Ε. Το πέμπτο γράμμα του αλφάβητου. Μαζί το δεύτερο στο ακρωνύμιο "Α.Ε.Κ". Έψιλον το κεφαλαίο. Με τόνο. Η αρχή της Ένωσης. Ο συνδετικός κρίκος που σμίγει το δεξί ημισφαίριο της αθλητικής υπόστασης ενός συλλόγου με το αντίστοιχο αριστερό της προσφυγικής κληρονομιάς που κουβαλά από την ημέρα και τον τόπο ιδρύσεως του.

Είναι η λέξη/έννοια που στα 120 λεπτά ενός πρωινού, καλοκαιρινού, καφέ με τον Χάρη Κοπιτσή στο πολύβουο, πλην αναντίρρητα ελκυστικό, κέντρο της Αθήνας, έγινε ο πυρήνας της κουβέντας (μας). "Γιατί στην ΑΕΚ κυριαρχούσαν το ευ αγωνίζεσθαι, οι σχέσεις προπονητή-παικτών κι ένας απίστευτος κόσμος που ήθελε να νικάμε μέσα από το καλό ποδόσφαιρο και τον σεβασμ. Το χειροκρότημα στον αντίπαλο που είχε κάνει καλή προσπάθεια μού θύμιζαν τις αρχές που είχα λάβει από τους γονείς μου και εντυπωσιάστηκα συναισθηματικά. Πράγματα ξένα για το ελληνικό περιβάλλον. Άρχισα σιγά-σιγά να συνειδητοποιώ ότι φεύγοντας από το σπίτι μου πήγαινα σ' ένα δεύτερο σπίτι μου. Φεύγοντας από το γήπεδο και γυρνώντας σπίτι ένιωθα τα ίδια συναισθήματά. Η ιδέα της ΑΕΚ με είχε παρασύρει. Γι' αυτό είμαι περήφανος που είμαι ΑΕΚ. Διότι όσα μου είχαν δώσει οι γονείς και το περιβάλλον μου τα συνέχισε η ΑΕΚ στο αθλητικό επίπεδο. Για μένα αυτό έχει αξία. Είναι κάτι πολύ παραπάνω από έναν ποδοσφαιρικό αγώνα. Είναι το ανθρώπινο συναίσθημα. Είναι μια ολόκληρη διαδικασία. Το ποδόσφαιρο άλλωστε, γιατί είναι τόσο διαδεδομένο; Γι' αυτές τις συγκινησιακές στιγμές. Γι' αυτό η ΑΕΚ είναι βαθιά μέσα συνδεδεμένη, είναι οικογένειά μου".

Τον πατέρα μου τον ενδιέφερε μόνο αν έγινα χαρούμενος άνθρωπος

Κι όμως ο παλαίμαχος ποδοσφαιριστής, στα 52 του πια, δεν έχει πολίτικες ή μικρασιατικές καταβολές. "Καμία σχέση, από τη Λακωνία, το Γύθειο" είναι οι ρίζες του. Του αρκούσε που στα μάτια του η ΑΕΚ (την οποία έχει υπηρετήσει συνολικά για το 1/4 ενός αιώνα τόσο ως παίκτης όσο και ως προπονητής-στέλεχος ακαδημιών) πρέσβευε μια διαφορετικότητα αρμοστή με την ιδιοσυγκρασία του. Επειδή τίποτα δεν είναι συμπτωματικό, αλλά αποτέλεσμα από τις σταθερές προσλαμβάνουσες, η ταύτιση δεν τον παραξένεψε ποτέ. Ήρθε ως η ταιριαστή συνέχεια μιας οικογενειακής ταυτότητας που 'χε πυλώνες ζωτικότητας τον μπαμπά Γιάννη, "έναν πολύ ευαίσθητο άνθρωπο" - άγιο σχεδόν (όπως τον αποκαλούσε διαρκώς) που τον έχασε πάρα πολύ νωρίς, "όταν ακόμη ήμουν ποδοσφαιριστής, στα 26-27" και τη μαμά Σταματίνα. Δυο ανθρώπους για τους οποίους αποτυπώνεται στο πρόσωπό του η συγκίνηση για το ότι "με γαλούχησαν με τις ιδέες του αλτρουισμού και του σεβασμού στον άνθρωπο".

Τη δεκαετία του '70 η τετραμέλης οικογένεια διέμενε στο Αιγάλεω, "σχετικά κοντά στη Θηβών". Ο μικρός Χάρης δεν ήταν κάτι άλλο από τον κλασικό πιτσιρικά μιας αστικής γωνιάς της εποχής "που παίζαμε κρυφτό στη γειτονιά". Το σπίτι της φαμίλιας μικρό, ίσα που κάλυπτε τις βασικότερες ανάγκες διαβίωσης τεσσάρων ατόμων. "Δεν είχαμε χαρτζιλίκια ή δώρα", το δωμάτιο το μοιραζόταν με την αδερφή του. Σπανίως θα τον έβρισκες εκεί. Αν δεν έπαιζε στη "χωμάτινη πλατεία που μαζευόμασταν τα παιδιά και κλωτσήσαμε την μπάλα για πρώτη φορά", θα 'ταν -πιθανόν- στο ψιλικατζίδικο του κυρ-Γιάννη. Του πατέρα του. Σημείο αναφοράς για την χρονική περίοδο εκείνη. "Μέσα εκεί μεγάλωσα. Έβλεπα τον κόσμο να έρχεται, να φεύγει, να μιλάμε. Ήταν η πρώτη μορφή κοινωνικοποίησής μου". Ανήκε δηλαδή στη γενιά "που οι πιτσιρικάδες ήμασταν συνεχώς στον δρόμο και μετά στα 14-15 αρχίσαμε τις βόλτες στις πρώτες καφετέριες". Όχι όμως "όπως τις έχουμε τώρα στο νου μας. Ήταν κάτι πρωτόγνωρο, ξένο για μας. Μια διαδικασία ηλικιακής ωρίμανσης και αυτό".

Μαθητής πολύ καλός δεν ήταν. "Ήμουν όμως αγαπητός". Οι γονείς του, ούτως ή άλλως, δεν ήταν ποτέ πιεστικοί. Τους ένοιαζε πάνω κι απ' οτιδήποτε άλλο το παιδί τους ν' αγαπά ό,τι κάνει. "Τον πατέρα μου τον ενδιέφερε μόνο αν έγινα χαρούμενος άνθρωπος. Τέτοιες ήταν οι αρχές που ήθελε να μου δώσει. 'Να κάνεις πάντα αυτό που θέλει η καρδιά' επαναλάμβανε ως τη μόνη συμβουλή που μου έδινε παρέα με τη μητέρα μου. Και μαζί να σέβεσαι, να εκτιμάς και να μην ενοχλείς τους γύρω σου. Αυτή ήταν η βοήθεια των γονιών μου και θα είμαι ευγνώμων, διότι στη διάρκεια της ζωής μου επιβεβαιώθηκε ότι αν το οικογενειακό περιβάλλον είναι σωστό και στιβαρό, τις αντικειμενικές δυσκολίες που θα αντιμετωπίσεις στη ζωή, θα τις ξεπεράσεις πιο ανώδυνα".

Ομολογεί ειλικρινέστατα ο Χάρης Κοπιτσής πως το σουλούπι του δεν παρέπεμπε σε μπαλαδόρο. "Ήμουν ένα αδύνατο παιδάκι που δεν φαινόταν ότι θα γίνει ποδοσφαιριστής, δεν μπορούσε να το φανταστεί κανείς. Ήταν βέβαιοι ότι δεν θα γίνω". Παραπλανούσε η όψη του. "Φορούσα γυαλιά, γιατί είχα μυωπία και τότε δεν μπορούσα να βάλω φακούς και είχα σπάσει ατελείωτα ζευγάρια όσο έπαιζα. Ούτε δυναμικός ήμουν. Δεν έμοιαζα μ' ένα παιδί που θα τα καταφέρει. Δεν είχα την κοψιά. Το λέω κι εγώ. Είχα συμπαίκτες στη γειτονιά που οι δυνατότητές τους ήταν μεγαλύτερες κι εγώ κυνηγούσα να τους φτάσω, αλλά στο τέλος κανείς τους δεν προχώρησε όσο εγώ".

