Ντελίμπασιτς, το φάντασμα της όπερας

Kαι την τέταρτη ημέρα κατά τας γραφάς του Γ’ Ομίλου του 42ου EuroBasket, μας προκύπτει η Βοσνία-Ερζεγοβίνη, οπότε λέω να μαζέψω τα κομμάτια του παζλ ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζει κιόλας μια θρυλική μορφή. Ο Μίρζα Ντελίμπασιτς ή άλλως ο… Τζορτζ Μπεστ του μπάσκετ!

Σήμερα λοιπόν η Εθνική ξανασυναντά μια ομάδα απέναντι στην οποία από τότε που άνοιξαν παρτίδες «έτρεξε» ένα σερί 12-0 μέχρι να γνωρίσει την πρώτη ήττα και συνολικά, σε 18 ανταμώματα, έχει τη μερίδα του λέοντος στις νίκες με 16-2, συμπεριλαμβανομένου του 5-0 σε αγώνες-καλά ώρα όπως ο σημερινός- τελικών φάσεων του EuroBasket.

Τη μοναδική ήττα σε επίσημο αγώνα, στις 20 Φεβρουαρίου του 2021 στην Τούζλα, στα «παράθυρα» του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος, με 84-69, τη θυμούνται δυο από τους παίκτες της τωρινής ομάδας που ήσαν παρόντες: ο Βασίλης Τολιόπουλος και ο Δημήτρης Κατσίβελης.

Το τρίποντο του Αλβέρτη και ο καυγάς στην Αττάλεια

Σε αυτό το αλισβερίσι έχουν συμβεί κάμποσα γεγονότα που μένουν ανεξίτηλα χαραγμένα στη μνήμη και φτιάχνουν το παζλ των αναμνήσεων μας…

• Το σωτήριο buzzer beater τρίποντο του Φραγκίσκου Αλβέρτη το 1997 στην Τζιρόνα που αξιολογήθηκε στην αληθινή διάσταση του μετά από μερικές ώρες όταν η FIBA ανακοίνωσε ότι οι ομάδες θα κουβάλαγαν στην επόμενη φάση τα αποτελέσματα όλων των αγώνων τους στον πρώτο γύρο.
• Το ανελέητο ξύλο που είχαν ρίξει ο Γιώργος Καλαϊτζής και ο Γιώργος Σιγάλας στον Νταμίρ Μρσιτς το 2001 στην Αττάλεια όπου οι Βόσνιοι σε ένδειξη διαμαρτυρίας έμειναν στα τελευταία δευτερόλεπτα με τρεις παίκτες!
• Το αντάμωμα με πλείστους όσους Βόσνιους παίκτες και προπονητές που έχουν παρελάσει από τα μέρη μας, μάλιστα δυο από δαύτους θα τους βρει σήμερα απέναντι της η Εθνική: τον ασίσταντ κόουτς Γκόρνταν Φίριτς (Αρης 2000-2001) και τον γκαρντ Έντιν Άτιτς (ΑΕΚ 2015-2016, Τρίκαλα 2016-2017), χώρια ο Αμάρ Αλιμπέγκοβιτς, γιος του Τέομαν Αλιμπέγκοβιτς (Ιωνικός Νέας Φιλαδελφείας 2002-2003).

“Σταματήστε τον πόλεμο”

Αλλά, διάβολε, η πιο δυνατή εικόνα που έχει αποτυπωθεί και μένει ανεξίτηλα χαραγμένη στο μυαλό μου είναι η πρώτη που αποκόμισα, πέρασαν κιόλας 27 χρόνια από τότε. Ιούνιος του ’93 στην Καρλσρούη…

Λίγες ημέρες νωρίτερα οι Βόσνιοι στην παρθενική εμφάνιση του ανεξάρτητου κράτους τους, είχαν παίξει στο Challenge Round του Βρότσλαβ, όπου παρουσιάσθηκε κιόλας το “κύκνειο άσμα” του Ντράζεν Πέτροβιτς.

Τότε είχαν δραπετεύσει (στην κυριολεξία, δεν πρόκειται για σχήμα λόγου) με τα χίλια ζόρια και με κίνδυνο της ζωής τους από το φλεγόμενο Σαράγεβο και μάλιστα στις εξέδρες της Hala Ludova ανάρτησαν ένα πανό που έγραφε “Stop the war” (“Σταματήστε τον πόλεμο”).

Οι επτά από τους δέκα (ούτε καν δώδεκα) παίκτες εκείνης της ιστορικής ομάδας είχαν κάνει μια κούρσα θανάτου διατρέχοντας κάτω από τις ριπές των σέρβικων πολυβόλων, τα 850 μέτρα της πίστας του αεροδρομίου Butmir με στόχο να περάσουν σε κροατικό έδαφος, όπου είχαν στοιχηθεί οι Κυανόκρανοι του ΟΗΕ.

