"Μακάριοι οι ειρηνοποιοί, ότι αυτοί υιοί Θεού κληθήσονται". Δεν είναι η περίοδος των Μακαρισμών, αλλά είναι μία χρονική στιγμή που πραγματικά... μακαρίζεις την τύχη όσων έχουν ζήσει από κοντά προσωπικότητες οι οποίες λείπουν στις ημέρες μας.

Ειρηνοποιοί πραγματικοί οι οποίοι θέλουν να γεφυρώσουν αντιθέσεις, να τραβήξουν τον κόσμο από την καταιγίδα προσφέροντάς του ένα ασφαλές, απάνεμο λιμάνι.

Ο Γρηγόρης Λαμπράκης υπήρξε από εκείνες τις εμβληματικές φυσιογνωμίες. Δεν ήταν μόνο ένας σπουδαίος αθλητής, δεν ήταν μόνο ένας φιλάνθρωπος, δεν ήταν μόνο ένας κορυφαίος γιατρός που τιμούσε τον όρκο του Ιπποκράτη και φυσικά δεν ήταν μόνο ένας οραματιστής. Σε κάθε του βήμα, κάθε άλμα στο σκάμμα ήταν όλα αυτά. Ποτέ ο αθλητής δεν έτρεξε πιο γρήγορα από τον γιατρό, ποτέ δεν άφησε το όραμα να μείνει πίσω από τον πραγματικότητα.

Ο άνθρωπος που έδωσε κοινωνική διάσταση στον Μαραθώνιο, από το 1983 του δίνει και το όνομά του, το πιο ταιριαστό για μία διαδρομή την οποία για να διανύσεις οφείλεις να είσαι σε απόλυτη ισορροπία με τον εαυτό σου. Πενήντα χρόνια μετά την αποτρόπαιη δολοφονία του θυμόμαστε τον αθλητή Λαμπράκη.

Μέλος της "χρυσής" γενιάς των Ελλήνων αθλητών, οι οποίοι δοκιμάστηκαν από τις κακουχίες όπως όλοι οι Έλληνες, ο Γρηγόρης Λαμπράκης αγωνίστηκε στους Ολυμπιακούς Αγώνες στο Βερολίνο το 1936. Μέλη της ίδιας ομάδας ήταν ο Στέλιος Κυριακίδης και ο Γρηγόρης Λαμπράκης. Ο Νίκος Σύλλας και ο Χρήστος Μάντικας και η πρώτη Ελληνίδα που συμμετείχε στους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες, η Δομνίτσα Λανίτου-Καβουνίδου.

Ο 24χρονος Αρκάς δεν διακρίθηκε στο μήκος και στο τριπλούν, όμως έκανε τη γνωριμία με τον συναθλητή του και μεγάλο πρωταγωνιστή των αγώνων, Αμερικανό Τζέσε Όουενς. Τον αθλητή που σύμφωνα με τον μύθο ανάγκασε τον Αδόλφο Χίτλερ να εγκαταλείψει το στάδιο. Τον ίδιο αθλητή που κατατρέχτηκε από τους ίδιους τους συμπατριώτες του μετά την επιστροφή του στις ΗΠΑ και ουσιαστικά δεν αγωνίστηκε ποτέ ξανά.

Ο Γρηγόρης Λαμπράκης και ο Τζέσε Όουενς

Μια φωτογραφία με δύο χαμογελαστούς νέους με πολιτικά είναι το ενθύμιο που φυλάσσεται στο μουσείο του Μαραθωνίου Δρόμου, εκεί όπου βρίσκονται όλα τα προσωπικά αντικείμενα, τα λευκώματα του Λαμπράκη μετά το δανεισμό από τη γυναίκα της ζωής του, τη Ρούλα και τον γιο τους, Θοδωρή Λαμπράκη.