Είχε πηγή έμπνευσης τον "ιπτάμενο" Κρόιφ κι αυτό επηρέασε εξ αρχής τον τρόπο που έβλεπε το ποδόσφαιρο. "Ευτυχώς είχαμε από νωρίς μια τηλεόραση και μπορούσα να τον παρακολουθώ σε διάφορους αγώνες". Από το Πανευρωπαϊκό του '76 θυμάται σχεδόν τα πάντα. Είχε μάλιστα απογοητευτεί τόσο που έμπηξε το κλάματα, ως ένας πληγωμένος 9χρονος, "όταν η Ολλανδία έχασε το Παγκόσμιο του '78 από την Αργεντινή. Το άξιζε, χωρίς να ξέρουμε τότε για την εύνοια των Αργεντινών από την κυβέρνηση". Κι ας μην έπαιζε ο θρυλικός Γιόχαν. "Είχε όμως τον Ρένσενμπρικ". Τον θαύμαζε εξίσου. Όπως επίσης είχε αδυναμία "στον Ρόμπερτσον της Νότιγχαμ Φόρεστ και αργότερα στον Κρις Γουόντλ". Εκτός του ότι "βλέπαμε πολύ αγγλικό ποδόσφαιρο και παίκτες εκείνης της γενιάς", του άρεσε πολύ "η ντρίμπλα, οι ενέργειες οι άκρως ποδοσφαιρικές και τεχνική κατάρτιση. Σε αυτούς πήγαινε το μάτι μου". Αφομοίωσε σε τέτοιο βαθμό το στιλ τους που με τα χρόνια άρχισε να τους μοιάζει (ψηλός, αδύνατος, ταχύς, ευέλικτος, ακραίος).

Ο προπονητής με έδιωξε κατευθείαν όταν εμφανίστηκα στα αποδυτήρια

Πρώτα βέβαια έπρεπε να διαβεί το αθώο σκέλος της ποδοσφαιροποίησης του χαρακτήρα του. Αυτό που "παίζοντας ελεύθερος στην αλάνα, μπορούσα να κάνω λάθη χωρίς δισταγμούς". Ήταν τα χρόνια που "κάθε εβδομάδα είχαμε το ντέρμπι της Κυριακής, αλλά δεν ξέραμε αν θα μαζευτούν τα παιδιά, αν θα έρθουν όλα για να παίξουμε έξι-έξι ή οκτώ-οκτώ, αν κάποιος φίλος δεν θα εμφανιστεί και θα ξεμείνουμε μ' έναν λιγότερο, ποιος θα φέρει την μπάλα. Κάποιες φορές έχασα κι εγώ το ραντεβού κι 'έσκασα' γιατί η μητέρα μου έλεγε στα παιδιά ότι δεν ήμουν σπίτι για να μην με ξυπνήσει. Τότε ακριβώς άρχισε να χτίζεται η αγάπη μου για το ποδόσφαιρο. Είναι στιγμές ανεξίτηλες".

Η πρωτόλεια απόπειρα ένταξης σ' ένα οργανωμένο σύστημα έγινε μέσα από τον τοπικό Ορφέα, "μια ιστορική ομάδα που απέναντι από την αλάνα είχε τα γραφεία της". Ο τότε πρόεδρος είχε την απαιτούμενη οπτική πρόσβαση, παρά τη σκόνη που σηκωνόταν από το τρέξιμο στο χώμα, και "με φώναξαν να παίξω, παρόλο που ήμουν μικρός". Το πρόβλημα, για ένα γυμνασιόπαιδο ακόμα, ήταν πως "δεν υπήρχαν τμήματα υποδομής όπως τώρα. Έπρεπε να ενταχθείς απευθείας στην ανδρική ομάδα. Κι ο προπονητής με έδιωξε κατευθείαν όταν εμφανίστηκα στα αποδυτήρια". Αναπόφευκτο ήταν που "απογοητεύτηκα πολύ. Τουλάχιστον γύρισα στην αλάνα όπου το ευχαριστιόμουν". Ευτυχώς πάντως που "ήρθε ξανά ο πρόεδρος για να με ρωτήσει γιατί έφυγα. Εγώ του εξήγησα ότι με έδιωξε ο προπονητής και αυτός μου ζήτησε να επιστρέψω. Πήγα πάλι και ο ίδιος ο προπονητής που με είχε απορρίψει χωρίς να με δει να παίζω με αγάπησε". Σε τέτοιο βαθμό μάλιστα που λίγους μήνες αργότερα "με πρότεινε στον Ολυμπιακό. Έπαιξα με τον Θανάση Μπέμπη και τον Ρωσίδη σ' ένα φιλικό. Ενθουσιάστηκαν και με ήθελαν, αλλά δεν προχώρησε, καθώς τα χρήματα που ζητούσε ο Ορφέας ήταν πάρα πολλά για έναν 15χρονο". Που, ούτως ή άλλως, είχε ακόμη πάρα πολλά να μάθει και τρανταχτές αδυναμίες να διορθώσει. Έγινε κατανοητό όταν πήγε στο Αιγάλεω της Β' Εθνικής.

Μια μετάβαση από το Β' Τοπικό που απαιτούσε εντελώς διαφορετική διαχείριση. "Αυτό που θυμάμαι ήταν πως ήμουν σε ένα εξοχικό στην Κινέτα για διακοπές και βλέποντας τον Λεντλ στο Γουίμπλεντον, γιατί μου άρεσε πολύ το τένις και έπαιζα εκείνο το καλοκαίρι για 2-3 μήνες, χτύπησε το τηλέφωνο και μου είπε η μητέρα μου ότι με ζητούν από το Αιγάλεω. Παραδόξως εγώ στεναχωρήθηκα γιατί θα έπρεπε ν' αφήσω τις διακοπές και το τένις για να πάω για μπάλα μέσα στο καλοκαίρι".

Τελικά πήγε.

Προτού, βέβαια, αρχίσουν οι συζητήσεις και "το Αιγάλεω πληρώσει πάρα πολλά" χρειάστηκε "ένα δοκιμαστικό με προπονητή Γιάννη Μαντζουράκη που μόλις με είδε με κράτησε αμέσως λέγοντάς μου ότι 'θα μείνεις εδώ ασυζητητί'. Πήγα προετοιμασία κατευθείαν και συνολικά κάθισα 1,5 χρόνο". Τον ευνόησε, παραδέχεται χωρίς ενδοιασμό, "το γεγονός ότι από ένα σημείο και μετά το Αιγάλεω δεν είχε στόχους", μια κι έχασε την κατηγορία, "με αποτέλεσμα να έχω συμμετοχές σε μια Β' Εθνική με Ιωνικό, Ατρόμητο, Προοδευτική. Άλλο επίπεδο από την αλάνα".

Παίζοντας ήταν, φυσικά, λογικό "ν' αντιλαμβάνομαι πλέον πού υστερώ. Μόνος μου άρχισα να πηγαίνω σ' ένα γυμναστήριο, να κάνω λίγα βάρη και στρέτσινγκ. Απλές ασκήσεις όχι εξειδικευμένα πράγματα". Προσπαθούσε να μάθει το σώμα του, σαν να μάντευε ότι όλο αυτό θα έχει συνέχεια. Επιβεβαιώθηκε με την πρόταση του Πανιωνίου τον χειμώνα του '87 προς '88. "Με είχαν δει ο Σκρέκης και ο Θεοφιλόπουλος και πολύ σύντομα με πήραν στη Νέα Σμύρνη". Πριν καν κλείσει τα 19 του ο Χάρης Κοπιτσής ανήκε ήδη σε ομάδα της πρώτης γραμμής. Μια ομάδα με Μαύρο, Λίμα, Αποσπόρη, Μαραγκό, Γραβάνη. Αργότερα με Αναστόπουλο. "Καταπληκτικούς ποδοσφαιριστές που μάθαινες απ' αυτούς". Μια ομάδα που τον Μάη του '89 θα διεκδικούσε το Κύπελλο από τον Παναθηναϊκό.

Το ποδόσφαιρο θα με είχε αποβάλει

Το ότι ο 20χρονος εαυτός του Χάρη Κοπιτσή "αντί εξέλιξης παρουσίασα μια ξεκάθαρη στασιμότητα" δεν αρνείται πως ήταν αποκλειστικά δική του ευθύνη. Ούτε του "πρωτοπόρου" Βέλγου Ιρμπέν Μπραμς ούτε του Σουηδού Μπο Γιόχανσον. "Είχα συμβιβαστεί με μια πραγματικότητα ζωής που με ικανοποιούσε γιατί είχα τις βόλτες μου. Πήγαινα στην προπόνηση και μέχρι εκεί. Δεν είχα εγωισμό. Είναι από τα πολύ χρήσιμα πράγματα που μαθαίνεις. Για 2-3 χρόνια ήμουν ένας ποδοσφαιριστής που είχε δυνατότητες να εξελιχθεί, αλλά δεν τις έβγαζε". Συμφωνεί πως "ήταν συνέπεια της ηλικίας και της ιδιοσυγκρασίας μου", αλλά ταυτόχρονα "έφτασα μετά από 3 χρόνια παρόλο που στον Πανιώνιο με αγαπούσαν όλοι, να είμαι βαλτωμένος και να μην κάνω το επόμενο βήμα".

