Το κτίριο που βλέπεις στη φωτογραφία από κάτω, πίσω από τον συρμάτινο φράχτη δεν είναι φυλακή. Δηλαδή, είναι και φυλακή, αλλά κατά βάση είναι σχολείο, το Gainesville State School, η ιστορία του οποίου θα 'χει δυο πράγματα να σου πει.

Οι νομοθέτες του Τέξας αποφάσισαν το 1913 να εγκρίνουν κονδύλι 33.000 ευρώ, ώστε να δημιουργηθούν εγκαταστάσεις που θα φιλοξενούσαν "κορίτσια που είτε ήταν εξαρτημένα, είτε είχαν παραβατική συμπεριφορά", ηλικίας από 8 έως 17 χρόνων. Διάλεξαν την πόλη Gainesville (των 16.002 κατοίκων), στην Cooke County που θα τη βρεις στα σύνορα του Τέξας με την Οκλαχόμα (περιοχή γνωστή στις ΗΠΑ ως Texoma). Η πρώτη ταμπέλα έγραψε “Texas State Training School for Girls” και τα εγκαίνια έγιναν το 1916. Για να περάσει ένα κορίτσι την πύλη, έπρεπε να υπάρχει σχετική δικαστική εντολή.

Αρχικά, οι εγκαταστάσεις αφορούσαν τέσσερις κοιτώνες και το σπίτι της υπεύθυνης. Η πρώτη επόπτης λεγόταν Dr. Carrie Weaver Smith και το σχολείο έγινε το πνευματικό της παιδί. Στα 12 χρόνια που ήταν υπεύθυνη, έγινε γνωστή διεθνώς ως η ειδική στα θέματα της γυναικείας παραβατικότητας.

Η Smith είναι δεξιά

Το 1922 το Gainesville State School αναφέρθηκε στο "The Survey" -το πιο δημοφιλές έντυπο για την κοινωνική εργασία- ως “το μέρος όπου τα κορίτσια βρίσκουν το δρόμο τους” και ως “το πιο προοδευτικό αναμορφωτήριο των 30 πολιτειών”. Μόνο στο Τέξας υπάρχουν πια έξι. Το στοιχείο που έκανε τη διαφορά " ήταν η έμφαση που έδωσε στην ακαδημαϊκή εκπαίδευση των έγκλειστων, την οποία πέρασε στο επόμενο επίπεδο, προσαρμόζοντας τα μαθήματα στην ανάγκη της κάθε κοπέλας. Τις βοηθούσε να βρουν τον εαυτό τους".

Μια άλλη διαφοροποίηση ήταν πως τις εργασίες στις εγκαταστάσεις τις έκαναν άνδρες υπάλληλοι και όχι τα κορίτσια -πρακτική που ακολουθούνταν στα άλλα ιδρύματα. Επίσης, δεν υπήρχαν σωματικές τιμωρίες, ενώ συνήθιζε να μορφώνει τις κοπέλες και επί των σεξουαλικών σχέσεων -γνωρίζοντας ότι οι περισσότερες είχαν υπάρξει θύματα ενήλικων ανδρών, οι οποίοι συνήθως ήταν και συγγενείς και φυσικά δεν είχαν τιμωρηθεί για την πράξη τους.

Η επιτυχία της δουλειάς της ήταν τέτοια που ενόχλησε και έπειτα από κοινωνικές και πολιτικές πιέσεις, άρχισε η πτωτική πορεία, έως το 1925 που η Smith έφυγε για το Maryland State School for Girls. Εκεί συνέχισε τη δουλειά της και πέντε χρόνια μετά της δόθηκε θέση ισχύος: αυτή της υπεύθυνης του εθνικού προγράμματος για το σωφρονισμό ανήλικων κοριτσιών. Μεταξύ των φαν της ήταν η Eleanor Roosevelt. Οι πιέσεις δεν εξαφανίστηκαν, τουναντίον έφτασαν στο αποκορύφωμα τους το 1937, όταν κρίθηκε "ανεπαρκής" και απολύθηκε, για να περάσει τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής της (πέθανε το 1942) ως ιδιοκτήτρια βιβλιοπωλείου.