Ο Γρηγόρης, το μικρότερο αγόρι ανάμεσα σε 14 παιδιά, γεννήθηκε στο χωριό Κερασίτσα της Ορεινής Αρκαδίας. Καρπός του δεύτερου γάμου του Γεωργίου Λαμπράκη, ο οποίος είχε καταπιαστεί με τη γεωργία, τη ξυλουργική και το εμπόριο για να θρέψει την πολυμελή οικογένεια του, να σπουδάσει τα αγόρια και να παντρέψει τα πολλά κορίτσια που είχε αποκτήσει. Στον Γρηγόρη έλαχε ο κλήρος να ακολουθήσει τα χνάρια του πατέρα του. Βλέπετε, ο μεγαλύτερος γιος πήγε στην Αμερική, ο δεύτερος ο Μήτσος ασχολήθηκε με το εμπόριο και ο τρίτος ο Θοδωρής έγινε γιατρός και εργαζόταν στο "Τζάννειο". Το καμάρι του πατέρα ήταν να μεγαλώσει ό,τι είχε φτιάξει, έτσι γράφτηκε σε εμπορική σχολή στον Πειραιά το 1931 και έβγαλε δελτίο και στον Πειραϊκό Σύνδεσμο.

Θα μπορούσε να κάνει αθλητισμό όπως όλοι οι αγαπημένοι του αθλητές. Ήδη σκληραγωγημένος από τη δουλειά στην ύπαιθρο, δεν δυσκολεύτηκε να διακριθεί στα 100 και στα 200μ, στο τριπλούν και στη μεγάλη αγάπη του, το μήκος.

Με το απολυτήριο στο χέρι αποχαιρέτησε φίλους και συναθλητές στον Πειραιά και επέστρεψε στο χωριό για να βοηθήσει τον πατέρα του. Το τι ακολούθησε το περιγράφει ο ίδιος στο ημερολόγιο του:

" Δεν είχα αποκρυσταλλώσει καμιάν απόφαση. Ήθελα να πάω στον Πειραιά, αλλά και το να μείνω στο χωριό ήταν μεγαλύτερη επιθυμία μου. Ο πατέρας μου με έβλεπε σοβαρό από βαριές σκέψεις, έβλεπε πως δεν εί­μαι περίπου παιδί σαν τ' άλλα τα παιδιά κι επόναε η ψυχή του. .Έπλεκε σκόρδα στην αποθήκη απ' έξω από την πόρτα που κοιτά κατά την εκκλησία. Ήταν πρωί του 1932 μιας καλοκαι­ρινής ημέρας όταν μετά από μεγάλην σκέψιν μου είπε τα εξής ο πατέρας με μεγάλη συγκίνηση και πόνο.

- Παιδί μου, λυπάμαι να σε βάλω στις λάσπες...

Ε, αυτό ήταν όλο. Αυτό ήταν ο σπινθήρ που άναψε τη λαμ­πάδα της μανίας μου για να προχωρήσω στο σκοτάδι της επι­τυχίας και να υπερπηδήσώ τόσα και τόσα εμπόδια που κατό­πιν συνάντησα για να σπουδάσω. Ευχαριστώ τον πατέρα για την φράσιν του αυτή. Χωρίς να μου το έλεγε αυτό, εγώ ποτέ δε θα τολμούσα να του έλεγα πως θέλω να γίνω γιατρός και να φύ­γω από το χωριό, τη γεωργία. Εσκεπτόμουν, τι θα γίνει το σπίτι, αν θα φύγω κι εγώ και επονούσε η ψυχή μου, αλλά και ή­θελα να γίνω γιατρός. Ήθελα ολάκερο το καρβέλι αλλά και το σκύλο χορτάτο. Και το σπίτι με Γρηγόρη και τον Πειραιά με Γρηγόρη...

- Μα παιδί μου, όλα καλά κι άγια, μου έλεγε ο καημένος ο πατέρας. Γνωρίζω τις θες να κάμεις και ασπάζομαι την απόφαση σου. Μα το σπίτι τι θα γίνει μεθαύριο, όταν εγώ πεθάνω; Τι θα γίνουν τα σπίτια, τόσα χωράφια που με ιδρώτα τίμιο, αλλά άφθονο απέκτησα; Άλλωστε, έχει αυτή η δουλειά (η Ιατρική) χρόνια έξη και χρειάζεσαι 50.000 το χρόνο. Εγώ έχω κορίτσια και δεν αντέχω. Ο Θόδωρος δεν αναλαμβάνει επ' ουδενί. Πώς θες να κάνουμε;".