Πίνει μια γουλιά καφέ και κερδίζει λίγο χρόνο για να πει με βεβαιότητα ότι "το ποδόσφαιρο θα με είχε αποβάλει σε 1-2 χρόνια", αν δεν έφτανε στο check point "που άλλαξαν τα πάντα". Καλοκαίρι του '91 ήταν όταν "τελείωνε άλλη μια σεζόν που ήμουν μεταξύ βασικών και αναπληρωματικών, μια κατάσταση που μ' άφηνε ικανοποιημένο χωρίς να καταλαβαίνω ότι άρχιζε η αντίστροφη μέτρηση". Το κατάλαβε τότε που "την τελευταία ημέρα των προπονήσεων με φώναξε στο γραφείο του ο τότε προπονητής μας, ο κ. Μόμτσιλο Βούκοτιτς για να μου μιλήσει. Ήθελε να μου κάνει μια κουβέντα. Εγώ, εν τω μεταξύ, είχα ήδη κανονίσει διακοπές και ανυπομονούσα να φύγω. Έλεγα μέσα μου ‘τι να θέλει αυτός τώρα’. Καθίσαμε και μου είπε ότι ενώ είμαι πάρα πολύ καλός παίκτης, ένας ποδοσφαιριστής με δυνατότητες, ήθελε να μου δώσει μια συμβουλή επειδή ήμουν μικρός. Ευχήθηκε να την ακολουθήσω, του απάντησα ευχαρίστως. 'Κατά τη γνώμη μου', μου έλεγε 'μην έρθεις πίσω μετά από 20-25 ημέρες για την προετοιμασία. Κοίτα να βρεις κάτι άλλο, μην χάνεις περισσότερο τον χρόνο σου. Γιατί έτσι όπως είσαι, δεν θα κάνεις καριέρα και ίσως χάσεις την ευκαιρία να κάνεις ένα άλλο επάγγελμα'. Φαντάζεσαι να σου λέει ο προπονητής ότι δεν κάνεις πια; Ότι δεν έχεις εξέλιξη; Βέβαια, όσο σοκαριστικό κι αν ακούγεται, εγώ δεν το επεξεργάστηκα αμέσως. Δεν του έδωσα σημασία. Έφυγα και αναρωτήθηκα 'τι μου λέει τώρα'. Και πήγα διακοπές.

Ορμώμενος όμως από την κουβέντα, άρχισα να αναρωτιέμαι το γιατί. Και μαζί τι θέλω να κάνω στη ζωή μου: να φτάσω στο υψηλότερο επίπεδο. Όπως λοιπόν έχω πάει διακοπές στη Σαντορίνη, ύστερα από 2-3 ημέρες τα μάζεψα κι έφυγα. Γύρισα και άρχισα ένα εντατική προπόνηση. Βρήκα προγράμματα, ακόμη και διατροφής. Ήμουν εντελώς αλλαγμένος στην πρώτη συγκέντρωση, τόσο σωματικά όσο και κυρίως πνευματικά. Είχα φτιάξει πρόγραμμα: ξυπνούσα πολύ νωρίς το πρωί, έκανα 1-1,5 ώρα σπίτι μου γυμναστική, έτρωγα σωστά, πήγαινα προπόνηση το απόγευμα και έπεφτα για ύπνο στις 22:00! Έψαξα, διάβασα, ρώτησα. Από τον Μαύρο υιοθέτησα το αυστηρό ωράριο, κάποια κομμάτια διατροφής και τα βάρη, από τον Αναστόπουλο, που μ' έπαιρνε τρέχαμε στο Καλλιμάρμαρο, την έξτρα προπόνηση. Έκανα πράγματα που για την εποχή ήταν προχωρημένα. Ακόμη και ασκήσεις αναπνοής και διαλογισμού εφάρμοσα για να φτιάξω τη φυσική κατάστασή μου.Ήμουν 87 κιλά και γύρισα 72. Είχα χάσει 15".

Ούτε διαφήμιση για ινστιτούτα αισθητικής/αδυνατίσματος τέτοια εντυπωσιακή μετάλλαξη. Ινστιτούτο αυτοβελτίωσης πιο πιθανό, θαρρώ. "Σαν να πατήθηκε ένα κουμπί και άλλαξαν τα πάντα. Εμφανίστηκε ένας άλλος Χάρης, δεν με γνώρισαν. Σαν να μπήκα σε μια κάψουλα. Ακραίο μεν, αλλά άρχισα να μην έχω επαφές με φίλους. Ειδάλλως ήξερα ότι θα χάσω το όνειρό μου. Έτσι εκεί που ήμουν ένα παιδί που απλώς συμμετείχα, άρχισα να ξεχωρίζω πραγματικά και να κάνω τη διαφορά". Τα σκληρά πλην ειλικρινά λόγια του Σέρβου προπονητή είχαν μετατραπεί σε κίνητρο και "είναι η πρώτη φορά που μου δίνεται η ευκαιρία να τον ευχαριστήσω γι' αυτό". Υπό τις νέες αναδιαμορφωμένες συνθήκες, "έφτασα στο σημείο να είμαι βασικός και αναντικατάστατος όταν ήμουν ένα παιδί που δεν ήξεραν αν έπρεπε να το βάλουν να παίξει. Έτρεχα τόσο πολύ που κάποια στιγμή ο ίδιος άνθρωπος μου έλεγε να είμαι πιο συγκρατημένος για να μην τραυματιστώ. Το τι ερέθισμα μού έδωσε δεν περιγράφεται και από 'κει που θα σταματούσα βρέθηκα στην ΑΕΚ με παρακαταθήκη όλη αυτήν την προσπάθεια. Με ακολούθησε. Επειδή πάντως ήταν τρομερά βάρβαρο, χρειάστηκε ενίοτε και η αποτοξίνωση για να ισορροπήσω".

Όταν έμαθα για την ΑΕΚ δεν μπορούσα να πάρω ανάσα

Χειμώνας του '93 - Καλοκαίρι του 2001. Η αυτοναφορική εξιστόρηση των 8,5 χρόνων στην ΑΕΚ δεν απαιτεί διαλείμματα ή παρεμβολές. Αντιθέτως είναι προϋπόθεση, αν όχι ανάγκη, η εξ ολοκλήρου αποδοχή της επίκλησης στο συναίσθημα. Η μύηση του Χάρη Κοπιτσή στον "κιτρινόμαυρο" οργανισμό υπήρξε απολύτως μυσταγωγική. Έχει βγάλει προ πολλού τα γυαλιά ηλίου που φορούσε, κάνει μια παύση, πίνει μια γουλιά καφέ και ξεδιπλώνει αναμνήσεις, γεγονότα, συλλογισμούς, συμπεράσματα.

