρέμειναν ο σταυρός του Σαν Τζόρντι και η σημαία της Καταλούνιας και προστέθηκαν μια μπάλα, τα χρώματα της ομάδας και τα αρχικά FCB (Futbol Club Barcelona).

«Μπλαουγκράνα» - Τα χρώματα σύμβολο

Επί 108 χρόνια το μπλε και το γκρενά (μπλάου και γκράνα στα καταλανικά, εξ ου και η ονομασία «μπλαουγκράνα») είναι αναπόσπαστα στοιχεία του καταλανικού συλλόγου. Από το πρώτο παιχνίδι μέχρι και σήμερα τα δυο αυτά χρώματα είναι τα επίσημα της φανέλας. Το μόνο που έχει αλλάξει είναι το χρώμα στα σορτσάκια, το οποίο στα πρώτα δέκα χρόνια ήταν λευκό, στη συνέχεια μαύρο και από τη δεκαετία του 1920 και μετά μπλέ.

Υπάρχουν πολλές θεωρίες για το πως κατέληξε ο ιδρυτικός πυρήνας των 12 σε αυτά τα χρώματα. Άλλοι μιλούν για τα μολύβια της εποχής που είχαν δυο μύτες, μια μπλε και μια κόκκινη και άλλοι για την... μητέρα των αδελφών Κομαμάλα, που για να ξεχωρίζει τους γιους της στο γήπεδο, έραβε στο μανίκι του ενός μια μπλε λωρίδα και στο μανίκι του άλλου μια κόκκινη.

Η εκδοχή όμως που φαίνεται ως η επικρατέστερη είναι πως πολύ απλά ο Γκάμπερ εμπνεύστηκε τα μπλαουγκράνα από την εμφάνιση της Βασιλείας, στην οποία είχε αγωνιστεί ως παίκτης και η φανέλα τής οποίας είχε αυτά ακριβώς τα δυο χρώματα.

Το πρώτο παιχνίδι

Στο πρώτο παιχνίδι της ιστορίας της η Μπαρτσελόνα αντιμετώπισε στις 8 Δεκεμβρίου του 1899 – εννιά μόλις μέρες μετά την ίδρυσή της – μια μικτή ομάδα αποτελούμενη από Άγγλους κατοίκους της πόλης στο – εξαφανισμένο σήμερα - ποδηλατοδρόμιο της Bonanova. Οι Άγγλοι, ενισχυμένοι για την περίσταση και με τους συμπατριώτες τους παίκτες της Μπαρτσελόνα, επιβλήθηκαν με 1-0.

Την επόμενη μέρα η τοπική εφημερίδα «La Vanguardia de Cataluña» δημοσίευσε εκτεταμένο ρεπορτάζ της συνάντησης, δίνοντας μεγάλη έμφαση στην ύπαρξη ενός νέου αθλητικού συλλόγου με το όνομα της Βαρκελώνης.

Στις 23 Δεκεμβρίου του 1900 η Μπαρτσελόνα αντιμετωπίζει για πρώτη φορά την «Sociedad Española de Futbol» που αργότερα θα γινόταν η γνωστή μας Espanyol. Το πρώτο τοπικό ντέρμπι λήγει ισόπαλο χωρίς τέρματα.

Το πρώτο «El clasico»

Το 1902, στα πλαίσια των εορτασμών για την ενθρόνιση του βασιλιά Αλφόνσο του 13ου , διοργανώνεται για πρώτη φορά στη Μαδρίτη ένα τουρνουά, το 1ο Πρωτάθλημα Ισπανίας, η γνωστή μας σήμερα «Copa del Rey» (το ισπανικό Κύπελλο). Στις 13 Μαΐου του 1902 η Μπαρτσελόνα αντιμετωπίζει για πρώτη φορά τη Ρεάλ Μαδρίτης στον ημιτελικό και την νικάει 3-1.

Η πρώτη όμως πραγματική ένταση σε ντέρμπι συμβαίνει το 1916 στους τελικούς της «Copa del Rey». Στον πρώτο επιβάλλονται 2-1 οι «μπλαουγκράνα» και στον δεύτερο 4-1 οι «μερένγκες». Το τρίτο ματς λήγει ισόπαλο 6-6 με τρία πέναλτι κατά των Καταλανών. Τελικά στην παράταση του τέταρτου παιχνιδιού η Μπαρτσελόνα αποσύρεται, κατηγορώντας τον διαιτητή για μεροληπτική υπέρ της Ρεάλ διαιτησία.

