Φέτος, συμπληρώνονται 120 χρόνια από την πρώτη διοργάνωση των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων που έγιναν το 1896 και το Ρίο ετοιμάζεται να υποδεχθεί τους καλύτερους αθλητές όλων των αθλημάτων. Τι έχει γίνει όμως στις προηγούμενες διοργανώσεις είναι αυτό που θα μας απασχολήσει σε αυτό το αφιέρωμα.

Για να αρχίσει αυτό το ταξίδι έπρεπε να γίνουν πρώτα κάποια πράγματα. Οι δύο άνθρωποι που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο τρεις άνθρωποι. Ο πρώτος ήταν ο Μηνάς Μηνωΐδης ο οποίος στα μέσα του 18ου αιώνα φρόντιζε να τονίσει τη σημασία της αναβίωσης των Ολυμπιακών Αγώνων.

Υπέρμαχος της συγκεκριμένης ιδέας ήταν ο Πιέρ ντε Κουμπερτέν. Ο βαρώνος ήταν Γενικός Γραμματέας των γαλλικών αθλητικών σωματείων και προσπάθησε να πείσει τους Γάλλους ότι η ήττα τους στο Γαλλοπρωσικό πόλεμο (1870-1871) οφειλόταν στην ελλειπή φυσική διαπαιδαγώγηση. Έτσι, σε ένα συνέδριο στο πανεπιστήμιο της Σορβόνης στο Παρίσι που έγινε από τις 16 μέχρι τις 23 Ιουνίου, το 1894 παρουσίασε τις ιδέες του σε ένα διεθνές ακροατήριο. Την τελευταία μέρα του συνεδρίου αποφασίστηκε να διεξαχθούν οι πρώτοι μοντέρνοι Ολυμπιακοί αγώνες το 1896 στην Αθήνα, την πόλη και την χώρα που τους γέννησε. Έτσι γεννήθηκε η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ) για να διοργανώσει τους Αγώνες με πρώτο πρόεδρο τον Μακεδόνα Δημήτριο Βικέλα, γενικό γραμματέα τον βαρόνο Πιέρ ντε Κουμπερντέν και μέλη προσωπικότητες από διάφορα κράτη.

Για να μπορέσουν να καθιερωθούν οι Αγώνες θα έπρεπε να υπάρξει ενδιαφέρον τόσο από άλλα κράτη όσο και από τους Έλληνες που θα τους φιλοξενούσαν. Οι συμπατριώτες μας πήραν... πατριωτικά το όλο εγχείρημα και έδωσαν τον καλύτερο τους εαυτό ώστε να είναι όλα έτοιμα. Στις 6 Απριλίου 1896 στέφεται ο πρώτος Ολυμπιονίκης. Ήταν ο 27χρονος τότε Αμερικανός Τζέιμς Μπρένταν Κόνολι, που νίκησε στο άλμα τριπλούν με 13μ71. Για να αναδειχθεί νικητής στην Ελληνορωμαϊκή πάλη το 1896 ο Καρλ Σούμαν και ο Γιώργος Τσίτας χρειάστηκε να παλεύουν... δύο μέρες! Ο Ιωάννης Μητρόπουλος με το χρυσό του μετάλλιο στους κρίκους (γυμναστική) στις 9 Απριλίου 1896 περνάει στην ιστορία σαν ο πρώτος Έλληνας Ολυμπιονίκης.

Συνολικά στην Αθήνα το 18986 βρέθηκαν περίπου 170 αθλητές εκπροσωπώντας 12 χώρες. Βέβαια, οι περισσότεροι ήταν από την Ελλάδα, ενώ στο σύνολο τους ήταν άνδρες αφού δεν υπήρχαν γυναικεία αγωνίσματα και αυτό το κομμάτι είναι κάτι που θα μας απασχολήσει παρακάτω. Κάπως, έτσι, μπήκε η βάση για την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων οι οποίοι έκτοτε γίνονται κάθε τέσσερα χρόνια με εξαίρεση της Μεσολυμπιάδα του 1906 την οποία δεν αναγνωρίζει η ΔΟΕ.

Οι τρεις σταθερές των Αγώνων μέχρι σήμερα

Αν ψάξουμε να βρούμε κάποια κοινά στοιχεία των Αγώνων σε αυτό το ταξίδι των 120 χρόνων τότε θα πρέπει να κρατήσουμε τρία. Το πρώτο από αυτά είναι η Ολυμπιακή Φλόγα. Εμφανίστηκε και χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Άμστερνταμ το 1928, ενώ η τελετή αφής και η λαμπαδηδρομία εισήχθησαν κατά τους Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου το 1936. Πρόκειται για συνδετικό κομμάτι των αρχαίων αγώνων με τους σύγχρονους και παραπέμπει στην ιερή φλόγα της θεάς Εστίας που έκαιγε άσβεστη στο Πρυτανείο της Ολυμπίας, στον κοινό βωμό όλων των Ελλήνων.