"Παίζοντας την προηγούμενη σεζόν με τον Πανιώνιο, είχα φτάσει σ' ένα αρκετά καλό επίπεδο. Είχα κάνει μάλιστα ένα εξαιρετικό παιχνίδι απέναντι στην ΑΕΚ, που έπαιξε τον ρόλο του. Μου είχαν ήδη πει μέσα από τον Πανιώνιο ότι υπήρχε ενδιαφέρον. Κάτι που είχα μάθει ότι ίσχυε από την εποχή του Αιγάλεω. Δεν ξέρω αν συνέχισαν να με παρακολουθούσαν, αλλά υπήρχε υπόβαθρο. Στον Πανιώνιο πάντως θέλοντας και μη σε παρακολουθούν περισσότερο. Εμένα μου είχε πει ο Παναγιώτης Αμανίτης, γενικός αρχηγός τότε, ότι ενδιαφέρεται η ΑΕΚ και προφανώς είχα εντυπωσιαστεί. Ήμουν φαντάρος τότε, έπαιζα στη Β' Εθνική και τον Δεκέμβριο έμενα ελεύθερος. Αρχικά με είχαν πλησιάσει σε φιλολογικό επίπεδο, αφού ούτως ή άλλως δεν υπήρχαν ατζέντηδες. Μου είχε κάνει πάντως εντύπωση ήταν ότι σ' ένα ματς με τον Εορδαϊκό στην Πτολεμαΐδα, με διαιτητή τον Ψυχομάνη (και το θυμάμαι γιατί με είχε αποβάλει με δύο κίτρινες στο 7' και στο 15' ενώ δεν ήμουν ποτέ σκληρός παίκτης) πηγαίνοντας σε μια καντίνα για να φάω κάτι γρήγορο, με πλησίασε ένας κύριος και μου είπε ότι τον έχει στείλει η ΑΕΚ να με δει και δεν ξέρει τι να τους πει. Εγώ απόρησα και πάνω στην πλάκα του είπα 'πες ότι στο ζέσταμα και στα πρώτα 15λεπτα ήταν καταπληκτικός'. Φυσικά έσκασε στα γέλια. Γυρνώντας εγώ σπίτι βρήκα τον Γιάννη Πλούμπη, τον προσωπικό φίλο μου που νοιαζόταν για μένα, και του μετέφερα την ατυχία μου να μην παίξω καθόλου. Όμως αυτός χωρίς να μου πει τίποτα κι έχοντας γνωστό τον Νίκο Πανταζή, έναν από τους πιο απίστευτους ανθρώπους που έχω γνωρίσει, τον πήρε τηλέφωνο. Κατόπιν με ενημέρωσε ότι τη Δευτέρα θα πάω να με δει ο κ.Μπάγεβιτς. Απόρησα κι ενθουσιάστηκα μαζί. Δεν υπήρχε νέο παιδί τότε που δεν ήθελε να πάει στην ΑΕΚ γιατί και έβαζε νέο αίμα και είχε έναν προπονητή με ασύλληπτη προσωπικότητα, έναν ποδοσφαιρικό πρίγκιπα. Όταν το έμαθα δεν μπορούσα να πάρω ανάσα.

Τη Δευτέρα όντως πήγα στη Νέα Φιλαδέλφεια. Το γήπεδο ήταν άδειο, αλλά επιβλητικό κι εγώ αναρωτιόμουν τι κάνω εδώ. Τις εικόνες τις θυμάμαι σαν να 'ναι χθες. Συναντήθηκα με τον Ντούσκο, με έβαλε στο γραφείο του και μιλήσαμε για τα πάντα: από τη θέση που μου αρέσει να παίζω ως τη ζωή. Ήταν από τις πιο συγκλονιστικές στιγμές της πορείας μου. Ήταν ένας άνθρωπος ευγενικός με τρομερή προσέγγιση απέναντι στους παίκτες. Με ρώτησε τι ομάδα είμαι και του είπα ότι εγώ θέλω μόνο να παίξω ποδόσφαιρο. Μου απάντησε ότι εδώ είναι δύσκολο και ότι δεν ξέρει αν θα πάω, ότι δεν μπορεί να μου εγγυηθεί τίποτα. Στεναχωρήθηκα, έφυγα από το ραντεβού και ήμουν 'κομμάτια', δεν μίλησα σε κανέναν, δεν μπόρεσα να κοιμηθώ. Από τον ενθουσιασμό προσγειώθηκα απότομα. Στις 7 το πρωί της επόμενης πήρε τηλέφωνο ο Θωμάς Μαύρος. Το σήκωσε η μητέρα μου και μου το έδωσε. Άκουσα μόνο το 'φύγε τώρα για τα γραφεία του Μελισσανίδη στον Πειραιά'. Πήγα και υπέγραψα το πρώτο συμβόλαιό μου με την ΑΕΚ.

Η λέξη 'ενθουσιώδης' είναι μικρή. Όλες εκείνες οι ημέρες ήταν συναρπαστικές. Γιατί μου δινόταν πλέον η ευκαιρία να πραγματοποιήσω τα όνειρά μου σε μια ομάδα που είχε τα πάντα. Έπρεπε μόνο ν' αντιληφθείς πόσο τυχερός είσαι που ένας τέτοιος δρόμος ανοιγόταν μπροστά σου, να το καταλάβεις και να συνειδητοποιήσεις ότι είναι ευκαιρία ζωής. Ευτυχώς όσα είχα περάσει προηγουμένως ήταν διδάγματα ζωής για να πάω πιο έτοιμος. Ήταν λάθη που εκμεταλλεύτηκα εκ των υστέρων. Διαφορετικά ίσως να μην είχα καταλάβει την ευκαιρία που μου δινόταν εκείνη την ημέρα σ' ένα απίστευτο περιβάλλον με εξωπραγματικούς ανθρώπους που με στήριξαν από την πρώτη ημέρα. Είμαι ευλογημένος που βρέθηκα εκεί.

Κάθε λεπτό στην ΑΕΚ, από το πρώτο ως το τελευταίο, είχε ανεκτίμητη αξία. Το μόνο που σκεφτόμουν ήταν πώς θα μπω μέσα να τρέχω σαν παλαβός. Δεν είχα άλλη έγνοια. Ήταν μια μίξη αλήθειας και ονείρου που έτρεχες πίσω του να το εκμεταλλευτείς. Ο πρώτος καιρός ήταν το αποτέλεσμα της αρπαγής του ονείρου μου. Περνώντας ο καιρός και βλέποντας το περιβάλλον, την ιστορία, τον κόσμο, υπήρχε ενδόμυχα ο φόβος μην το χάσω. Ήταν πολύτιμο. Ναι, μπορούσα να πάω αλλού, αλλά καθετί εκεί ήταν ένα μεγάλο κίνητρο για να μην το αφήσω. Συν την τύχη που είχα να είμαι δίπλα σε Μπάγεβιτς, Ραβούση, Νικολάου, Μανωλά και Σαβέβσκι. Από την πρώτη ημέρα τους έβλεπα να δω τι κάνουν για να παίρνω το παράδειγμα. Μας καθοδήγησαν με λόγια ή πράξεις και μας διατήρησαν στο ίδιο επίπεδο. Να τους βλέπεις πώς ζουν και ετοιμάζονται. Την ταπεινότητα εντός γηπέδου, αλλά και τον εγωισμό για να κερδίσουμε. Με αγάπησαν όλοι και δεν ξέρω αν είναι τυχαίο. Παρέα ίσως δεν έκαναν με τους πάντες, αλλά τους είχαν όλους ίσους. Όσο κι αν μοιάζει παράξενο τα πρώτα χρόνια ήμουν παρέα με τον Αγορογιάννη και μετά έδεσα με τον Χρήστο Κωστή. Όχι ότι με τ' άλλα παιδιά, με τον Στέλιο ή τον Βάιο και τον Τόνι, δεν ταιριάζαμε επίσης. Επιμένω να λέω ότι απλώς είμαι τυχερός, γιατί δεν σέβονταν μόνο εμένα, αλλά τον καθέναν. Γι' αυτό τα πρώτα χρόνια στην ΑΕΚ ήταν παραπάνω από παραμυθένια.

Όταν παίζεις σε αθηναϊκό ντέρμπι και αντί το βλέπεις στον ύπνο σου το ζεις εκ των έσω με αυτούς τους ανθρώπους στο πλάι σου είναι ονειρικό. Εκείνη τη στιγμή ένιωθα σαν τον Κρόιφ. Η Νέα Φιλαδέλφεια δεν ήταν ένα απλό γήπεδο, δεν το αποκαλούν τυχαία ναό. Έχει συναίσθημα και ενέργεια. Δεν είναι κτίσμα γιατί δεν χτίστηκε από μπετά, αλλά με ιδρώτα, ιδέες και αίμα από ΑΕΚτσήδες. Αυτή η ενέργεια κλείδωσε κι έμεινε εκεί μέσα. Μπορεί να μην το καταλαβαίνει ο κόσμος, αλλά μας μιλούσε η Νέα Φιλαδέλφεια. Όταν γκρεμίστηκε το γήπεδο ήταν η χειρότερη ημέρα της ζωής μου, ισάξια μ' εκείνη που η ομάδα έπεσε στη Γ' Εθνική. Το έβλεπα κι έλεγα ότι δεν γκρεμίζεται, απαγορεύεται. Είσαι υπόλογος στην ιστορία της ΑΕΚ. Δεν γκρεμίζει η Μπαρτσελόνα το γήπεδό της. Είναι ναός. Μεγάλωσαν γενιές ανθρώπων. Το καθετί που έχει βάλει ο καθένας έχει την υπογραφή του, την αγάπη του. Κουβαλά την περηφάνια, την προσφυγιά, κάτι από τον ίδιο. Τη Φιλαδέλφεια την αναβαθμίζεις, δεν τη ρίχνεις. Έλεγα δεν είναι δυνατόν. Έκλεισα την τηλεόραση. Αν ήταν ασύλληπτα ενεργειακή όταν έπαιζες με Μίλαν, Άγιαξ και Παναθηναϊκό, τόσο γαλήνια ήταν τη Δευτέρα. Ήταν το σπίτι μας, εκεί τα συζητούσαμε όλα. Δεν έχω παίξει σε καλύτερο γήπεδο, δεν μ' ενδιέφερε να παίξω στο Καμπ Νόου".