Το πρώτο γήπεδο – «cules»

Στα πρώτα χρόνια της ύπαρξής της, η Μπαρτσελόνα αλλάζει τα γήπεδα... σαν τα πουκάμισα. Μετά το ποδηλοτοδρόμιο της Bonanova (1899), μεταφέρεται στο γήπεδο του ξενοδοχείου Casanovas (1900) για να συνεχίσει σε αυτό της λεωφόρου Huerta (1901), να κάνει ένα πέρασμα από την αλάνα της οδού Montanero (1905) και να καταλήξει το 1909 στο πρώτο ιδιόκτητο γήπεδο του συλλόγου, αυτό της οδού Industria με χωρητικότητα 6.000 θεατών.

Με την καινούργια έδρα έρχεται και η πρώτη μεγάλη ανάπτυξη της Μπαρτσελόνα, τόσο κοινωνικά με την αθρόα εγγραφή νέων μελών όσο και αγωνιστικά, με την κατάκτηση διαδοχικών τίτλων στα πρωταθλήματα της Καταλούνιας και της Ισπανίας. Μαζί όμως δημιουργείται και το παρατσούκλι που από τότε ακολουθεί κάθε φίλαθλο της Μπαρτσελόνα, το πασίγνωστο «κουλέ».

Επειδή οι κερκίδες του «Industria» ήταν ανοιχτές από πίσω (στην ουσία επρόκειτο για σκαλωσιές), όσοι περνούσαν από τον δρόμο έξω από το στάδιο, έβλεπαν χιλιάδες οπίσθια στη μόστρα και φώναζαν κοροϊδευτικά προς τους θεατές: «cules, cules» που στα καταλανικά σημαίνει κώλος. Οι φίλοι της Μπαρτσελόνα καθόλου δεν ενοχλήθηκαν από αυτή τη πλάκα και έσπευσαν να την υιοθετήσουν. Σήμερα το «κουλέ» μαζί με το «μπλαουγκράνα» είναι τα δυο παρατσούκλια της ομάδας και των οπαδών της.

Το 1922 η ομάδα αλλάζει σελίδα και μεταφέρεται στο στάδιο – όραμα του Ζοάν Γκάμπερ, το ολοκαίνουργιο «Les Corts», χωρητικότητας 30.000 θεατών, το οποίο με διαδοχικές επεκτάσεις, έφτασε τις 60.000. Εκεί θα στεγαστεί ο σύλλογος μέχρι το 1957 και θα γραφτούν σε αυτό χρυσές σελίδες δόξας για το καμάρι της Καταλούνιας. Μέσα σε αυτό το γήπεδο θα κατακτηθεί ο πρώτος τίτλος της Ισπανικής Λίγκας το 1928-29, όταν η Μπαρτσελόνα αριθμεί πάνω από 15.000 μέλη, νούμερο τεράστιο για εκείνη την εποχή.

Η πρώτη κρίση

Δεν είναι όμως όλα ρόδινα στα πρώτα χρόνια της ύπαρξης της Μπαρτσελόνα. Ο σύλλογος μάλιστα φτάνει πολύ κοντά στο χείλος του αφανισμού και μόνο το όραμα και το πείσμα του Γκάμπερ καταφέρνουν να τον κρατήσουν στη ζωή. Όλα άρχισαν το 1906 στο Μπιλμπάο, όταν η τοπική Αθλέτικ φιλοδωρεί τους «μπλαουγκράνα» με μια πραγματική πανωλεθρία: 10-1.

Ο βασκικός Τύπος εξαντλεί όλη του την ειρωνία πάνω στην Μπάρσα και η κρίση ξεσπάει γενικευμένη πάνω στο καταλανικό ποδόσφαιρο. Η Εσπανιόλ μάλιστα αποφασίζει την αποχή από κάθε αθλητική δραστηριότητα για τρία χρόνια.

Τα πράγματα ξεφεύγουν από κάθε έλεγχο, όταν το 1907 η Μπαρτσελόνα χάνει το πρωτάθλημα της Καταλούνιας φέρνοντας ισοπαλία στο κρίσιμο παιχνίδι εναντίον μιας μυστήριας ομάδας που ονομάζεται «Χ» και η οποία αποτελείται κυρίως από πρώην παίκτες της Εσπανιόλ. Ο αγωνιστικός χώρος μετατρέπεται σε ρινγκ του μποξ και η αστυνομία επεμβαίνει δυναμικά. Η ομάδα δεν συνέρχεται και ο αριθμός των μελών πέφτει στους 163. Σα να μην έφταναν όλα αυτά, σε μια τουρνέ στη Γαλλία, οι Καταλανοί αντιμετωπίζουν την Μαρσέιγ και υποκύπτουν στο ξύλο των αντιπάλων – οι περισσότεροι Γάλλοι παίκτες ήταν μέλη της ομάδας ράγκμπι – με το ταπεινωτικό 9-1.