"Μεικτής εκπαίδευσης αναμορφωτήριο"

Το "παιδί" της έως το 1948 είχε 198 τροφίμους, επτά σπιτάκια από τούβλο, πέντε λυόμενα για τις οικογένειες των υπαλλήλων, γυμναστήριο, νοσοκομείο, σχολείο με αμφιθέατρο και χώρο εστίασης, κομμωτήριο και αίθουσα πλυντηρίων. Τα τρόφιμα προέρχονταν από τις καλλιέργειες της έκτασης που υπήρχε στις εγκαταστάσεις και γενικά θα έλεγες πως ως ίδρυμα ήταν αυτοσυντήρητο. Στις αρχές της δεκαετίας του '70 τα κορίτσια έγιναν 390 και εύλογα προέκυψε μια επεκτατική πολιτική, το 1974 η ταυτότητα άλλαξε, σε "μεικτής εκπαίδευσης αναμορφωτήριο" και το 1979 μπήκε λουκέτο.

Όταν αυτό βγήκε, το ημερολόγιο έδειχνε 1988 και πια φιλοξενούσε μόνο αγόρια. Από το 1997 οι τρόφιμοι ήταν παιδιά που δεν είχαν εμπλακεί σε περιστατικά βίας. Αυτό άλλαξε αργότερα και πλέον πρόκειται για υψίστης ασφαλείας σοφρωνιστικό ίδρυμα, που αφορά 200 και πλέον αγόρια, ηλικίας από 14 έως 18 χρονων. Ο καθένας έχει το δικό του κελί που αποκαλεί "κοιτώνα". Είναι 2.6 επί 2.3 και περιλαμβάνει ένα κρεβάτι, ένα γραφείο, μια καρέκλα και μια μικρή ντουλάπα. Επιτρέπονται και τα βιβλία, όχι όμως, ηλεκτρονικές συσκευές. Οι μαθητές ξυπνούν στις 6 το πρωί και τα φώτα σβήνουν το βράδυ στις 21.00.

Τα παραπτώματα τους είναι κακουργήματα -από επίθεση έως ανθρωποκτονία. Το Σάββατο επιτρέπεται η επίσκεψη των συγγενών, αλλά οι περισσότεροι δεν έχουν κάποιον στη λίστα, γιατί προέρχονται από γύρω περιοχές και οι δικοί τους δεν έχουν χρήματα να κάνουν τη μετακίνηση. Υπάρχουν και παιδιά που απομακρύνθηκαν με την Πρόνοια από το σπίτι τους ή είναι ορφανά. "Είναι πολλοί αυτοί που δεν έχουν οικογένειες" λέει η Dotty Luera, υπεύθυνη δημοσίων σχέσεων του σχολείου, πριν προσθέσει πως κάποιοι είναι αρκετά τυχεροί ώστε να αισθάνονται πως ανήκουν κάπου. Εννοεί τις αθλητικές ομάδες που έχει το ίδρυμα.

Το Τέξας είναι μια από τις πολιτείες που το football στο σχολείο αντιμετωπίζεται ως... θρησκεία. " Καταλαμβάνει τον αέρα και κυριαρχεί στο βράδυ", όπως είπε ο αφηγητής της εκπομπής "Courage in Sports" του CBS, στο αφιέρωμα που έκανε το 2011. Ο ίδιος κύριος εξήγησε πως "η νίκη για τους παίκτες των Tornadoes" δεν θα εξαρτηθεί από το αποτέλεσμα του όποιου αγώνα δίνουν. Ψάχνουν κάτι πολύ πιο σημαντικό: τη λύτρωση. Αυτή που βρίσκεις σε μέρη που είναι πίσω από φράχτες". Το moto του σχολείου είναι " πρόοδος αντί τιμωρίας".

