ΑΕΚ, το πρώτο αίμα: Το έπος του 1968 και η κατάκτηση του Κυπέλλου Κυπελλούχων

Η ΑΕΚ Betsson έχει ένα – ακόμα – ραντεβού με την ιστορία. Το Final Four του Basketball Champions League ξεκινάει σήμερα (9/5), με τους “κιτρινόμαυρους” να αντιμετωπίζουν στην κατάμεστη SUNEL Arena την  Μάλαγα (21:00, Cosmote Sport 4 και LIVE από το SPORT24). 

Με αφορμή αυτό το γεγονός, το SPORT24 θυμάται το έπος της 4ης Απριλίου 1968, όταν η ΑΕΚ έφερε στην  χώρα μας τον πρώτο της ευρωπαϊκό τίτλο: Το Κύπελλο Κυπελλούχων, το οποίο κατέκτησε κόντρα στην σπουδαία Σλάβια Πράγας, στο κατάμεστο Καλλιμάρμαρο, χάρη στην νίκη της με 89-82. 

Ήταν τότε που η ομάδα του Νίκου Μήλα έγραψe ιστορία, με τον συγχωρεμένο Βασίλη Γεωργίου που μετέδιδε τον αγώνα να την βαφτίζει “Βασίλισσα”, σε ένα προσωνύμιο που την ακολουθεί μέχρι και στις μέρες μας. 

Η ΑΕΚ του 1968 ήταν η ομάδα του πεπρωμένου. Ήταν η ομάδα που άνοιξε τον δρόμο για όλους τους υπόλοιπους στο ελληνικό μπάσκετ. Ένα σύνολο αμιγώς ελληνικό που, όπως έχει γίνει σλόγκαν πλέον μετά την ταινία “1968” του Τάσου Μπουλμέτη, “κέρδισε επειδή δεν μπορούσε να χάσει”.

Μία ομάδα που χτίστηκε βήμα-βήμα

Η ΑΕΚ δεν ήταν μία ομάδα που δημιουργήθηκε σε μία μέρα. Κάθε παίκτης που υπήρχε στο ρόστερ της είχε την δική του ιστορία. Ξεκινώντας από τον Γιώργο Αμερικάνο, ο οποίος ήρθε το 1959 από την Χ.Α.Ν Νίκαιας, η “Ένωση” χτίστηκε βήμα-βήμα και… παίκτη-παίκτη μέχρι να φτάσει στο σημείο να γίνει πανίσχυρη.

Ο Αίας Λαρεντζάκης ήρθε από τον Αετό Θεσσαλονίκης. Ο Λάκης Τσάβας από την ΧΑΝΘ. Ο Αντώνης Χρηστέας από τον σπουδαίο Πανελλήνιο. Ο Πέτρος Πετράκης ξεκίνησε από τον Άρη πριν πάει στον Τρίτωνα Αμαρουσίου και το 1964 βρεθεί στην ΑΕΚ. Ο Στέλιος Βασιλειάδης ξεκίνησε την καριέρα του στην Δάφνη Δαφνίου. Ο Νίκος Νεσιάδης βγήκε από τα σπλάχνα της ομάδας, παίρνοντας στα 18 του χρόνια το “βάπτισμα του πυρός” το 1966. Και μετά υπάρχουν δύο ακόμα παίκτες που θα αναφερθούν τελευταίοι, αλλά ήταν αυτοί που ανέβασαν επίπεδο την ΑΕΚ.

Ο λόγος φυσικά για τον Χρήστο Ζούπα και τον Γιώργο Τρόντζο. Ο πρώτος ήρθε από τον Αμύντα το 1962 με την “ταμπέλα” του σκόρερ, αλλά στην ΑΕΚ μεταβλήθηκε σε πλέι-μέικερ δημιουργώντας ένα τρομερό δίδυμο με τον συγχωρεμένο Γεώργιο Μόσχο. Ο δεύτερος ξεκίνησε από την ΧΑΝΘ, αλλά στην ΑΕΚ ήρθε κατευθείαν από το Κολέγιο του Gonzaga το 1963, δίνοντας με τα 217 εκατοστά του κορμιού του αυτό που έλειπε στην “Ενωση” για να κάνει την υπέρβαση στην Ευρώπη, αφού ήταν ηδη πρωταθλήτρια στην Ελλάδα: Έναν σέντερ που μπορούσε να κοιτάξει στα μάτια τα αντίπαλα “θηρία”.

