«Τα χρόνια της αθωότητας»* είναι ο τίτλος της νέας σειράς ντοκιμαντέρ που θα κάνει πρεμιέρα στην ΕΡΤ3, τη Δευτέρα 21 Φεβρουαρίου στις 23:00. Μέσα σε οκτώ ωριαία επεισόδια, ο κορυφαίος σκηνοθέτης του είδους, Ηλίας Γιαννακάκης, αποτυπώνει την ιστορία του ελληνικού ποδοσφαίρου, από τις απαρχές του τη δεκαετία του 1920, μέχρι τη θέσπιση του επαγγελματικού πρωταθλήματος, την αγωνιστική περίοδο 1979-80.

Γνωστότερος τόσο για τα αθλητικά όσο και για τα ιστορικά ντοκιμαντέρ του (βλ. πρόσφατα το έργο του “Η Μεταφορά”, με θέμα την Εθνική Βιβλιοθήκη, αλλά και παλιότερες δουλειές του για το ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων, τη Μακρόνησο κλπ), ο Γιαννακάκης υπογράφει μία μοναδική σειρά που εξιστορεί την πιο πολύπαθη περίοδο της πρόσφατης Ιστορίας μας (1920-1980) μέσα από γνωστές και άγνωστες σελίδες του πιο λαοφιλούς αθλήματος.

«Πρόκειται», αναφέρει ο σκηνοθέτης, «για ένα ταξίδι στο χρόνο, χωρίς ωραιοποιήσεις και εξιδανικεύσεις με στόχο καθαρά ανθρωποκεντρικό: να εντοπίσουμε το νήμα που μάς ενώνει με τους πατεράδες και τους παππούδες μας, μέσα από τα χρόνια που το ποδόσφαιρο αποτελούσε έναν άμεσο και αυτονόητο καθρέφτη της κοινωνικής μας πραγματικότητας. Η καταστροφή της Σμύρνης, το έπος του ‘40, η Κατοχή, ο Εμφύλιος, οι διώξεις, η χούντα των συνταγματαρχών και η ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ, συμβάδισαν απολύτως με τα τεκταινόμενα στο ελληνικό ποδόσφαιρο. Ο Μουράτης υπήρξε μέλος του ΕΑΜ, ο Πιερράκος σκοτώθηκε στο μέτωπο της Αλβανίας, ο Πεντζαρόπουλος ήταν ο μυθικός τερματοφύλακας που θύμιζε στους φιλάθλους τους ήρωες του ‘21, ο Δαρίβας βρέθηκε εξόριστος στη Μακρόνησο και ο Σοφιανός μπαινόβγαινε ως «ποινικός» στις φυλακές Αβέρωφ μέχρι να αυτοκτονήσει στο κελί του Κορυδαλλού. Αυτούς χειροκροτούσαν οι παππούδες μας στα κατάμεστα γήπεδα των δεκαετιών του πενήντα και του εξήντα, αναγνωρίζοντας τους εαυτούς τους στα πρόσωπα των ποδοσφαιρικών ηρώων τους. Όπως και οι πατεράδες μας, λίγο αργότερα, που συμπορεύονταν με τον Δομάζο, τον Παπαϊωάννου, τον Λουκανίδη, τον Κούδα, τον Αϊδινίου, τον Μαύρο και τον Χατζηπαναγή, το παιδί του Εμφυλίου που επέστρεψε από την Τασκένδη…στο τέλος της σειράς αντιλαμβανόμαστε ότι πρόκειται για κάτι υπερπολύτιμο που μάς αφορά πολύ περισσότερο από όσο φανταζόμαστε».

«Τα χρόνια της αθωότητας» είναι το προϊόν του άσβεστου πάθους και της επίμονης αναζήτησης ενός καταξιωμένου δημιουργού. Μέσα από δεκαετίες έρευνας σε βιβλία και εφημερίδες, αγωνιώδους προσπάθειας εντοπισμού και διάσωσης άγνωστων όσο και σπάνιων ιδιωτικών φιλμ, ενδελεχή αξιοποίηση και ανάδειξη της «οπτικοακουστικής κιβωτού» που αποτελεί το Αρχείο της ΕΡΤ, μέσα από μία πενταετή οδύσσεια γυρισμάτων σε όλη την Ελλάδα προκειμένου να προλάβει εν ζωή τους πρωταγωνιστές του, ο Ηλίας Γιαννακάκης παρουσιάζει μία πραγματική υπερπαραγωγή: οκτώ ώρες ντοκιμαντέρ με πάνω από 100 συνεντεύξεις από το χώρο του ποδοσφαίρου και του αθλητισμού (Διακογιάννης, Δομάζος, Κούδας, Μαύρος, Μπάγεβιτς, Κελεσίδης, Χρηστίδης, Κοντογεωργάκης, Στραβοπόδης και δεκάδες άλλοι) αλλά και εκτός (Μαρμαρινός, Μπουκάλας, Βαγενάς, Βούλγαρης, Σκαμπαρδώνης κ.α.). «Τα χρόνια της αθωότητας» είναι η ελληνική τηλεόραση στα καλύτερά της. Μια σειρά που υπόσχεται αυθεντική συγκίνηση, ανάδειξη άγνωστων ιστοριών, επιμονή στη λεπτομέρεια και τη σωστή τεκμηρίωση και τη θεραπευτική σύνδεση με μερικές από τις πιο ρομαντικές πτυχές του συλλογικού παρελθόντος μας.