Στο επίκεντρο είναι ο προσδιορισμός της επιτρεπτής συμπεριφοράς. Τα μέσα είναι η συγκεκριμένη δομή, η ρουτίνα " γιατί προέρχονται από μέρη όπου κυριαρχεί το χάος, η βία, η χρήση και η διακίνηση ναρκωτικών, η κακοποίηση. Όσο πιο αδίστακτη είναι η όποια πράξη τους, τόσο πιο σημαντικοί γίνονται στη γειτονιά τους". Στο Gainesville State School γίνεται ξεκάθαρο από την αρχή πως αν δες δεύτερη ευκαιρία, πρέπει να κάνεις καλύτερη επιλογή. Να μάθεις από τα λάθη σου, ώστε να κερδίσεις τη ζωή σου. Αυτά δεν γίνονται κτήμα και όλων όσων φιλοξενούνται πια στο σωφρονιστικό ίδρυμα. Παρ' όλα αυτά, θα έλεγες αξιοπρεπέστατο το ποσοστό επιτυχίας, γεγονός που βοηθούν οι αθλητικές δραστηριότητες που έχει αναπτύξει το "κατάστημα".

Για να βοηθήσουν οι ιθύνοντες την κατάσταση, σκέφτηκαν πως μέσω του αθλητισμού οι τρόφιμοι θα μπορούσαν να εκτονώνονται, ώστε να αποφεύγουν τις περίεργες συμπεριφορές. Προχώρησαν στη δημιουργία ομάδας football, στην οποία μπορούσαν -και μπορούν- να μετάσχουν low risk φυλακισμένοι, οι οποίοι πρέπει να ακολουθούν κατά γράμμα τους κανόνες και τις οδηγίες των προπονητών. Κάθε χρόνο το ρόστερ αλλάζει εξ ολοκλήρου και οι περισσότεροι που γίνονται παίκτες της δεν είχαν την παραμικρή σχέση με το σπορ, πριν μπουν στη φυλακή.

Είναι αγόρια που έχουν καταδικαστεί για επίθεση, χρήση ή κατοχή ναρκωτικών και ληστεία και άλλα τα οποία έχουν αποκηρύξει οι οικογένειες τους. Για να αποκτήσουν έστω το δικαίωμα να δοκιμαστούν, πρέπει να έχουν υποδειγματική συμπεριφορά στους κοιτώνες, να βρίσκονται στο δεύτερο μισό της ποινής τους και να παίρνουν καλούς βαθμούς στα μαθήματα τους. Υπάρχει και σχετική φράση: το "no pass, no play". Στην ουσία, μαθαίνουν πως " για να αποκτήσεις ό,τι αξίζει πραγματικά σε αυτή τη ζωή, πρέπει να δουλέψεις σκληρά". Αν κάτι συμβεί μέσα στη χρονιά (αν δεν περάσουν μάθημα, αν, αν), χάνουν το δικαίωμα συμμετοχής.

Οι αθλητές μαθαίνουν και ότι " για να επιβιώσεις στην κοινωνία, πρέπει να 'χεις δίπλα σου ανθρώπους με τους οποίους έχεις κοινούς στόχους". Ομολογούν και πως " η επιθυμία να είμαστε στην ομάδα, μας ωθεί να έχουμε καλούς βαθμούς, να έχουμε καλή συμπεριφορά", με τις πράξεις του να αποδεικνύουν πια πως πραγματικά θέλουν να αλλάξουν. Από τα πρώτα πράγματα που ακούν είναι πως " στο γήπεδο δεν είστε εγκληματίες ή φυλακισμένοι. Είστε οι Tornadoes".