Τελικά ο Θοδωρής... ανέλαβε να σπουδάσει γιατρό τον αδερφό του. Προθυμοποιήθηκε να αναλάβει τα έξοδα, όμως δεν χρειάστηκε. Ο νεαρός Γρηγόρης ως επιμελής μαθητής και μέλος πολύτεκνης οικογένειας εξασφάλισε υποτροφία τα πρώτα τρία χρόνια και εκτός από τις σπουδές του, αφοσιώθηκε και στο άλλο μεγάλο πάθος της ζωής του, τον στίβο. Πρέπει να θαύμαζε πολύ τον αδερφό του, για να δώσει το όνομα του στο πρώτο του παιδί. O Θοδωρής, όπως και οι γονείς του, δεν πρόλαβαν να τον δουν να κάθεται στα έδρανα της Βουλής. Και να καταθέτει την πρώτη ερώτηση του σχετικά με τους αγροτικούς γιατρούς!

Ο Γρηγόρης Λαμπράκης στους Βαλκανικούς Αγώνες

Το 1935 νίκησε στο πανελλήνιο πρωτάθλημα στο μήκος και στο τριπλούν, καταρρίπτοντας και το πανελλήνιο ρεκόρ στο μήκος. Αναδείχθηκε δέκα φορές Βαλκανιονίκης σε τέσσερα διαφορετικά αγωνίσματα (σ.σ. άλλες πηγές τον θέλουν να έχει κερδίσει 12 μετάλλια) και το 1937 ήταν 4ος στο μήκος στους Παγκόσμιους Φοιτητικούς Αγώνες.

Το 1938 ήταν η σπουδαιότερη χρονιά του, αφού κατέρριψε τρεις φορές το πανελλήνιο ρεκόρ στο μήκος και τις τρεις φορές μέσα στον Αύγουστο. 7.16μ, 7.20μ. και 7.37μ. μια επίδοση που άντεξε 21 ολόκληρα χρόνια. "Μόλις επέστρεψα από το Στάδιο όπου, όπως σας είχα υ­ποσχεθεί θα κατέρριπτα το ρεκόρ μου και το κατέρριψα με το πρώτο μου άλμα... Είμαι ευτυχής ; Ίσως, εγώ δεν νοιώθω την ευτυχία μου", έγραψε στο ημερολόγιο του. Είχε την... κακή συνήθεια που έχουν όλοι οι χαρισματικοί άλτες, πολλά άκυρα άλματα και ελάχιστα έγκυρα.

Όταν ο Δήμος Μαγκλάρας κατέρριψε με άλμα στα 7.51μ. το πανελλήνιο ρεκόρ του Λαμπράκη στους Βαλκανικούς Αγώνες, ξαφνιάστηκε με την υποδοχή που του επιφύλαξε ο συγκινημένος Λαμπράκης.

" Περίμενα εικοσιένα ολόκληρα χρόνια να' ρθει τούτη η στιγ­μή. Κι ήλθε σχεδόν όταν είχα αρχίσει να απογοητεύομαι μη βλέποντας το νέο αθλητή που θα ερχόταν ν' ανέβει εκεί από ό­που εγώ είχα κατεβεί εδώ και τόσον καιρό. Σ' ευχαριστώ και σε συγχαίρω. Ένα θέλω να σου συστήσω με την πείρα που απέ­κτησα από τους στίβους. Ο αθλητισμός είναι δύσκολος και θέ­λει πλήρη αφοσίωση.

Η δυσκολότερη ώρα είναι η ώρα της επι­τυχίας. Η επιτυχία που σε ανεβάζει απότομα ψηλά μπορεί να σε καταστρέψει το ίδιο απότομα, σαν αθλητή και σαν άνθρω­πο αν δεν έχεις προετοιμαστεί γι' αυτήν. Χρειάζεται μεγάλο ψυχικό απόθεμα για να κρατηθείς στο ύψος της και για να μπο­ρέσεις ν' ανεβεί ς ψηλότερα όπως έχεις υποχρέωση σαν σωστός αθλητής".

Ακόμα μια σπάνια φωτογραφία

Βλέπετε, για τον Γρηγόρη Λαμπράκη η νίκη δεν ήταν αυτοσκοπός, δεν έκανε αθλητισμό μόνο για να διακρίνεται. Τον έβλεπε ως μέσο συναδέλφωσης, ειρήνης και ευγενούς άμιλλας, έχοντας πάντα στο μυαλό του τις ιστορίες από τους Ολυμπιακούς Αγώνες στην Αρχαία Ελλάδα όταν σταματούσαν οι πόλεμοι.