Στηριζόμενη σε αυτό τον κορμό παικτών η ΑΕΚ κατέκτησε 4 σερί πρωταθλήματα από το 1963 έως και το 1966 υπό της οδηγίες του Μίσα Πανταζόπουλου, πριν χάσει το Πρωτάθλημα του 1967 στην σκιά του θανάτου από καρκίνο του σπουδαίου Γεώργιου Μόσχου, για να ξαναπάει τα σκήπτρα το 1968 με προπονητή πλέον τον Νίκο Μήλα. Ενδιάμεσα είχε προλάβει να δείξει ήδη τα δόντια της στην Ευρώπη.

Το Final Four του 1968

Πολύς κόσμος θυμάται την κατάκτηση του Κυπέλλου Κυπελλούχων του 1968. Αυτός ο τίτλος όμως δεν ήταν ένα πυροτέχνημα, αλλά απλώς η κορύφωση μίας σταθερής πορείας η οποία ξεκίνησε την σεζόν 1962/63 με το πρώτο πρωτάθλημα αυτής της φουρνιάς.

Μία φουρνιά εξαιρετικών παικτών, η οποία την σεζόν 1964/65 είχε κάνει ήδη τα πρώτα βήματα προς την Ευρωπαϊκή διάκριση, φτάνοντας μέχρι τα προημιτελικά του Κυπέλλου Πρωταθλητριών. Ήταν όμως την σεζόν 1965/66 που ακόμα περισσότερος κόσμος θα την έπαιρνε στα σοβαρά. Κι ας αγωνίστηκε χάρη σε… βασιλική παρέμβαση στο Κύπελλο Πρωταθλητριών!

Εν έτει 2025 μοιάζει απίστευτο, αλλά το 1965 η διοίκηση της ΑΕΚ ξέχασε να δηλώσει την ομάδα στο Κύπελλο Πρωταθλητριών! Χρειάστηκε να ζητήσει η ΑΕΚ από τον διάδοχο Κωνσταντίνο να επικοινωνήσει με την αδελφή του Σοφία (Βασίλισσα της Ισπανίας) προκειμένου αυτή με την σειρά της να ζητήσει από τον τότε Γραμματέα της FIBA, Ραϊμούντο Σαπόρτα, να αφήσει την ΑΕΚ να αγωνιστεί! Κάπως έτσι ξεκίνησε λοιπόν μία ξέφρενη πορεία.

Η “Ένωση” απέκλεισε στην πρώτη φάση την πανίσχυρη πολωνική Βίσλα Κρακοβίας, κερδίζοντας τον πρώτο αγώνα στη Νέα Φιλαδέλφεια με 72-71 (Ζούπας 27, Αμερικάνος 19) και 81-79 στην Πολωνία (Αμερικάνος 30, Τρόντζος 18), παρά το γεγονός ότι η ΑΕΚ πριν φτάσει στην Κρακοβία αποκλείστηκε πρώτα στην Βιέννη και τελικά έκανε αυθημερόν ταξίδι 8 ωρών με τρένο πριν μπει στο γήπεδο να αγωνιστεί! Το νερό όμως είχε ήδη μπει στο αυλάκι για αυτή την ομάδα, που ακολούθως απέκλεισε την Βίνταντ Καζαμπλάνκα από το Μαρόκο στην φάση των “16” με δύο νίκες.

Ακολούθως οι “κιτρινόμαυροι” βρέθηκαν σε έναν όμιλο με τρεις πανίσχυρες ομάδες: Την Ζαντάρ από την Ενωμένη Γιουγκοσλαβία, την ΤΣΣΚΑ Μόσχας από την Σοβιετική Ένωση και την ΤΣΣΚΑ Σόφιας από την Βουλγαρία. Οι δύο πρώτες ομάδες θα προκρινόντουσαν στο Final Four που θα γινόταν στην Ιταλία. Κόντρα σε κάθε πρόβλεψη, η ΑΕΚ πήρε την πρόκριση με ρεκόρ 4-2, αφού κέρδισε δύο φορές την Ζαντάρ και από μία φορά την ΤΣΣΚΑ Μόσχας και την ΤΣΣΚΑ Σόφιας.