Κάθε Παρασκευή βράδυ, τα μέλη της ομάδας έχουν τη μοναδική πολυτέλεια να φεύγουν από τη φυλακή, να επιβιβάζονται στο κίτρινο σχολικό λεωφορείο, παρέα με φρουρούς, και να πηγαίνουν στα γήπεδα όπου πρόκειται να αντιμετωπίσουν ομάδες από άλλα high schools. Να βγαίνουν στον ελεύθερο κόσμο. Και μόνο που έχουν τη δυνατότητα να πάρουν μια μικρή γεύση της τρέλας που επικρατεί στο football των σχολείων είναι απίστευτο για εκείνους και όσους τους συνοδεύουν. Οι περισσότεροι δεν έχουν προτέρα εμπειρία του να είσαι μέλος σε μια θετική εμπειρία.

Εξυπακούεται πως όλα τα ματς είναι εκτός, με τις μετακινήσεις να γίνονται υπό αυστηρή επιτήρηση φρουρών, αλλά για 60 λεπτά κάθε εβδομάδα μπορούν να ζήσουν ως ελεύθεροι, να ζήσουν τη ζωή που ονειρεύονται για τους εαυτούς τους. Ανεξάρτητα από το σκορ, δεν παραιτούνται της προσπάθειας μέχρι το τέλος. Πέφτουν, σηκώνονται και ξαναπροσπαθούν. Ξέρουν πως άπαξ και βγάλουν το πόδι τους από τον αγωνιστικό χώρο, δεν έχουν κάποιον να τους περιμένει. Δεν έχουν τίποτα που να είναι δικό τους.

Παρ' όλα αυτά, όταν βγάζουν τις στολές (προσφορά του κυβερνήτη) και βάζουν τα ρούχα της φυλακής, νιώθουν ευγνώμονες για αυτό που 'χουν ζήσει. Έχουν ένα επιπλέον κίνητρο να θέλουν να ζήσουν ελεύθεροι, για να διεκδικήσουν τα όνειρα που πριν καταδικαστούν δεν γνώριζαν καν πως είχαν. Όπως δεν πίστευαν ότι έχουν την παραμικρή ευκαιρία και τώρα διεκδικούν με ό,τι διαθέτουν στη ψυχή και το σώμα, τη δεύτερη, γιατί όπως έχει πει και ο αθλητικός διευθυντής στο Reicher Catholic High School στην Guardian " όλοι κάνουμε λάθη στη ζωή και όλοι αξίζουμε μια δεύτερη ευκαιρία. Το πώς ανταποκρινόμαστε στις προκλήσεις αποδεικνύει ποιοι είμαστε πραγματικά, μέσα μας".

H ευχάριστη έκπληξη

Στη συντριπτική πλειοψηφία των παιχνιδιών της δεν είχε στις εξέδρες περισσότερους από πέντε ανθρώπους να χειροκροτούν, να ενθαρρύνουν. Αυτό άλλαξε τον Νοέμβριο του 2008, οπότε το Grapevine Faith High School ξεκίνησε κάτι που έγινε συνήθεια: μερίδα φίλων της γηπεδούχου ομάδος -που διεκδικεί διακρίσεις και διαθέτει από τους πιο θερμούς οπαδούς-... μεταφέρθηκε πίσω από τους Tornadoes και άρχισε να φωνάζει για αυτούς. Κάποιοι κρατούσαν πανό με εμψυχωτικά μηνύματα, άλλοι φώναζαν τα ονόματα τους, για καλό λόγο. Όλοι μετείχαν στη γιορτή.

Η πρωτοβουλία μάλιστα, άνηκε στον κόουτς Kris Hogan, ο οποίος έχει πει ότι " αυτό που θέλαμε να κάνουμε ήταν να δώσουμε ελπίδα, αυτή που δεν υπάρχει στη φυλακή. Σκεφτήκαμε πως είναι τα παιδιά κάποιων γονέων που είχαν ήδη στερηθεί πολλά. Θέλαμε λοιπόν, να ζήσουμε ό,τι ζουν όλα τα παιδιά που παίζουν football στο Τέξας κάθε βράδυ Παρασκευής". Στο τέλος της σεζόν το Grapevine Faith πήρε το βραβείο ευγενούς άμιλλας!