Τραυματίστηκα τρεις φορές στο ίδιο μάτι και κινδύνευσα να χάσω την όρασή μου

Ένα γκολ κλασικού δεξιοπόδαρου με το αριστερό επιτυγχάνεται με "πάρα πολλή δουλειά. Προτού σκοράρω κόντρα στον Παναθηναϊκό, ο κόσμος δεν το ξέρει, αλλά επί δύο μήνες λόγω ενός τραυματισμού έκανα μόνος μου προπόνηση και κλωτσούσα μπάλες. Μέσα από αυτή τη διαδικασία βρέθηκε η κατάλληλη στιγμή για να το αξιοποιήσω. Έτσι έμαθα να χτυπάω και πέναλτι. Όταν έχεις τον Τσιάρτα ή τον Τόνι να εκτελούν, έλεγες πως θα το κάνω κι εγώ. Τίποτα δεν έρχεται τυχαία. Όπως κι όταν δεν πήγαινα καλά, υπήρχαν από πίσω αιτίες. Δεν ήμουν συνεπής στην προπόνηση ή στο επίπεδο προσήλωσης. Στον τελικό του 3-3 με τον Παναθηναϊκό δεν χτύπησα γιατί δεν πρόλαβα, ήμουν ο τελευταίος. Ίσως βέβαια δεν έφτανα από το άγχος, θα ήταν το πρώτο μου πέναλτι με την ΑΕΚ".

Επειδή έπαιζε σταθερά, είτε ως δεξιός μπακ είτε ως ως χαφ, δεν είναι ευρέως γνωστό ότι "προέκυψαν αρκετοί τραυματισμοί, απλώς σφίγγαμε τα δόντια. Δεν συζητάω φυσικά για τραβήγματα. Με τα μάτια μου είχα φτάσει σε πολύ άσχημο σημείο. Τραυματίστηκα τρεις φορές στο ίδιο μάτι και κινδύνευσα να χάσω την όρασή μου. Από διαφορετικά περιστατικά, κυρίως μια γροθιά κι ένα πέναλτι που μου έκαναν. Ο γιατρός μου είχε πει να σταματήσω το ποδόσφαιρο - τόσο πολύ. Εγώ του απάντησα 'παίζουμε στη Θεσσαλονίκη για να βγούμε Champions League, αποκλείεται να λείψω'. Επέμεινε ότι το μάτι μου κινδυνεύει και ότι δεν θα με δεχθεί ξανά, αν μπω να παίξω. Πήρε ο ίδιος τον Δημητριάδη και του είπε ότι χρειάζομαι ένα μήνα μίνιμουμ για να συνεχίσω. Γι' αυτό δεν είχα παίξει με τον Ηρακλή. Έκανα ενδιάμεσα μια πολύ βάρβαρη εξέταση, αλλά ευτυχώς η ανακούφιση ήταν μεγάλη, γιατί δεν έχασα το μάτι μου".

Εννοείται δηλαδή πως "σε μια τέτοια ομάδα φτάνεις στα όρια σου. Δεν μπορείς να μην είσαι εγωιστής, να μην θέλεις να συναγωνιστείς -με υγιή τρόπο- ακόμη και τον συμπαίκτη. Για να σου δώσω να καταλάβεις, παίζαμε ποδοβόλεϊ για τρεις ώρες πριν από την προπόνηση. Μετά κάναμε το πρόγραμμα και όταν τελειώναμε θυμόμασταν τι είχε συμβεί κι αυτοί που είχαν χάσει ήθελαν ρεβάνς. Με τον Ντούσκο παρόντα, καθόμασταν μέχρι τις 9 το βράδυ. Τόσο εγωισμός. Ειδάλλως δεν θα παίξεις ποτέ, καθώς οι απαιτήσεις είναι εξωπραγματικές. Οι συμπαίκτες μου ήταν ο ένας καλύτερος από τον άλλον και αυτό βοηθούσε τον άλλο. Αν βρισκόμουν αλλού, είμαι βέβαιος ότι δεν θα έκανα τίποτα απ' όλα αυτά. Άλλο να λέω τι σημαίνει Σαβέβσκι στα λόγια κι άλλο να το βλέπεις στην πράξη. Να παίζει για τρεις ή τραυματίας και άρρωστος, να μην αντιμιλά, να μην προσβάλει, να χάνει την μπάλα και να κάνει αμέσως σπριντ. Άλλο να βλέπεις τον Κασάπη και να ξέρεις ότι αν δεν κάνεις τουλάχιστον το ίδιο, θα σε κυνηγήσει ο κόσμος. Αναγκαστικά, αν δεν μπορούσα, θα ερχόταν άλλος. Αυτό που έπρεπε να καταλάβει ένας ποδοσφαιριστής που πήγαινε στην ΑΕΚ ήταν ότι είναι πολύ τυχερός που βρίσκεται εκεί. Θα ήμουν χαζός αν δεν το εκμεταλλευόμουν. Δική μου θα 'ταν η ευθύνη, αν δεν έκανα θυσίες και δεν αφοσιωνόμουν".

Τα λόγια του απορρέουν προσωπικές βεβαιότητες. Μια εξ αυτών ότι θα είχε σκοράρει "κατά 100%" στο αλησμόνητο ματς με τη Μίλαν, 19 Οκτωβρίου του '94, για τον όμιλο του Champions League, αν ο βοηθός δεν τον είχε υποδείξει λανθασμένα σε θέση οφσάιντ. Το τηλεοπτικό ριπλέι απεδείκνυε ότι καλυπτόταν τουλάχιστον ένα μέτρο, προτού βρεθεί σε θέση βολής απέναντι στον Σεμπαστιάνο Ρόσι. "Ο Σαραβάκος ήταν εκτεθειμένος, όχι εγώ. Τόσο η Μίλαν όσο και ο Άγιαξ που αντιμετωπίσαμε επίσης έπαιξαν παρέα στον τελικό. Παρόλο πάντως που παίζαμε με αυτές τις τεράστιες ομάδες, βγαίνουμε σ' ένα κατάμεστο γήπεδο και ο κόσμος μάς απογείωνε. Έπαιζα κι έτρεχα εκείνα τα ματς σαν να 'μουν πάνω σ' ένα μαγικό χαλί. Μπορούσα να τρέχω 10 ημέρες. Σε πήγαινε σε άλλο επίπεδο η ατμόσφαιρα. Πολύ αργότερα κατάλαβα την τεράστια εμφάνιση που είχα κάνει εκείνο το βράδυ, δεν το είχα αντιληφθεί την ώρα του αγώνα. Ήταν ένα παιχνίδι που τις σημερινές εποχές θα έδινε μεταγραφή κι εγώ έλεγα πως ήταν ένα της σειράς.

Προτάσεις έγιναν, από τη Μαρσέιγ, τη Μονακό, την Μπολόνια, την Μπόλτον, αλλά δεν ήθελα να φύγω από την ΑΕΚ. Έρχονταν προπονητές για να συζητήσουν και επειδή δεν έπαιρναν τη δουλειά, ήθελαν να πάρουν εμένα στην επόμενη ομάδα τους. Μαζί και άλλους φυσικά. Προσωπικά όμως δεν μ' ένοιαζε. Γιατί η ΑΕΚ ήταν το σπίτι μου. Δεν μ' ενδιέφεραν τα χρήματα και η φήμη. Ο σκοπός μου ήταν το πώς θα σταματήσω και όχι το πώς θα φύγω από την ΑΕΚ. Άλλη φανέλα δεν ήθελα να βάλω".