Πηγαίνοντας για πρώτη φορά σε Final Four, οι “κιτρινόμαυροι” ηττήθηκαν στον ημιτελικό με 103-73 από την Σλάβια Πράγας και στον μικρό τελικό με 85-62 από την ΤΣΣΚΑ.

Μετά το τέλος του Final Four ωστόσο αυτό ήταν το τελευταίο που ενδιέφερε άπαντες στην ομάδα. Το μόνο που σκεφτόντουσαν όλοι ήταν η αποκάλυψη του Γεώργιου Μόσχου στο ημίχρονο του ημιτελικού με την Σλάβια Πράγας ότι έχει καρκίνο. Η ΑΕΚ θα κατακτούσε τελικά το πρωτάθλημα του 1966, αλλά υπό το βάρος του θανάτου του Μόσχου το φθινόπωρο της ίδιας χρονιάς θα έχανε το πρωτάθλημα του 1967 από τον Παναθηναϊκό. Όπως αποδείχθηκε ωστόσο, η απώλεια αυτού του πρωταθλήματος ήταν ό,τι καλύτερο συνέβη ποτέ στην ομάδα.

Μία πορεία-όνειρο

Πριν την έναρξη της σεζόν 1967/68 στην ΑΕΚ υπήρχε πίκρα. Στην “Ένωση” δεν μπορούσαν να πιστέψουν ότι είχαν χάσει το πρωτάθλημα και ότι θα έπρεπε να αγωνιστούν στο Κύπελλο Κυπελλούχων. Αυτό δεν τους εμπόδισε πάντως να εστιάσουν αμέσως την προσοχή τους στην Ευρώπη για να πετύχουν το καλύτερο δυνατό.

Ξεκινώντας από τον δεύτερο γύρο της διοργάνωσης (είχε περάσει χωρίς αγώνα τον πρώτο γύρο), η ΑΕΚ κλήθηκε να αντιμετωπίσει την Ισπανική Κας Βιτόρια (πρόγονο της σημερινής Μπασκόνια). Πηγαίνοντας στην χώρα των Βάσκων, η “Ένωση” ηττήθηκε με 82-72 (Τρόντζος 23, Αμερικάνος 18, Βασιλειάδης 15).

Στην ρεβάνς, ωστόσο, με τον Αμερικάνο να σημειώνει 41 πόντους (!) κέρδισε άνετα με 85-65 και πήρε την πρόκριση για τα προημιτελικά της διοργάνωσης, όπου την περίμενε η βελγική Ροαγιάλ Κατρ. Στον πρώτο αγώνα η ΑΕΚ κέρδισε άνετα με 76-54 (Βασιλειάδης 19, Τρόντζος και Αμερικάνος από 16, Ζούπας 15), παίρνοντας προβάδισμα.

Η ρεβάνς ωστόσο θα έμοιαζε με εφιάλτη. Πηγαίνοντας στο Βέλγιο η ΑΕΚ υποχρεώθηκε να κάνει προπονήσεις σε ένα ανοιχτό γήπεδο στην κεντρική πλατεία της πόλης. Μπαίνοντας στο γήπεδο για τον σπουδαίο αγώνα, οι “κιτρινόμαυροι” είδαν την Ροαγιάλ Κατρ να επιβάλλει τον ρυθμό της και με 8 δευτερόλεπτα να μένουν για το φινάλε του αγώνα να προηγείται με 74-52, ισοφαρίζοντας την διαφορά του πρώτου αγώνα.

Τότε ήταν που κέρδισε φάουλ ο Στέλιος Βασιλειάδης και με 2 βολές μείωσε σε 74-54. Η τελευταία επίθεση ανήκε όμως στους Βέλγους, με τον Αίαντα Λαρεντζάκη να βγάζει την σπουδαιότερη άμυνα του αγώνα, εμποδίζοντας τον Κένεθ Ουάσινγκτον να καρφώσει, δίνοντας την πρόκριση στην ΑΕΚ, η οποία είχε για πρώτους σκόρερ τους Αμερικάνο με 17 πόντους και Βασιλειάδη με 14 πόντους.