Μια διαδρομή ολίγων λεπτών που έμοιαζαν με αιωνιότητα!

Οι περιπλανώμενοι Ιουδαίοι

Παρεμπιπτόντως δυο χρόνια αργότερα οι Βόσνιοι απεμπόλησαν το δικαίωμα τους να έλθουν στην Αθήνα και να συμμετάσχουν στο EuroΒasket αρνούμενοι να αντιμετωπίσουν τους Σέρβους στο Challenge Round που διεξήχθη στη Σόφια, αλλά τα επόμενα χρόνια επέστρεψαν στην καλώς εννοούμενη κανονικότητα…

Γυρίζω 32 χρόνια πίσω και νιώθω σαν να βλέπω αυτή τη στιγμή τους Βόσνιους, σαν τους περιπλανώμενους Ιουδαίους, να μπαίνουν ένα βράδυ στο ξενοδοχείο όπου είχαν καταλύσει οι αποστολές των ομάδων, οι οποίες συμμετείχαν στον όμιλο της Καρλσρούης…

Είναι μια εικόνα που δεν θα την ξεχάσω ποτέ μου, έμοιαζα βγαλμένη από ταινία ή μάλλον από τη ζοφερή πραγματικότητα του εμφυλίου πολέμου…

Μόλις τακτοποιήθηκαν στα δωμάτια τους και κατέβηκαν κάτω για το φαγητό, ξεμονάχιασα σε μια γωνία τον Μίρζα Ντελίμπασιτς και ύστερα τον Μάριο Πρίμορατς και εκείνες οι συνεντεύξεις είναι οι πιο…ανατριχιαστικές της ζωής μου!

“Μια ευκαιρία στην ειρήνη”

Ναι, στ’ αλήθεια ήταν ανατριχιαστική η συζήτηση με δυο ανθρώπους που διηγούνταν πώς προσπαθούσαν να επιβιώσουν μέσα στην λαίλαπα του πολέμου…

Όντας μάλιστα παιδί με κουλτούρα ο τότε παίκτης της Άλμπα Βερολίνου μου είχε πει έναν στίχο από το τραγούδι του Τζον Λένον…

“All we are saying is give peace a chance”…

“Mια ευκαιρία στην ειρήνη”, αυτό αποζητούσαν οι δόλιοι οι Βόσνιοι για τους οποίους το ντεμπούτο τους στη διεθνή σκηνή ήταν κάτι παραπάνω από μερικούς αγώνες μπάσκετ…

“Είναι ένα συλλαλητήριο, μπορείς να το πεις ακόμη και σταυροφορία για την ειρήνη στην πατρίδα μας και για τη ζωή μας” μου είχε πει ο Ντελίμπασιτς, ο οποίος καθόταν στον πάγκο της ομάδας (μαζί με τον Ιμπραήμ Κρέχιτς) ως ο πρώτος προπονητής στα χρονικά της, με εκείνο το μελαγχολικό βλέμμα του…

Τα δάκρυα του Ντελίμπασιτς και οι οκτώ νεκρές γυναίκες

Ήταν πάντοτε μελαγχολικό το βλέμμα του, αλλά “τώρα σκέπτομαι κιόλας ότι εγώ είμαι εδώ ασφαλής, ενώ ο πατέρας μου και ο αδερφός μου πολεμούν και προσπαθούν να επιζήσουν στο δρόμο” μού εξομολογήθηκε.

Κάμποσες φορές στη διάρκεια του ΕuroΒasket ο Ντελίμπασιτς έσπαγε και δάκρυζε…

Πριν από την «απόδραση» κοιμόταν σε μια καντίνα του Σαράγεβο και κατάφερε να φυγαδεύσει τη γυναίκα του και τον γιο του στο Σπλιτ. Ο ίδιος έμεινε πίσω για να φύγει μαζί με τους παίκτες και εκείνο το βράδυ στο Butmir είδε όλη την προηγούμενη ζωή του να περνάει μπροστά σου σαν σε ασπρόμαυρο φιλμ…

“Είδα οκτώ γυναίκες να πέφτουν νεκρές δίπλα μου από τους πυροβολισμούς των Σέρβων και δεν ήξερα εάν έπρεπε να σταματήσω και να μαζέψω τα πτώματα τους ή να τρέξω πιο γρήγορα για να σώσω το τομάρι μου” μού είπε ο αρτίστας που αναδείχθηκε πρωταθλητής Ευρώπης (σε συλλογικό και εθνικό επίπεδο), πρωταθλητής κόσμου και χρυσός Ολυμπιονίκης.