Σε περίπτωση που είχε βρει δίχτυα, τα ευρωπαϊκά γκολ του θα ήταν συνολικά επτά. Τα τρία εξ αυτών στην πορεία ως τα προημιτελικά του Κυπέλλου Κυπελλούχων της σεζόν 1997-98. Το έκτο ήταν το εύστοχο πέναλτι με τη Λοκομοτίβ στη Μόσχα. Είχαν προηγηθεί άλλα δυο με την Ντίναμπουργκ. Θα αρκούσε για να φέρει την ΑΕΚ στην τετράδα. Αρκεί ο Ντέμης να μην είχε αστοχήσει σε κενό τέρμα, φάση ρουτίνας για τον ίδιο, και στην εξέλιξη της μεγάλης εικόνας, στο 94' πια, ο Τσουγκαΐνοφ δεν διαμόρφωνε το 'μαχαιροβγαλτικό' 2-1. Στο 68' ο Χάρης Κοπιτσής είχε ισοφαρίσει από το σημείο του πέναλτι. "Αν φτάναμε στα ημιτελικά να φτάναμε θα ήταν κάτι ασύλληπτο. Ήταν ένα παιχνίδι που διεξήχθη κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες, τρομερό κρύο και σε κακό γήπεδο. Ένα παιχνίδι που φέραμε στα μέτρα μας. Δεν είχε συζητηθεί ποιος θα χτυπήσει αν χρειαστεί, ούτε θυμάμαι ποιος τα εκτελούσε εκείνη την περίοδο. Θυμάμαι μόνο τη στιγμή που ο Ντέμης πήρε την μπάλα και από μέσα μου είπα 'α, ωραία'. Αντ' αυτού ήρθε σε εμένα, φίλησε την μπάλα και μου είπε 'κούκλε, βάλτο να πάμε στους 4'. Δεν σκέφτηκα το γιατί, ούτε το έψαξα. Το μόνο που ήξερα ήταν πως ο τερματοφύλακας δεν θα βρει γωνία. Ήμουν τόσο σίγουρος, χωρίς να έχω καταλάβει το βάρος της ευθύνης.

Υπάρχουν τέτοιες στιγμές στο βάθος των χρόνων. Ο Ντέμης έκανε μια έξυπνη κίνηση νιώθοντας ποιος είναι αυτός που μπορεί να ευστοχήσει. Ελάχιστοι το θυμούνται ότι εγώ έβαλα αυτό το πέναλτι κι ευτυχώς ευστόχησα. Αν το είχα χάσει, θα το θυμούνταν όλοι. Γιατί επρόκειτο για τη σημαντικότερη ευκαιρία της ΑΕΚ να κάνει την ευρωπαϊκή υπέρβαση. Αν και τα χρόνια πέρασαν, παραμένει βάσανο. Ας το είχε εκτελέσει άλλος κι ας πηγαίναμε στην τετράδα, για μένα το ίδιο θα ήταν. Θα ήταν ιστορικό γεγονός ένας ημιτελικός κυπέλλου Ευρώπης. Δεν διαχειρίζεσαι εύκολα αυτή τη στιγμή. Μία από τις σκληρές στιγμές της πορείας μου στην ΑΕΚ".

Ο Ντούσκο ήταν πατέρας μου, πληγώθηκα αφάνταστα

Σε 8,5 χρόνια θα ξεχείλιζε παραδοξότητα αν ήταν η εξαίρεση των χαρών. "Ναι, πληγώθηκα αφάνταστα", όταν ο Ντούσαν Μπάγεβιτς προτίμησε να φύγει για τον Ολυμπιακό. "Εκείνη την εποχή η σχέση δεν αφορούσε μόνο τον Ντούσκο και τους ποδοσφαιριστές. Είχε δημιουργηθεί ένα τρίγωνο ενιαίο. Ο κόσμος ήξερε ότι όλη την εβδομάδα θα τα δώσουμε όλα, εμείς ξέραμε ότι ο κόσμος θα είναι στο 200% μαζί μας μέχρι τέλους, η διοίκηση ήξερε ότι θα μας τα δώσει όλα. Ήταν το τέλειο. Όταν ζεις το τέλειο, και κακά τα ψέματα δεν πρόκειται να το ξαναζήσεις, οτιδήποτε κάτω από αυτό σε φθείρει και δεν μπορείς να συνειδητοποιήσεις γιατί γίνεται, δεν ήταν εύκολο. Για μένα ήταν πατέρας. Αλλά και για τον κόσμο. Ήταν η ιδανική μαγιά. Όταν χαλάει κάτι, δεν μπορείς να το κοντρολάρεις. Την ημέρα που γύρισε δεν υπήρχε περίπτωση να χάσουμε. Υπήρχε τρομερή ένταση, αλλά εμείς ήμασταν αφοσιωμένοι στο παιχνίδι. Έμενε η απορία του γιατί συμβαίνει, αφού έχουμε υπερομάδα και δυνατότητες. Αναγκαστικά επειδή ήταν κάτι πολύ μεγάλο, το κενό δεν καλύφθηκε κι άρχισε να έρχεται η φθορά. Ευτυχώς ο κ.Ραβούσης διατήρησε μια ηρεμία, έναν πυρήνα και μια ισορροπία, πήραμε και το κύπελλο. Γενικά όμως η ατμόσφαιρα άρχισε να φθίνει και πήγαμε στο άλλο κομμάτι. Αναπόφευκτα παίκτες άρχισαν να φεύγουν, βλέποντας ότι δεν μπορούσε να διατηρηθεί το τέλειο που ζούσαμε στο προηγούμενο στάτους. Κάναμε συγκρίσεις κι αυτό ήταν εις βάρος όλων".

Φέρνει παράδειγμα τον Ντράγκοσλαβ Στεπάνοβιτς που "μπορεί να κάθισε 4-5 ματς, αλλά επειδή ο κόσμος δεν το ξέρει έκανε κάποια επαναστατικά πράγματα. Απλά βρέθηκε σ' ένα περιβάλλον που δεν τον βοήθησε. Ο άνθρωπος μάς το εξήγησε ότι δεν ήμασταν στο αγωνιστικό επίπεδο που θα επιθυμούσε και θα έπρεπε να κάνουμε κάτι άλλο. Άλλαξε το πρόγραμμα. Αυτό, φυσικά, είχε κάποιες δυσκολίες στο ξεκίνημα. Έφερε εκνευρισμό. Είχε όμως προγραμματισμό και ήμασταν πρώτοι. Τον χλεύαζαν και τον κορόιδευαν κάποιοι γιατί η ΑΕΚ άρχισε να έχει εσωτερικούς τριγμούς μετά τον Ντούσκο. Είχε γεννηθεί η αμφιβολία. Άρχισαν να λένε διάφορα. Μιλάμε για έναν προπονητή που ερχόταν στις 5 το πρωί στο προπονητικό κι έφευγε στις 7 το απόγευμα. Ήταν ένας κύριος ευγενικός που έφερε τη βιντεοανάλυση, τις πισίνες. Έφερε τον ομοσπονδιακό της Γερμανίας και διάφορα εξελιγμένα τεστ, αλλά η ατυχία του, όπως και κάποιων άλλων ήταν οτι έπρεπε να συγκριθούν με την προηγούμενη κατάσταση. Μια σύγκριση άδικη. Γιατί εκείνη η εποχή δεν μπορούσε να γυρίσει. Με εγωιστές και ταλαντούχους ποδοσφαιριστές κι έναν προπονητή που είχε ταιριάξει πλήρως σ' έναν σύλλογο με υψηλά ιδανικά. Πώς να βρεθούν ταυτόχρονα Τσιάρτας, Κωστής, Κετσπάγια και Σαβέβσκι. Να υπάρχει μια συνέχεια στο μοτίβο ναι, αλλά το ίδιο αποκλείεται. Και όσοι έρχονταν έπεφταν στην τρύπα. Κάποιοι που πήγαν να πετύχουν ήταν όσοι ήξεραν τη νοοτροπία. Όπως ο Μπλαχίν, ένας εξαιρετικός ποδοσφαιριστής και τρομερά καλός προπονητής, που είχε δει την ΑΕΚ και έλεγε ότι πάνω σε αυτό το μοντέλο πρέπει να χτίσουμε. Αλλά πλέον δεν είχε το υλικό στα χέρια του. Ούτε η διοίκηση είχε σταθερότητα. Άρχισαν όλα να χαλούν κομμάτι-κομμάτι. Όταν ζεις το απόλυτο, οτιδήποτε πιο κάτω είναι κάτι εντελώς διαφορετικό. Μόνο να κοιτάξεις τι είχε πάει στραβά ώστε να το συγκρατήσεις και να το διορθώσεις μπορούς. Γίνονταν διάφορα, αλλά τα πιο πολλά που θέλω να θυμάμαι εγώ ήταν κυρίως ποδοσφαιρικά, ιδίως μέχρι το '96. Στα μετά δεν θα ήθελα να αναφερθώ γιατί δεν έχουν πλέον νόημα".