Στον ημιτελικό της διοργάνωσης η ΑΕΚ αντιμετώπισε την πανίσχυρη Ίνις Βαρέζε, χάνοντας στο πρώτο παιχνίδι με 78-60 (Αμερικάνος 21, Χρηστέας 11) με τα δημοσιεύματα της εποχής να κάνουν λόγο για σφαγιαστική διαιτησία. Τα πράγματα έμοιαζαν και ήταν δύσκολα. Στην ρεβάνς στο Καλλιμάρμαρο, όμως, μπροστά σε 50.000 κόσμο, η “Ένωση” θα φέρει τα πάνω-κάτω και θα κερδίσει με 72-52 (Αμερικάνος 31, Ζούπας 12, Τρόντζος 12). Το καλάθι που έμελλε να ολοκληρώσει την ανατροπή για την ΑΕΚ σημείωσε με ραβέρσα ο Τρόντζος στο φινάλε, παίζοντας σε εκείνο το σημείο με… ένα πόδι, αφού είχε υποστεί βαρύ διάστρεμμα. Η ΑΕΚ ήταν στον τελικό.

Ο μεγάλος τελικός

Βάσει κανονισμών η έδρα του τελικού θα αποφασιζόταν με κλήρωση. Οι διοικούντες την ΑΕΚ ωστόσο κατάφεραν να το αποφύγουν αυτό με έναν έξυπνο τρόπο: Πλήρωσαν στην Σλάβια Πράγας το αντίτιμο των 5.000 εισιτηρίων που θα έκοβε αν ο αγώνας γινόταν στην Τσεχοσλοβακία και κάπως έτσι έπεισαν τους αντιπάλους τους να γίνει ο αγώνας στην Αθήνα. Στην Σλάβια Πράγας πίστευαν ότι θα κέρδιζαν εύκολα το παιχνίδι, αφού είχαν στο μυαλό τους και τον προ διετίας ημιτελικό του Κυπέλλου Πρωταθλητριών, όταν είχαν συντρίψει με 103-73 την ΑΕΚ. Αυτό το παιχνίδι όμως θα ήταν διαφορετικό.

Στην Ελλάδα της Χούντας των συνταγματαρχών ο κόσμος πεινούσε για επιτυχίες. Στις 4 Απριλίου 1968 το μυαλό όλων των Ελλήνων βρισκόταν σε αυτό το παιχνίδι. Περίπου 80.000 ψυχές βρέθηκαν στο Καλλιμάρμαρο εκείνο το απόγευμα, με τις εξέδρες να είναι ήδη γεμάτες περίπου 2 ώρες πριν ξεκινήσει το παιχνίδι! Για το τι ακολούθησε έχουν γραφτεί εκατοντάδες χιλιάδες λέξεις όλα αυτά τα χρόνια. Θα γραφτούν μερικές ακόμα.

Παίζοντας με ψυχή κόντρα σε έναν πανίσχυρο αντίπαλο, η ΑΕΚ έκλεισε το πρώτο ημίχρονο προηγούμενη με 47-38. Στο δεύτερο ημίχρονο εξακολουθούσε να έχει το πάνω χέρι, παρά το γεγονός ότι στο 34′ αποβλήθηκε με 5 φάουλ ο Ζούπας και 3 λεπτά αργότερα τον ακολούθησε ο Λαρεντζάκης. Αυτό το παιχνίδι όμως δεν γινόταν να χαθεί. Με τον κόσμο να της δίνει ώθηση, η ΑΕΚ κέρδισε τελικά με 89-82. Είχε μόλις γραφτεί ιστορία, με την ομάδα του Νίκου Μήλα να κατακτά τον πρώτο Ευρωπαϊκό τίτλο στην ιστορία του ελληνικού ομαδικού αθλητισμού. Οι Έλληνες ξεχύθηκαν στους δρόμους πανηγυρίζοντας, παίρνοντας στους ώμους τους παίκτες της ΑΕΚ.

Οι πόντοι των δύο ομάδων:

ΑΕΚ: Ζούπας 10, Λαρεντζάκης 4, Αμερικάνος 29, Βασιλειάδης 13, Τρόντζος 24, Χρηστέας 4, Τσάβας 5

ΣΛΑΒΙΑ: Μπαρόχ 12, Μίφκα 16, Αμέρ, Ρουζίσκα 21, Ζίντεκ 31, Κρίβι, Τόμασεκ 2, Κονοπάσεκ