“Εγώ παντρεύτηκα δυο φορές με Σέρβες και τις έπεισα να ασπαστούν τη μουσουλμανική θρησκεία, αλλά επιμένω ότι μπορούμε να ζήσουμε ειρηνικά όλοι μας στη Βοσνία”.

Το τραγικό τέλος του Μπιλάλοβιτς

Μαζί του εκείνο το βράδυ στην πίστα του αεροδρομίου ήταν και όλοι οι παίκτες της Εθνικής, εκτός από τον Εμίρ Μούταφτσιτς, τον Μάριο Πρίμορατς και τον Σαμπαχουντίν Μπιλάλοβιτς οι οποίοι αγωνίζονταν στο γερμανικό πρωτάθλημα.

Ο τελευταίος εξ αυτών αναδείχθηκε πρώτος σκόρερ στο EuroΒasket με μέσο όρο 24.6 πόντους, αλλά δέκα χρόνια αργότερα επιβεβαίωσε στην κυριολεξία την ελληνική παροιμία που λέει «όποιου του μέλλει να πνιγεί, ποτέ του δεν πεθαίνει»!

Ο Μπιλάλοβιτς γλίτωσε από τις σφαίρες και τους βομβαρδισμούς και πέθανε στις 29 Ιουλίου του 2003, ενώ κολυμπούσε στις καλοκαιρινές διακοπές του στη Μακάρσκα της Κροατίας.

Ξεψύχησε μέσα στη θάλασσα δίπλα στον γιο του που κολύμπαγε μαζί του!

Ο Μίρζα, ο Μάραβιτς και ο Μπεστ

Ο Ντελίμπασιτς γεννήθηκε στην Τούζλα στις 9 Ιανουαρίου του 1954 και αποτελεί μια εμβληματική φιγούρα του γιουγκοσλαβικού και του ευρωπαϊκού μπάσκετ.

Έφυγε από τη ζωή στις 8 Δεκεμβρίου του 2001, σε ηλικία 47 ετών, κτυπημένος από τον καρκίνο και αφήνοντας πίσω του έναν θρύλο που έφτασε στα όρια του μύθου.

Παικτάρα ολκής. Σκέτος αρτίστας. Αυθεντικός δεξιοτέχνης της πορτοκαλί μπάλας. Σαν τον Πιτ Μάραβιτς ένα πράγμα!

Η μάλλον, κρίνοντας τον εξ ολοκλήρου, θα έλεγα ότι ήταν ένα μείγμα του «Pistol Pete» και του Τζορτζ Μπεστ και ίσως αυτό θα το κουβεντιάζουν εκεί ψηλά στους ουρανούς, όπου βρίσκονται και οι τρεις…

Ο Ντελίμπασιτς μεγαλούργησε στη Σλόμποντα Τούζλα, στην Μπόσνα Σαράγεβο, στη Ρεάλ Μαδρίτης και στην Καζέρτα, αλλά είδε κιόλας τη ζωή του τα τελευταία χρόνια, να γίνεται ένα σκληρό μαρτύριο.

Γλέντησε στα νιάτα του, ήπιε, κάπνισε, ξενύχτησε, έμπλεξε με τον τζόγο (παρέα με τον κολλητό φίλο του στη Μαδρίτη, τον Γερμανό αμυντικό Ούλι Στίλικε), τρύγησε όλους τους πειρασμούς και ύστερα άρχισε να πληρώνει τον βαρύ κεφαλικό φόρο της δόξας…

Τα απανωτά κτυπήματα

Τον εγκατέλειψε η σύζυγος του, αυτό υπήρξε το πρώτο κτύπημα. Ύστερα τον εγκατέλειψαν και τον ξέχασαν εντελώς οι φίλοι του, να το δεύτερο, πιο γερό από το πρώτο.

Κουβάλαγε κιόλας ένα κουσούρι από τον σοβαρό τραυματισμό του στο κεφάλι, σε έναν αγώνα της Καζέρτα τον Αύγουστο του 1983, όταν υπέστη εγκεφαλική αιμορραγία που λίγο έλειψε να αποβεί μοιραία για τη ζωή του και αναγκάσθηκε να μαζέψει τα κομμάτια του και να επιδοθεί σε έναν σκληρό αγώνα επιβίωσης με βαρύ κόστος…

Έμεινε χωρίς δουλειά και χωρίς λεφτά, αλλά τουλάχιστον τα τελευταία χρόνια στάθηκαν στο πλευρό του κάποιοι παλιοί σύντροφοι του από το μπάσκετ και προσπάθησαν να τού απαλύνουν τον πόνο…

“Σκάει μια βόμβα, δεν προλαβαίνω να κρυφτώ”