Η εναντίωση στον Μάκη Ψωμιάδη και το "παιδί μου ξέρεις τι κάνεις;"

Δεν κρύβει ότι ήταν δυσανεκτικός στο αμφιλεγόμενο ιδιοκτησιακό καθεστώς που εγκαθιδρύθηκε εν μία νυκτί στην ΑΕΚ, ταξιδεύοντας αεροπορικώς από το... Μεξικό και ενδιάμεσο σταθμό τον Αλεχάντρο Σκλαβενίτη. Το καλοκαίρι του 2001 ο Χάρης Κοπιτσής έπεσε πάνω στην αφορμή που έψαχνε, αν και η αίτια ήταν βαθύτερη. "Δεν το ξέρει ο κόσμος, γιατί ποτέ δεν μιλούσα ώστε να πιστωθώ τα credits, αλλά πριν φύγω από την ΑΕΚ αντιμετώπισα έναν τραυματισμό που δεν μου επέτρεπε να συνεχίσω το ποδόσφαιρο στο ίδιο επίπεδο. Γι' αυτό και σταμάτησα. Ολική ρήξη οπίσθιου μηραίου ήταν η διάγνωση. Ο Νικολάου μού είχε πει ότι πρέπει να γίνει συρραφή του μυός, κάτι που θα με κρατούσε ένα χρόνο εκτός. Ποδόσφαιρο μου είχε πει ότι δεν θα ξαναπαίξεις, απλώς θα μπορούσα να περπατάω κανονικά. Όπως ανέφερα προηγουμένως, μεγάλος καήμος μου ήταν το πώς θα φύγω από την ΑΕΚ. Ήθελα να φύγω με ψηλά το κεφάλι. Δεν μ' ένοιαζε αν θα παίζω πολλά χρόνια, αλλά μ' έκαιγε αυτό. Κι αυτός ο τραυματισμός ήρθε ως 'ανακούφιση'. Γιατί είπα στον εαυτό μου ότι ‘εδώ είμαστε’. Ούτως ή άλλως η τότε διοικητική κατάσταση ήταν πλήρως αντίθετη με τη δική μου οπτική στα πράγματα και τα όσα η ΑΕΚ πρεσβεύει. Δεν μπορούσα να καθίσω υπό αυτές τις συνθήκες. Ήταν ένας συνδυασμός τραυματισμού και του ερχομού του Μάκη Ψωμιάδη, με αποτέλεσμα να κάνω προσφυγή.

Tη λάτρευα την ΑΕΚ σαν οικογένειά μου και είπα μέσα μου ότι θα πορευτώ όπως λέει η ψυχή μου και θα πάω ενάντια σε αυτό που υφίστατο. Ότι δεν θα συμβιβαστώ. Με πήρε ο Νίκος Στράτος και μου είπε "παιδί μου, ξέρεις τι κάνεις;" και του απάντησα ότι δεν μπορώ να πράξω διαφορετικά. Μιλήσαμε με τον Ψωμιάδη, μου είπε κάποια πράγματα, του είπα ότι δεν κάνω πίσω, δικαιώθηκα και παραδόξως έξι μήνες μετά με φώναξε στα γραφεία για να μου πει ότι εξακολουθούν να με αγαπούν, ότι δεν έπρεπε να φτάσουμε σε αυτό το σημείο. Εγώ δεν είπα κάτι και έφυγα. Δεν ήταν δυνατόν με τις αρχές που είχα λάβει να κάνω τον 'υποτακτικό', δεν γινόταν να πάω κόντρα σε αυτό για το οποίο είχε πολεμήσει ως τότε. Δεν μπορούσα να προδώσω αυτό που αγαπούσα. Όσο κι αν αγαπάς κάτι, υπάρχει η στιγμή που πρέπει να φύγεις. Δεν έφυγα στο γήπεδο, αλλά μόλις σταμάτησα η Original μού έκανε μια απίστευτη τιμή: ένα τραπέζι που δεν έχω ξεχάσει - το θυμάμαι σαν τώρα. Αναρωτιόμουν γιατί να τιμήσουν εμένα, ενώ έχουν περάσει τόσα μεγαθήρια. Μάλλον την αυθεντικότητα τίμησαν. Ήταν μια επιβράβευση για μένα. Έγινε αυθόρμητα και το έχω κρατήσει, μου κάλυψε πληγές του τρόπου που σταμάτησα. Μάλιστα μου έλεγαν μήπως θέλω να πάνε στον 'μεγάλο' για να μείνω με το ζόρι, αλλά εγώ είχα τελειώσει. Ό,τι ήταν το είχα δώσει".

Ούτως ή άλλως με το οργανωμένο πέταλο είχε αναπτύξει μια σμιλεμένη από τα χρόνια σχέση που ούτε το 6-1, τον Γενάρη του ίδιου χρόνου (2001), την έφθειρε. "Ήταν σίγουρα μια κακή βραδιά, αλλά συνέβη κάτι το αδιανόητο που για μένα είναι μια στιγμή βαθιά χαραγμένη μέσα μου, δεν θα τη βγάλω ποτέ. Είχαμε ηττηθεί με αυτό το σκορ, αλλά η Original φώναζε, επευφημούσε, χειροκροτούσε και απορούσα πόσο αγάπη μπορεί να έχει κάποιος σε μια ομάδα για να στέκεται μέσα στο κρύο και να αποθεώνει τους ποδοσφαιριστές. Αυθόρμητα μου βγήκε να χειροκροτήσω, δηλώνοντας τα σέβη μου και μια συγγνώμη. Δεν μας αποδοκίμαζαν, μας δήλωναν ότι 'είμαστε εδώ'. Παρόλο που είχαμε περάσει μοναδικές στιγμές, ήταν το επισφράγισμα του να καταλάβω τι σημαίνει για την ΑΕΚ ο κόσμος της".

Ούτε παραξενεύτηκε, στο ελάχιστο, από τη δυναμική αντίδραση στην ανάληψη της β' ομάδας από τον Βασίλη Τσιάρτα. "Ήταν κάτι αναμενόμενο, θα γινόταν 100%. Τον Τσιάρτα τον είχα συμπαίκτη. Ποδοσφαιρικά νόμιζες ότι ήταν ο Μιχαήλ Άγγελος και ήμουν τυχερός που δεν πλήρωνα εισιτήριο για να τον δω. Μια ομορφιά. Όμως η ΑΕΚ πρέπει να προστατεύεται. Όχι να οδηγείται από το τι σκέφτεται και πράττει ο καθένας μας. Δεν έχει έννοια να λέμε 'Ένωση' και να διχάζουμε. Με τη στάση της η Original προστάτευσε την ιδεολογία της ΑΕΚ".

Μια ιδεολογία της οποίας το "αποκορύφωμα ήταν το ταξίδι στο Βελιγράδι". 7 Απριλίου του 1999 στη διάρκεια βομβαρδισμών από τις ΝΑΤΟϊκές δυνάμεις. "Τι μεγαλείο κρύβει μια τέτοια κίνηση;", αναρωτιέται φωναχτά. Ερώτημα ρητορικό στο οποίο δίνει άμεσα την απάντηση. "Πήγαμε ενάντια σε μια Αμερική, σε μια Ευρώπη, στον κόσμο ολάκερο. Μια μικρή ομάδα ανθρώπων που πήγε απέναντι στον ισχυρό. Πήγε με την ελευθερία και την ειρήνη. Επιβεβαίωνε την Ένωση των ανθρώπων. Δεν έχεις κανένα δικαίωμα να κάνεις πόλεμο και 'μεις πήγαμε ενάντιά του. Δεν συζητάμε πως είναι η μεγαλύτερη, εσωποδοσφαιριστή ή εξωποδοσφαιρική στιγμή μου. Ήταν τιμή να εκπροσωπήσουμε την ΑΕΚ σε όλο αυτό. Ως Χάρης δεν θα μπορούσα να το κάνω. Μόνο ο Ντρογκμπά νομίζω έχει σταματήσει πόλεμο. Το συζητήσαμε σε λίγα δευτερόλεπτα, ενδοιασμοί δεν θυμάμαι αν υπήρχαν. Οι αντιρρήσεις αφορούσαν ό,τι γινόταν εκεί. Ιδίως όταν φτάναμε και απορούσαμε αν αυτά συμβαίνουν δίπλα μας. Μόνο 500 χλμ. μακριά μας. Ήμασταν πια αυτόπτες μάρτυρες. Εκεί ακριβώς καταλάβαμε την πραγματική αξία του ταξιδιού. Την ώρα του αγώνα ήταν απλώς μια γιορτή. Και ο κόσμος όλος μαζί".