«Καλύπτεται η ιστορία του ελληνικού ποδοσφαίρου από τις απαρχές του τη δεκαετία του 1920, μέχρι τη θέσπιση του επαγγελματικού πρωταθλήματος» τόνισε ο γενικός διευθυντής της ΕΡΤ3, Φίλιος Στάγκος κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου για την παρουσίαση της σειράς-ντοκιμαντέρ.

«Η ιδιαιτερότητα της σειράς ντοκιμαντέρ είναι ότι δεν μένει μόνο στα αγωνιστικά γεγονότα, αλλά μέσα από τις σελίδες του ποδοσφαίρου παρουσιάζει την ιστορία του τόπου, Μεσοπόλεμο, ενσωμάτωση των προσφύγων, Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, Μικρασιατική Καταστροφή, Εμφύλιο, τα Πέτρινα Χρόνια πριν και κατά τη διάρκεια της δικτατορίας. Σε όλο αυτό το διάστημα ο ελληνικός λαός είχε ένα αποκούμπι, το πιο λαοφιλές άθλημα, το ποδόσφαιρο, το οποίο δεν θα μπορούσε να είναι αποκομμένο από την ιστορία του τόπου. Οι πρωταγωνιστές στις τέσσερις γραμμές του γηπέδου ήταν Έλληνες πολίτες, κάποιοι έζησαν διωγμούς και ήταν ταυτόχρονα οι λαϊκοί ήρωες εκείνης της εποχής.

Είμαστε περήφανοι που έχουμε αυτή την παραγωγή, ο σκηνοθέτης – ερευνητής που την υπογράφει είναι γνωστός για τα αθλητικά και ιστορικά του ντοκιμαντέρ και εδώ συνδυάζει τα δύο με έναν μοναδικό τρόπο, αξιοποιώντας το οπτικοακουστικό αρχείο της ΕΡΤ και ταυτόχρονα διάφορα ιδιωτικά αρχεία για να δημιουργήσει το σύνολο οκτώ ωριαίων επεισοδίων» τόνισε ο γενικός διευθυντής της ΕΡΤ3.

«Η σειρά ντοκιμαντέρ πάει πίσω σε δεκαετίες, αναδεικνύει άλλες συμπεριφορές, αποκαθιστά σε πολλές περιπτώσεις και ιστορικά το τι συνέβη στον χώρο του ποδοσφαίρου και όχι μόνο, υπάρχουν και άλλες εικόνες πολύ δυνατές, οι οποίες ουσιαστικά ταυτίζουν και ταυτίζονται με ανθρώπους που τις έζησαν» ανέφερε ο Γιώργος Τραπεζανίδης, προϊστάμενος του αθλητικού τμήματος της ΕΡΤ3.

Εκείνο που έχει σημασία είναι ότι οι θεατές της σειράς αντιλαμβάνονται ότι υπήρχαν πρωταγωνιστές, οι οποίοι τώρα μπορεί να μην είναι στην πρώτη γραμμή, στα φώτα της δημοσιότητας, αλλά έκαναν πάρα πολλά για να φθάσει το ποδόσφαιρο, όπου έφτασε», πρόσθεσε.

«Η σειρά δεν προτάσσει την αθωότητα ως κάτι το εξιδανικευμένο. Μιλάμε για τη φτώχεια, τη βία, τα «στημένα», απλώς θέτουμε τα «Χρόνια της Αθωότητας» ως έναν τίτλο που έχει περάσει στο συλλογικό υποσυνείδητο για εκείνη την εποχή και προσπαθούμε να δούμε όλες του τις όψεις» είπε ο σκηνοθέτης, Ηλίας Γιαννακάκης κάνοντας λόγο για μία «Οδύσσεια» που ξεκίνησε πριν από δέκα χρόνια σε επίπεδο διαμόρφωσης και όσον αφορά την προσπάθεια εξεύρεσης πόρων.