Τον Δεκέμβριο του 1908 απομένουν μόνο 38 πιστά μέλη και το τέλος φαίνεται αναπόφευκτο. Σε μια δραματική συνεδρίαση ο Γκάμπερ δηλώνει πως αναλαμβάνει αυτός την προεδρία και αρχίζει έναν μοναχικό αγώνα για τη σωτηρία του δημιουργήματός του. Ο Ελβετός πηγαίνει πόρτα πόρτα σε όλα τα σπίτια των πρώην μελών και τους πείθει να τον εμπιστευτούν σε αυτή την προσπάθειά του. Λίγους μήνες μετά, τον Μάρτιο του 1909, εγκαινιάζεται το πρώτο ιδιόκτητο γήπεδο του συλλόγου και οι κόποι του Γκάμπερ φαίνεται πως ανταμείβονται.

Δυο χρόνια αργότερα, σε μια άλλη συνεδρίαση του Διοικητικού Συμβουλίου με θέμα την αλλαγή του καταστατικού, ο Γκάμπερ φωνάζει έξαλλος στους υπόλοιπους: «Λέτε πως αγαπάτε την ομάδα, αλλά στην πραγματικότητα τη σκοτώνετε. Φεύγω!» Η παρέμβαση ενός παλιού μέλους ηρεμεί τον Ελβετό και εκτονώνει την κατάσταση.

Τα πρώτα προβλήματα

Το 1925, την εποχή της δικτατορίας του Primo de Rivera, πριν την έναρξη ενός αγώνα στο Les Corts, οι θεατές αποδοκιμάζουν σφυρίζοντας τον ισπανικό εθνικό ύμνο, με αποτέλεσμα να τιμωρηθεί το στάδιο με κλείσιμο έξι μηνών και να αρχίσει μια συστηματική τρομοκρατία στα μέλη του συλλόγου από χαφιέδες και ρουφιάνους του καθεστώτος.

Το πρόβλημα του αντικαταλανισμού και οι ωμές παρεμβάσεις στα διοικητικά και αγωνιστικά θέματα της Μπαρτσελόνα από τον Πρίμο ντε Ριβέρα, αλλά και αργότερα, από το άλλο μπουμπούκι, τον «χενεραλίσιμο» Φράνκο, καθώς και οι επιπτώσεις αυτής της αντιμετώπισης των Καταλανών στο θυμικό και τον ψυχισμό των υπόλοιπων Ισπανών, είναι ένα πολύ ενδιαφέρον θέμα, αλλά θα το εξετάσουμε κάποια άλλη στιγμή.

Το ίδιο ενδιαφέρων είναι και ο ρόλος της ομάδας της Μπαρτσελόνα σαν σύμβολο για τους Καταλανούς, όχι μόνο εναντίον της κεντρικής εξουσίας – ειδικά σε δύσκολες εποχές καταπίεσης – αλλά και εναντίον κάθε φασιστικού, αντιδημοκρατικού κατεστημένου. Κάπου εκεί άλλωστε βρίσκεται και η αρχή του σλόγκαν «mes que un club» (παραπάνω από ένας σύλλογος), που ακολουθεί σαν κοινωνική δέσμευση την ομάδα.

Πάντως, με το τέλος και του Ισπανικού εμφύλιου το 1939, η Μπαρσελόνα ξαναβρίσκει το δρόμο της και σταθεροποιείται ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις, πρώτα του ισπανικού και αργότερα του ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου.

108 χρόνια μετά – Η FC Barcelona σήμερα

Η Μπαρτσελόνα είναι σήμερα ένας από τους μεγαλύτερους και ιστορικότερους αθλητικούς συλλόγους σε όλο τον κόσμο. Ίσως η σπουδαιότερη κατάκτησή της είναι πως δεν έγινε ποτέ Ανώνυμη Εταιρεία, αλλά ανήκει καθ’ ολοκληρία στα σχεδόν 160.000 μέλη της (δεύτερος παγκοσμίως σύλλογος σε αριθμό μελών – την ξεπερνάει μόνο η Μπενφίκα). Σεβόμενη το σλόγκαν «mes que un club» και την ταύτιση του καταλανικού λαού με όλα όσα αυτή και η ιστορία της αντιπροσωπεύουν, είναι η μοναδική επαγγελματική ομάδα στον κόσμο που δεν έχει φορέσει φανέλα με διαφήμιση χορηγού.

Το καλοκαίρι του 2006 υπέγραψε μάλιστα συμφωνία με την Unicef για να έχει στη φανέλα της το λογότυπό της. Κάθε χρόνο ο σύλλογος προσφέρει στον διεθνή οργανισμό το 0,7 του συνολικού του προϋπολογισμού.