Συνοφρυωμένος και μελαγχολικός ο “Kinde” ρούφαγε το τσιγάρο και ο καπνός έφτανε μέχρι το μεδούλι του. Φιλοσοφούσε κιόλας, λέγοντας μου μερικούς στίχους από ένα τραγούδι του συμπατριώτη του Κεμάλ Μοντένο…

“Μη μες ρωτάτε τι αισθάνομαι, γιατί σκάει μια βόμβα και δεν προλαβαίνω να κρυφτώ”…

Απέναντι του καθόταν ο Σαμίρ Αβντιτς που τότε υπηρετούσε τη στρατιωτική θητεία του και μαζί με άλλους τέσσερις συμπαίκτες του (Αντις Μπεσιράγκιτς, Σέναντ Μπέγκοβιτς, Εμίρ Χάλιμιτς, Ιλάις Μάσνιτς) είχαν πάρει ειδική άδεια για να παίξουν στο ΕuroΒasket, σαν ένα διάλειμμα προτού επιστρέψουν στο μέτωπο!

Ο κουφός Άβντιτς και το πένθος

Ήδη όμως ο πόλεμος είχε αφήσει τα σημάδια του στον Αβντιτς…

Λίγο καιρό νωρίτερα μια βόμβα έσκασε δίπλα του και του προκάλεσε σοβαρά προβλήματα ακοής. Δεν το είπε σε κανέναν, αλλά μια μέρα που ο Ντελίμπασιτς του έκανε έντονες κατέβασε το κεφάλι και σχεδόν κλαίγοντας το μαρτύρησε: “Κόουτς μη με μαλώνεις επειδή δεν κάνω όλα αυτά που λες, αλλά δεν μπορώ να ακούσω καλά. Έχω πάθει ζημιά στα αυτιά μου”.

Άλλη τραγική φιγούρα σε εκείνη την ομάδα ο Μάσνιτς που εντάχθηκε στην ομάδα πενθώντας για τον θάνατο του αδερφού του, πριν από λίγες μέρες σε έναν βομβαρδισμό…

Το ραδιόφωνο και ο Πρίμορατς

Παραδίπλα ο Μάριο Πρίμορατς, περιστοιχισμένος από τη γυναίκα του και τις δυο κόρες τους, ταλαιπωρημένος, αλλά και ανακουφισμένος.

Λίγο καιρό νωρίτερα ο πρωταθλητής Ευρώπης του 1989 στο Ζάγκρεμπ (με την ενωμένη ομάδα της Γιουγκοσλαβίας) είχε μετακομίσει στην Άλμπα Βερολίνου, μαζί με τον συμπατριώτη του Εμίρ Μούταφτσιτς, τον οποίο στη συνέχεια αντικατέστησε ο μετέπειτα παίκτης του Ιωνικού Νέας Φιλαδελφείας (2002-03) Τέομαν Αλιμπέγκοβιτς.

“Πώς βρίσκετε το κουράγιο να παίξετε μπάσκετ;” τον ρώτησα με προσποιητή αφέλεια για να του εκμαιεύσω την απάντηση που περίμενα…

“Δεν παίζουμε για να ξεχάσουμε τα δεινά μας, αλλά για να τα κάνουμε γνωστά σε όλο τον κόσμο. Θέλουμε να μάθουν παντού ότι ζητάμε την ειρήνη και τίποτε άλλο. Οι γονείς μου μένουν σε ένα χωριό κοντά στο Μοσταρ, στο Τσάπινα και έχω να μιλήσω μαζί τους πάνω από έναν χρόνο. Ευτυχώς κατάφερα να επικοινωνήσω με έναν ερασιτεχνικό σταθμό στην Πούλα της Κροατίας και από εκεί έμαθα ότι ζουν”!

Σαν το φάντασμα της όπερας

Οι Βόσνιοι αποδείχθηκαν σκληρά καρύδια. Υπέμειναν τις κακουχίες, επέζησαν των δεινών, έσωσαν το έθνος τους και έφτιαξαν το κράτος τους. Μας συστήθηκαν για πρώτη φορά στις 14 Ιουνίου του 1993 στους Μεσογειακούς αγώνες του Καστελνό, όπου η ελληνική ομάδα νίκησε με 94-93 και δώδεκα βράδια αργότερα στην Καρλσρούη η (μεγάλη) Εθνική επιβλήθηκε με 102-84.

Από τότε πέρασαν κιόλας 35 χρόνια και θαρρώ πως πάντοτε, άρα και σήμερα στο γήπεδο «Σπύρος Κυπριανού» θα περιφέρεται η ψυχή του Μίρσα Ντελίμπασιτς σαν το “φάντασμα της όπερας”!