Τον Μάιο του 1939 αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο. Κάνει πρακτική στο μαιευτήριο "Έλενα" και το 1940 υπηρετεί τη θητεία του στη Σχολή Έφεδρων Αξιωματικών στη Σύρο. Εκείνη τη δύσκολη χρονιά αποφασίζει να αποσυρθεί από τον αθλητισμό. Στις 2 Απριλίου του 1940, στις 17.30 στο Στάδιο. Ήταν μόλις 28 χρονών.

Με τον έναν αδερφό, τον Μήτσο να συλλαμβάνεται και στη συνέχεια να μεταφέρεται σε στρατόπεδο συγκέντρωσης και τον Θοδωρή να ανεβαίνει στα βουνά, ο Γρηγόρης έμεινε πίσω για να ασκήσει την ιατρική στο "Τζάννειο", να οργανωθεί στην αντίσταση και για να βοηθήσει τους λιγότερο τυχερούς στα χρόνια της κατοχής και της πείνας. Και στράφηκε πρώτα σε εκείνους που τον χρειάζονταν: Τους συναθλητές του.

Το 1943 Ίδρυσε την "Ένωση Ελλήνων Αθλητών", διοργάνωνε αγώνες και κάθε εβδομάδα πήγαινε στο Στάδιο (το Παναθηναϊκό Στάδιο) και μοίραζε κουραμάνες στους αθλητές που έπρεπε να φάνε για να συνεχίσουν να προπονούνται σκληρά. Ανέλαβε δωρεάν την ιατρική περίθαλψη τους, πηγαίνοντας να τους εξετάσει τρεις φορές την εβδομάδα.

Μετά την απελευθέρωση ο Γρηγόρης Λαμπράκης πρωτοστάτησε στην επαναλειτουργία του ΣΕΓΑΣ και στη σύσταση του ταμείου περίθαλψης των αθλητών. Ήθελε να βοηθήσει τους συναθλητές του, οι οποίοι μετά το τέλος της καριέρας τους, δεν είχαν δουλειά, ούτε ασφάλιση.

Μαζί με άλλους αθλητές διεκδίκησε την προεδρία της ομοσπονδίας (σ.σ. πρόεδρος ήταν ο Απόστολος Νικολαΐδης). Δεν τους άφησαν, αφού μέχρι και σήμερα σπάνια αφήνουν τους παλιούς αθλητές να φτάνουν σε αυτά τα αξιώματα.

Τον αθλητισμό δεν τον εγκατέλειψε ποτέ. Στο ιατρείο του στην Πατησίων συνέχισε να δέχεται μια φορά την εβδομάδα ασθενείς που δεν είχαν χρήματα να τον πληρώσουν και το ίδιο έκανε και σε ιατρείο θείου του στην Τρίπολη. Ο Λαμπράκης δεν πήρε ποτέ χρήματα από κανέναν αθλητή.

Με αφετηρία την αθλητική σταδιοδρομία του, τον τίτλο του Βαλκανιονίκη επιχείρησε να μιλήσει, να περπατήσει, να τρέξει για την Ειρήνη. Και στη σπουδαιότερη στιγμή της συναρπαστικής ζωής του, μεγαλύτερη από το Βερολίνο και εκείνο το αυγουστιάτικο μεσημέρι που κατέρριψε τρία πανελλήνια ρεκόρ, στην πορεία Ειρήνης συνέδεσε για πάντα το όνομα του με τον Μαραθώνιο.

Η πένα και οι επίσημες σφραγίδες του

Δεν έτρεξε ποτέ σε Μαραθώνιο, πρέπει όμως να έτρεξε σε πολλούς στα 51 χρόνια της σύντομης και πολυτάραχης ζωής του. Δεν υπάρχει πιο ταιριαστό μέρος να βρίσκονται τα προσωπικά αντικείμενα του, παρά μόνο κοντά σε εκείνα του Σπύρου Λούη, του νικητή του μαραθωνίου της Βοστόνης, Στέλιου Κυριακίδη, του ξυπόλητου Αιθίοπα Αμπέμπε Μπικίλα και του κατόχου του ρεκόρ στην κλασική διαδρομή, Στέφανο Μπαλντίνι.