Γι' αυτό και "ποτέ η Εθνική δεν έγινε απωθημένο", παρόλο που δεν μέτρησε μια, έστω, διεθνή συμμετοχή. "Ήμουν καλυμμένος με όσα είχα. Ποτέ δεν ένιωσα αυτό κενό. Ήμουν ήδη χαρούμενος με όσα ζούσα μ την ΑΕΚ. Ήμουν πλήρης αγωνιστικά και εξωαγωνιστικά. Μέσα μου το είχα πλάσει έτσι. Είναι κάτι σπουδαίο η Εθνική, δεν το μηδενίζω ούτε το υποτιμώ, αλλά τα αγωνιστικά τα όνειρά μου τα είχα υλοποιήσει".

Ήταν πολλές οι σκληρές στιγμές, στιγμές σκοτεινιάς

Φυσικά τα ελάχιστα παιχνίδια που ακολούθησαν με το Αιγάλεω, σαν καρμικά να έπρεπε να κλείσει ο κύκλος και να φτάσει ξανά στο σημείο μηδέν, και τον Πανελευσινιακό, θα ήταν ανέφικτο να καλύψουν τη χαώδη κενότητα που προκλήθηκε ξάφνου από τη σχάση του πυρήνα του. Ο Χάρης Κοπιτσής είναι άκρως εξομολογητικός. "Δεν είναι αποκλειστικά ένα ταξίδι-όνειρο μόνο. Είναι ένα ταξίδι με άπειρες δυσκολίες και εμπόδια που τα κουβαλάς μαζί σου. Άλλα θα σε βοηθήσουν κι άλλα σε διδάξουν. Κάποια θα σε δυσκολέψουν πολύ. Γιατί δεν είναι μόνο το 'παίζω μπάλα'. Έρχεται ένας άλλος κόσμος εντελώς απέναντί σου. Ένας κόσμος που δεν είναι ακριβώς δικός σου. Δεν το έχεις ζήσει. Η διαχείριση είναι εξαιρετικά επίπονη. Το βιολογικό ρολόι που χάνεις, τα φώτα που πέφτουν, η κοινωνικότητα που είχες, το αθλητικό κομμάτι, όλα αυτά σβήνουν ξαφνικά. Αλλάζει όλο το ημερολόγιο της ζωής. Αυτό δεν είναι εύκολα διαχειρίσιμο, είτε έχεις καταφέρει να βγάλεις χρήματα είτε όχι. Διαβάζω ιστορίες ποδοσφαιριστών ή γενικότερα αθλητών που όταν χάνουν την καθημερινότητά τους αντιμετωπίζουν σκοτάδια. Δεν είναι ψέμα".

Στα λεπτά που μεσολαβούν της εξομολόγησης είναι ορατό ότι η επαναφορά των εικόνων τον ζορίζει αναπόφευκτα. Αλλά δεν διακόπτει τη ροή σκέψης και λόγου.

"Ήταν μια άρα πολύ δύσκολη περίοδος και αντιμετώπισα ζητήματα που δεν περίμενα ότι θα συναντήσω. Πιο μικρός αναλογιζόμουν πως θα είμαι όταν θα σταματήσω, τι θα γίνω, αλλά δεν ήξερες τι θα συναντήσεις. Δεν είχαμε εμπειρίες από άλλους ανθρώπους. Ούτε ψυχολόγους να βοηθήσουν, μήτε οι ίδιες οι ομάδες προσέφεραν την απαιτούμενη υποστήριξη. Ο ποδοσφαιριστής είναι άνθρωπος με όλες τις αδυναμίες που κουβαλά αυτή η έννοια. Μπορεί να πάσχουμε από κατάθλιψη και να μην το αναγνωρίζουμε. Ακόμη κι ένας ενεργός ποδοσφαιριστής ίσως υποφέρει. Από τη μεγάλη επιτυχία έπεφτα σε μεγάλη απογοήτευση. Από τον ενθουσιασμό μπορούσα να βρεθώ σε τεράστια πνευματική δυσκολία χωρίς να μπορώ να το εξηγήσω. Ή μετά την αποτυχία ενός αγώνα έβρισκα τη δύναμη να το ξεπεράσω και επανερχόμουν. Τρανό παράδειγμα θα ήταν αντίστοιχα σήμερα ο οδυνηρός αποκλεισμός στην Ευρώπη από τη Βέλεζ. Πολύ σκληρό βράδυ, δύσκολο το κοντρόλ του εαυτού σου σε τέτοιες περιστάσεις. Οφείλεις να σταθείς στα πόδια σου και να συνέλθεις. Εγώ τη λάτρευα την ΑΕΚ κι αυτό μετατρεπόταν σε πείσμα και υπέρμετρη υπομονή να είμαι εκεί και να ξεπερνώ τις ψυχικές αναποδιές. Ιδίως αν είσαι ευαίσθητος και αξιοπρεπής θα πρέπει να τηρείς τις υποχρεώσεις σου απέναντι σε αυτό που υπηρετείς. Κι αυτό όσο όμορφο κι αν ακούγεται έχει αντικειμενική δυσκολία να συμβεί στην πράξη. Όταν, δε, σταμάτησα ο συναισθηματικός κόσμος μου ήταν σε μεγάλη ανισορροπία.

Δεν μπορώ να προσδιορίσω, κλινικά, αν έπασχα από κατάθλιψη. Αλλά σίγουρα ήταν πολλές οι σκληρές στιγμές. Στιγμές σκοτεινιάς. Να τις αναλύσω και να τις ερμηνεύσω δεν μπορούσα. Τώρα περισσότερο. Ευτυχώς είχα την ψυχική δύναμη και ανθρώπους γύρω μου για να τις ξεπεράσω. Ηθελημένα ή άθελά τους υπήρξαν κάμποσοι που με βοήθησαν. Η οικογένειά μου σίγουρα. Τουλάχιστον στο εξωτερικό κυρίως απορροφούν αυτούς τους ανθρώπους και τους επαναφέρουν στο ίδιο δρόμο εκμεταλλευόμενες τις εμπειρίες τους και τις χρησιμοποιούν στις ακαδημίες ή στην πρώτη ομάδα. Ευτυχώς μετά από 2 χρόνια μπήκα στις ακαδημίες της ΑΕΚ και οι συνήθειες επανήλθαν στο ίδιο μοτίβο μ' ένα εξτρά ότι είχα να προπονώ παιδάκια, κάτι που μου έδωσε νέο ενδιαφέρον. Όποιον προβληματισμό είχα αντιμετωπίσει όταν σταμάτησα το ποδόσφαιρο άρχισε να εξομαλύνεται". Σωτήρια, προφανώς.

Αυτή η διετής εσωτερική πάλη "γέννησε" έναν Χάρη που ο ίδιος φρόντισε, με κάμποσο κόπο, ν' αφήσει πίσω. Όχι να τον ξεχάσει, αλλά να τον απομονώσει. Αφού πρώτα γράπωσε όλα όσα θα του ήταν χρήσιμα στο μέλλον. Ενεργοποιώντας τις αντιστάσεις του και μεταφέροντας βιώματα. Από τη μία στα παιδιά που είχε στην ΑΕΚ, "προσπαθώντας να είμαι προπονητής, διότι όταν έχεις κάνει σχεδόν 9 χρόνια στην ομάδα, έχεις δει την ιστορία, έχεις ζήσει τα αποδυτήρια, θες να δώσει όλη αυτή τη γνώση στα παιδιά, να τους μάθω τι σημαίνει ΑΕΚ, τι σημαίνει νίκη με ευ αγωνίζεσθαι, όχι νίκη με κάθε τρόπο. Να δώσεις μεν τα πάντα, αλλά με σωστό ποδόσφαιρο. Είναι αδιαπραγμάτευτο αυτό". Τώρα πλέον στο Αιγάλεω ως υπεύθυνος ακαδημιών, "όπου με τεχνογνωσία χτίζουμε κάτι καινούργιο σε μια περιοχή με πολύ ταλέντο". Από την άλλη στον γιο του Γιάννη, 19 χρόνων σήμερα, προκειμένου "ό,τι κάνει να το κάνει με αγάπη, αξιοπρέπεια και αφοσίωση. Τα υπόλοιπα εξαρτώνται από τον ίδιο. Αν κάνει αυτό που θέλει, θα βρει το δρόμο του σε καθετί".

Όπως κάποτε ο μπαμπάς Γιάννης ζητούσε από τον μικρό Χάρη να μην το ξεχάσει ποτέ.