Ο σκηνοθέτης για πέντε χρόνια έκανε γυρίσματα μόνος του, κάνοντας προσπάθεια να συγκεντρώσει όσο τον δυνατόν περισσότερες συνεντεύξεις, το 2020 η σειρά εγκρίθηκε από τη ΕΡΤ και στη συνέχεια συνεργάστηκε με την ΕΡΤ3.

Η σειρά, όπως ανέφερε, έχει στηθεί πάνω στα αρχεία της ΕΡΤ, από ειδήσεις, ρεπορτάζ και συνεντεύξεις του Ανδρέα Μπόμη, υπεύθυνου της εκπομπής «Αθλόραμα», στο ιδιωτικό αρχείο του κινηματογραφιστή Γιάννη Βώκου, το οποίο πρόσφερε ο Σάββας Θεοδωρίδης, στο αρχείο του Αλκέτα Παναγούλια και σε ένα πλήθος ιδιωτικών συλλογών. Όλο το υλικό «πλέκεται» με τις μαρτυρίες των κορυφαίων του αθλήματος εκείνης της εποχής, οι οποίοι συζητούν σαν μία παρέα.

«Οι ποδοσφαιριστές τότε αποτελούσαν μεγάλες παρέες κι αυτό ένα από τα στοιχεία που διατρέχουν τη σειρά. Είμαι σκηνοθέτης του κινηματογράφου, αλλά έχω γυρίσει ντοκιμαντέρ για το ποδόσφαιρο, το οποίο αγαπώ. Είχαμε έναν κοινό τόπο, μπορούσαμε να έχουμε μία κοινή γλώσσα, τους αγαπώ χωρίς να είμαστε συγγενείς» τόνισε ο σκηνοθέτης διευκρινίζοντας ότι στόχος του είναι «να δούμε πώς ήταν ποδόσφαιρο, όχι με μία στείρα νοσταλγική διάθεση, αλλά το πώς συνδέεται με τους παππούδες, τους πατεράδες μας και με το σήμερα».

Μπροστά στην κάμερα εμφανίζονται πάνω από 100 παλαίμαχοι ποδοσφαιριστές, άνθρωποι του πνεύματος, χρονογράφοι της καθημερινής ιστορίας, οι οποίοι θυμούνται τα παλιά, πώς έζησαν εκείνα τα χρόνια.

Τέσσερις εκ των πρωταγωνιστών μιλούν για τη σειρά-ντοκιμαντέρ

Τέσσερις από τους πρωταγωνιστές εκείνης της εποχής εντός και εκτός γηπέδων, οι Νίκος Χρηστίδης (τερματοφύλακας στον Άρη και στην ΑΕΚ), Κούλης Αποστολίδης (ΠΑΟΚ), Κώστας Αϊδινίου (Ηρακλής) και Δημήτρης Τσιρώνης (Καστοριά) ήταν παρόντες στη συνέντευξη Τύπου. Εξέφρασαν τα συλλυπητήρια και τη συμπαράστασή τους στην οικογένεια του Άλκη που έπεσε νεκρός στη δολοφονική επίθεση στη Χαριλάου και ευχήθηκαν να είναι ο 19χρονος το τελευταίο θύμα οπαδικής βίας.

Μιλώντας για τη βία στις κερκίδες την εποχή που έπαιζε ποδόσφαιρο ο Κούλης Αποστολίδης ανέφερε ότι «ο κόσμος που ερχόταν στο γήπεδο μπορεί να ξεκινούσε επεισόδιο, αλλά με αφορμή πάντα το παιχνίδι. Υπήρχαν σύνδεσμοι, οργανωμένο οπαδικό κίνημα, αλλά δεν πήγαιναν στο γήπεδο για να μαλώσουν» είπε τονίζοντας ότι «η σημερινή βία στα γήπεδα είναι διαπλεκόμενη με άλλους χώρους».

«Για μένα υπήρχε ρομαντισμός και ηρωισμός στο ποδόσφαιρο, τόνισε ο Νίκος Χρηστίδης σημειώνοντας ότι το θέμα του ποδοσφαίρου είναι θέμα των φιλάθλων, δεν είναι των ποδοσφαιριστών.

«Ο ποδοσφαιριστής μέχρι το 1979 μιλάει με την καρδιά του όχι με το μυαλό. Στο ποδόσφαιρο μετά το 1979, έγινε παντρειά μάρκετινγκ και συναισθήματος και άλλαξε όλη η κατάσταση» είπε επισήμανε ότι το μεγαλύτερο συμβόλαιο που κέρδισε είναι η αναγνώριση στο πρόσωπό του, το γεγονός ότι τον θυμούνται ακόμη και τώρα. «Η προσωπική εκτίμηση του κόσμου έχει μεγάλη σημασία για μένα» ανέφερε.