Το δεύτερο είναι η Ολυμπιακή Σημαία. Οι πέντε Ολυμπιακοί κύκλοι συμβολίζουν τις πέντε κατοικήσιμες ηπείρους, σχεδιάστηκαν το 1913, υιοθετήθηκαν το 1914 και παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αμβέρσας το1920. Η σημαία των ολυμπιακών αγώνων έχει και ένα άλλο παγκόσμιο ενωτικό χαρακτήρα. Οι σημαίες της συντριπτικής πλειοψηφίας των κρατών του κόσμου αποτελούνται από τον συνδυασμό 2 ή περισσότερων χρωμάτων από τα έξι της ολυμπιακής σημαίας.

Το τελευταίο κομμάτι που ενώνει τους Αγώνες είναι ο Ολυμπιακός Ύμνος. Πρόκειται για μια μουσική σύνθεση που συντέθηκε για τους πρώτους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 1896 από τον Σπύρο Σαμάρα, σε ποίηση του Κωστή Παλαμά. Αυτό δεν σημαίνει ότι καθιερώθηκε από τότε. Στη συνέχεια και μέχρι το 1958 όλες οι διοργανώτριες πόλεις είχαν τους δικούς ύμνους μέχρι που η ΔΟΕ επέλεξε ως επίσημο ύμνο των Σαμάρα / Παλαμά. Έτσι, από τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Ρώμης το 1960 ανακρούεται στις τελετές έναρξης και λήξης κάθε διοργάνωσης.

Το ταξίδι των αγώνων

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες θα φιλοξενηθούν για πρώτη φορά στη Νότια Αμερική, ενώ η μοναδική ήπειρος που δεν τους έχει υποδεχτεί είναι η Αφρική. Σε αυτά τα 120 χρόνια η μοναδική πόλη που έχει φιλοξενήσει τρεις φορές του Αγώνες είναι το Λονδίνο (1908, 1948, 2012), με την Αθήνα (1896, 2004), το Λος Άντζελες (1932, 1984) και το Παρίσι (1900, 1924) να ακολουθούν με δύο διοργανώσεις. Σε αυτή τη λίστα θα μπει το 2020 και το Τόκιο στο οποίο είχαν διεξαχθεί οι Αγώνες και το 1964.

Το ρεκόρ, ό,τι αφορά των αριθμό των χωρών οι οποίοι έχουν συμμετάσχει σε κάθε διοργάνωση το έχει το Λονδίνο στο οποίο συμμετείχαν αθλητές από 205 χώρες. Όπως θα δείτε και στο γράφημα που ακολουθεί το φράγμα των 200 χωρών "έσπασε" στους Αγώνες του Σίδνεϊ, ενώ μέχρι το δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ο μεγαλύτερος αριθμός που είχε παρατηρηθεί ήταν οι 49 χώρες.

Εξίσου εντυπωσιακά ήταν τα νούμερα που αφορούν τις συμμετοχές των αθλητών με το Πεκίνο να έχει την πρωτιά με 10.901 αθλητές. Κάτι που ακούγεται φυσιολογικό λόγω και της μεγάλης συμμετοχής των Κινέζων αθλητών. Είναι χαρακτηριστικό πως την τελευταία εικοσαετία ο αριθμός αυτός είναι σταθερά πάνω από τις 10.000 αφού αυτό αναμένεται να συμβεί και στους Αγώνες του Ρίο.

Η κορυφή των ΗΠΑ, η Σοβιετική Ένωση και η Γαλλοβρετανική μονομαχία

Το άλλο κομμάτι που θα εξετάσουμε είναι αυτό των συμμετοχών ανά χώρα σε συνδυασμό με τα μετάλλια που έχουν κατακτήσει, αλλά και την εκπροσώπηση τους στα αθλήματα που έχουν ενσωματωθεί στους Αγώνες κατά καιρούς.

Σε αυτούς τους πίνακες που θα δείτε, τους οποίους μπορείτε να επεξεργαστείτε μέσα από την αναζήτηση, υπάρχουν και χώρες οι οποίες δεν υφίστανται πια, αλλά και άλλες οι οποίες ανεξαρτητοποιήθηκαν πρόσφατα. Από την Αθήνα το 1896 μέχρι τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Ρίο ελάχιστες χώρες είναι αυτές οι οποίες έχουν εκπροσωπηθεί σε όλες τις διοργανώσεις. Συγκεκριμένα, σε αυτή την κατηγορία ανήκουν μόλις 12 χώρες ανάμεσα τους φυσικά είναι και η χώρα μας. Αυστρία, Ελλάδα, Δανία, Ελβετία, Ουγγαρία, Σουηδία, Αυστραλία, Γερμανία, Ιταλία, Γαλλία, Μεγάλη Βρετανία, ΗΠΑ είναι οι χώρες που είναι σε αυτό το κλειστό γκρουπ. Οι πιο πρόσφατες είναι το Μαυροβούνιο, το Τουβάλου, οι Νήσοι Μάρσαλ και το Κόσοβο.