Τμήματα και τίτλοι

Στο ποδόσφαιρο η ομάδα που ίδρυσε ο Γκάμπερ έχει κερδίσει αμέτρητους τίτλους, πιο σημαντικοί όμως είναι χωρίς αμφιβολία τα 2 Κύπελλα Πρωταθλητριών, τα 4 Κυπελλούχων (ρεκόρ κατακτήσεων), τα 3 ΟΥΕΦΑ, τα 18 πρωταθλήματα Ισπανίας και τα 24 Κύπελλα Ισπανίας. Οι φίλαθλοι της Μπαρτσελόνα είναι περήφανοι και για το γεγονός πως η ομάδα τους είναι η μοναδική στην Ευρώπη που από το 1955, όταν και άρχισαν οι ευρωπαϊκές διοργανώσεις, δεν έλειψε καμία χρονιά από αυτές.

Εκτός από το ποδόσφαιρο, υπάρχουν επαγγελματικά τμήματα σε άλλα τέσσερα αθλήματα: μπάσκετ, χάντμπολ, χόκεϊ με πατίνια και ποδόσφαιρο σάλας. Από αυτά τα πέντε τμήματα η Μπαρτσελόνα έχει κερδίσει συνολικά 27 Κύπελλα Πρωταθλητριών Ευρώπης, 85 ισπανικά πρωταθλήματα και 120 Κύπελλα Ισπανίας.

Άλλα εννέα αθλήματα διαθέτουν ερασιτεχνικά τμήματα: στίβος, ποδηλασία, ράγκμπι, μπέιζμπολ, βόλεϊ, χόκεϊ στο χόρτο, χόκεϊ στον πάγο, καλλιτεχνικό πατινάζ στον πάγο και μπάσκετ σε καροτσάκι. Αυτά τα τμήματα έχουν δώσει στον σύλλογο 78 πρωταθλήματα Ισπανίας και 106 Κύπελλα Ισπανίας.

Μέλη και σύνδεσμοι φιλάθλων

Ο σύλλογος αριθμεί σήμερα 156.366 επίσημα μέλη, από τα οποία οι 120.300 είναι άντρες και οι 36.066 γυναίκες. Από την πόλη της Βαρκελώνης προέρχονται οι 62.281, από την ευρύτερη Καταλούνια οι 75.815 και από την υπόλοιπη Ισπανία οι 18.270. Η κάρτα διαρκείας με το νούμερο 1 ανήκει δικαιωματικά στον Ζοάν Γκάμπερ.

Η Μπαρτσελόνα έχει 1828 σύνδεσμους φιλάθλων αναγνωρισμένους επίσημα από το κλαμπ. Από αυτούς οι 801 βρίσκονται στις περιοχές της Καταλούνιας, της Βαλένθιας και των Βαλεαρίδων νήσων, οι 896 βρίσκονται στην υπόλοιπη Ισπανία και 131 σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο.

Εγκαταστάσεις

Η ομάδα της Μπαρτσελόνα στεγάζεται από το 1957 στο επιβλητικό «Camp Nou» (Καμπ Νόου και όχι Καμπ Νου όπως τελείως λανθασμένα επιμένουν να το αποκαλούν οι δικοί μας), το οποίο έχει χωρητικότητα 98.772 θεατών. Πριν τρεις μήνες γιορτάστηκαν εκεί τα πενηντάχρονα του γηπέδου και ήδη έχει προχωρήσει ο σχεδιασμός για τα έργα επέκτασης και εκμοντερνισμού του.

Εκτός από το Καμπ Νόου, υπάρχει και το Mini Estadi (στο οποίο αγωνίζεται η Barcelona B και οι ομάδες των μικρότερων κατηγοριών), χωρητικότητας 15.276 θεατών. Πέρυσι τον Ιούνιο εγκαινιάστηκε το καινούργιο προπονητικό κέντρο του συλλόγου, που πήρε τιμητικά την ονομασία «Ciutat Esportiva Joan Gamper».

Ιδιοκτησία του συλλόγου αποτελεί και το πασίγνωστο κλειστό «Palau Blaugrana», χωρητικότητας 7.235 θεατών. Υπάρχει επίσης και ένα μικρότερο γήπεδο μπάσκετ στον ίδιο χώρο (1200 θέσεων) καθώς και μια κλειστή πίστα πάγου (1256 θέσεων).

Η ίδρυση της Μπαρτσελόνα – 1899



Τα εγκαίνια του γηπέδου «Les Corts» - 1922



Τα γεγονότα στο «Les Corts» με τον ισπανικό εθνικό ύμνο - 1925