Η βασική διαφορά μεταξύ του τότε και του τώρα είναι ότι τότε με όλα τα μειονεκτήματα και τα πλεονεκτήματα, υπήρχε περισσότερο συναίσθημα ατομικό και ομαδικό όσον αφορά την δουλειά σου στην ομάδα. Το συναίσθημα ήταν το βασικό στοιχείο της δραστηριότητάς μας και λιγότερο η λογική.

Από το 1979 το ποδόσφαιρο ακολούθησε την εξέλιξη της ελληνικής κοινωνίας και οι ομάδες έγιναν επαγγελματικές, εταιρείες και κινούνται με βάση τους κανόνες της οικονομίας, του μάρκετινγκ, του μάνατζμεντ», σχολίασε ο Κούλης Αποστολίδης.

«Είμαστε περήφανοι γιατί γεμίζαμε τα γήπεδα κάτι που δεν συμβαίνει τώρα» είπε ο Κώστας Αϊδινίου, ο οποίος τόνισε ότι τότε οι ποδοσφαιριστές έπαιζαν σε γήπεδα ξερά, όπου δεν μπορούσαν να αποδώσουν.

«Δεν είχα την τύχη να παίξω σε μία μεγάλη ομάδα με καλό γήπεδο, μου έχει μείνει μία πικρία που δεν πρόσφερα όσα μπορούσα να προσφέρω» είπε ο Δημήτρης Τσιρώνης, ο οποίος αναφέρθηκε στον τελικό Κυπέλλου της Καστοριάς με αντίπαλο τον Ηρακλή στο γήπεδο της ΑΕΚ, ένα καταπληκτικό, όπως είπε, παιχνίδι μετά από το οποίο έμαθαν όλοι για την ομάδα της πόλης της Δυτικής Μακεδονίας.

Το περιεχόμενο των επεισοδίων

Το γενικό πρώτο επεισόδιο της σειράς αφορά τις πρώτες δεκαετίες του ποδοσφαίρου και συγκεκριμένα από το 1920 μέχρι το 1959, «όπου τελειώνουν τα χρόνια του ανόθευτου ερασιτεχνισμού», όπως εξήγησε ο Ηλίας Γιαννακάκης.

Το δεύτερο επεισόδιο αφορά τις τρεις μικρές ομάδες που εκείνα τα χρόνια ήταν πολύ σπουδαίες, αλλά σήμερα έχουν λησμονηθεί: Πανιώνιος, Απόλλων και Εθνικός και το τρίτο καλύπτει τον Παναθηναϊκό του Γουέμπλεϊ.

Το τέταρτο επεισόδιο παρουσιάζει τον ΠΑΟΚ του ’70, το πέμπτο τον Ολυμπιακό του Γουλανδρή και το έκτο η ΑΕΚ του Λουκά Μπάρλου. Το έβδομο έχει θέμα τις τρεις μεγάλες ομάδες της επαρχίας, Παναχαϊκή, Γιάννενα και Καστοριά της δεκαετίας του ’70. Το όγδοο συνοψίζει όλη τη σειρά και καλύπτει τα χρόνια της Α’ Εθνικής από το 1959 έως το 1979 – τον Άρη όταν πήρε το Κύπελλο του ’70, τα επεισόδια του 1972 στο παιχνίδι με τον ΠΑΟΚ και τον Ηρακλή που πήρε το Κύπελλο το 1976 με τον Χατζηπαναγή.

Η σειρά ντοκιμαντέρ «Τα Χρόνια της αθωότητας θα κάνει πρεμιέρα στην ΕΡΤ3, τη Δευτέρα 21 Φεβρουαρίου στις 23:00. Θα προβάλλεται κάθε Πέμπτη στις 23.00 και σε επανάληψη κάθε Κυριακή στις 11.30.

«Μπορούμε να δούμε τί σημαίνει προσωπική ιστορία σε αυτή τη σειρά, μπορεί να είναι πιο θεαματικό το ποδόσφαιρο που βλέπουμε σήμερα, αλλά είναι απολύτως απρόσωπο. Στο ντοκιμαντέρ προβάλλονται ανθρώπινες ιστορίες και αυτή είναι μία από τις διακρίσεις και υπομνήσεις που γίνονται στη σειρά» τόνισε ο δημιουργός του.

*Ο τίτλος της σειράς έχει κατατεθεί στην ΕΡΤ Α.Ε. από το 2020. Όσο κι αν είναι χρήσιμη και διδακτική, η εύλογη συσχέτιση με τα πρόσφατα τραγικά γεγονότα οπαδικής βίας παραμένει τυχαία και συμπτωματική.

ΠΗΓΗ: ΕΡΤ3, ΑΠΕ-ΜΠΕ