Σε ό,τι αφορά τον αριθμό των συμμετοχών οι ΗΠΑ είναι εκείνες που βρίσκονται στην κορυφή μετρώντας 7602 αθλητές, έχοντας παράλληλα εκπροσωπηθεί σε 44 αθλήματα από αυτά που έχουν φιλοξενηθεί στους Αγώνες. Στη δεύτερη θέση των συμμετοχών είναι η Μεγάλη Βρετανία και ακολουθούν η Γαλλία, η Ιταλία και η Γερμανία. Η τριάδα της κορυφής δεν αλλάζει ούτε στα αθλήματα με τον Καναδά να είναι τέταρτος και τη Γερμανία πέμπτη.

Τέλος, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο πίνακας των μεταλλίων. Οι ΗΠΑ είναι στην κορυφή με 2425 μετάλλια, όμως η δεύτερη χώρα δεν μπορεί να την απειλήσει αφού πρόκειται για τη Σοβιετική Ένωση η οποία είχε καταφέρει να κερδίσει 1010. Στην τρίτη θέση βρίσκεται με 811 η Μεγάλη Βρετανία και την ακολουθούν Γερμανία και Γαλλία με μόλις ένα μετάλλιο διαφορά αφού οι Γερμανοί έχουν 728 και οι Γάλλοι 727.

Δείτε αναλυτικά όλα τα παραπάνω στοιχεία για όλες τις χώρες που έχουν συμμετάσχει στους Αγώνες.

Ένα άλλο κομμάτι που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι αυτό του αριθμού των συμμετεχόντων σε συνδυασμό με τους εκπροσώπους των ανδρών και των γυναικών. Γυναικεία εκπροσώπηση έχουμε από τη δεύτερη διοργάνωση, αλλά η διαφορά ανάμεσα στα δύο φύλα ήταν τεράστια σχεδόν σε όλες τις διοργανώσεις.

Είναι χαρακτηριστικό ότι από το 1908 στο Λονδίνο οι συμμετοχές των ανδρών ήταν σταθερά πάνω από 1000, ενώ εκείνες των γυναικών ξεπέρασαν το συγκεκριμένο φράγμα στο Μόναχο το 1972. Με την πάροδο των ετών η ψαλίδα άρχισε να κλείνει και φτάσαμε στο Λονδίνο όπου η διαφορά ήταν περίπου 1.200 άτομα. Συνολικά, 147.525 αθλητές και αθλήτριες έχουν πάρει μέρος στους Ολυμπιακούς Αγώνες εκ των οποίων οι 111.760 και μόλις 35.765 γυναίκες.

Οι μύθοι των αγώνων

Για το τέλος αφήσαμε τους αθλητές που έχουν γράψει με χρυσά γράμματα το όνομα τους στους Αγώνες. Φυσικά, δεν γίνεται να μη σταθούμε στον κύριο που απεικονίζεται στη φωτογραφία ακριβώς από πάνω και θα έχουμε τη χαρά να τον δούμε και πάλι στις πισίνες στο Ρίο. Ο Μάικλ Φελπς είναι ο απόλυτος ρέκορντμαν στις κατακτήσεις μεταλλίων αφού μόλις... 22 έχω φορεθεί στο λαιμό του.

Στη δεύτερη θέση, όντας παράλληλα και η πρώτη γυναίκα της λίστας, είναι η Λαρίσα Σεμιόνοβνα Λατίνα. Η αθλήτρια της γυμναστικής από 1956 μέχρι και το 1964 κέρδισε 14 ατομικά ολυμπιακά μετάλλια και τέσσερα ομαδικά. Το σύνολο των 18 μεταλλίων παρέμεινε ρεκόρ για 48 χρόνια μέχρι που τη ξεπέρασε ο Μάικλ Φελπς τις 31 Ιουλίου 2012 με τη Ρωσίδα γυμνάστρια να εξακολουθεί να έχει περισσότερα ατομικά μετάλλια.

Την τριάδα κλείνει ο θρύλος της γυμναστικής, Νικολάι Αντριάνοβ ο οποίος κατέκτησε 15 μετάλλια (επτά χρυσά, πέντε αργυρά, τρία χάλκινα). Κατά τη διάρκεια της καριέρας του παρουσίασε μοναδικά προγράμματα και μια άσκηση φέρει το όνομα του.