Σιγά σιγά, ακολούθησαν και άλλοι το παράδειγμα (σημείωση: τον πρώτο χρόνο όπου και αν εμφανίζονταν, άκουγαν ύβρεις και δέχονταν bullying), σύντομα διαμορφώνονταν και ομάδες που αναλάμβαναν το cheerleading του Gainesville State, ενώ τελευταία λαμβάνουν και από ένα δώρο όπου και αν πάνε (π.χ. κουτιά με πίτσα και ισοτονικά ποτά), με το φίλαθλο κόσμο να εξηγεί ότι " θέλουμε να δείξουμε την αγάπη, τη στήριξη και το σεβασμό που έχουμε προς τα παιδιά αυτά, τα οποία υπό άλλες συνθήκες ενδεχομένως να μη βρίσκονταν στη φυλακή".

Όπως έγραψε το Dallas News " πλέον οι αντίπαλοι ομολογούν πως οι Tornadoes είναι πρότυπα καλής συμπεριφοράς, όταν είναι στο γήπεδο. Είναι πάντα ταπεινοί και σέβονται τους πάντες. Αν κάνουν τάκλιν, βοηθούν τον παίκτη που είναι κάτω να σηκωθεί. Αν τους ρίχνουν, απαντούν "ωραίο χτύπημα φίλε". Όλα αυτά συμβαίνουν, γιατί αυτοί οι τύποι απολαμβάνουν αυτό που κάνουν". Τόσο που κάποιοι έχουν αρνηθεί αποφυλάκιση, ώστε να τελειώσουν τη σεζόν με την ομάδα.

Στις 30/9 του 2016 η ομάδα νίκησε για πρώτη φορά, σε δυο χρόνια (από τις 24 Οκτωβρίου του 2014), το Chico High School, που επίσης ανήκει στο πρωτάθλημα της TAPPS (Τexas Association of Private and Parochial Schools) Division IV. Δεν ήταν κάτι που έτυχε, αν σκεφτείς πως έφτασαν έως τα playoffs, για πρώτη φορά από το 2011.

Από το 2010 υπάρχει στο Gainesville State High School και ομάδα μπάσκετ. Ο κόουτς Henry Thomas, ο οποίος κάθεται εδώ και τρία χρόνια στον πάγκο της ομάδας, ομολογεί πως μέσα στο "παιχνίδι" είναι να χάνει και παίκτες, κατά τη διάρκεια της σεζόν. Φέτος ξεκίνησε με 18, αλλά στην πορεία μειώθηκαν. Παρ' όλα αυτά, ήλθε η πρόκριση στα playoffs, για πρώτη φορά από το 2011. Αναγνωρίζει σε όλους ότι είναι πολύ δυνατά παιδιά, γιατί χρειάζεται κουράγιο και ακεραιότητα να θες να είσαι ανταγωνιστικός, ενώ ξέρεις πως όλοι οι άλλοι είναι περισσότεροι και δουλεύουν σε καλύτερες συνθήκες.

Ο 18χρονος Sedan είναι ένας από τους 16 που έχουν καταφέρει να παίζουν και στις δυο ομάδες. Κάτι που όπως λέει " είναι όνειρο. Οι περισσότεροι δεν τα καταφέρνουν. Είτε μπλέκουν σε προβλήματα, είτε αποκλείονται". Και εκείνος έκανε πισωγυρίσματα και χρειάστηκε να ξεκινήσει από το μηδέν. Εξηγεί ότι το να μπορεί να φεύγει από τη φυλακή για κάποιες ώρες " είναι το υπέρτατο κίνητρο". Πλέον έχει στόχο να γίνει κτηνίατρος.

Ο επίσης 18χρονος Curtis, point guard της ομάδας μπάσκετ εξηγεί πως " η ομάδα είναι το μάθημα. Έμαθα πώς να γίνω ομαδικός παίκτης, συμπαίκτης. Πώς να έχω οικογένεια, πώς να έχω κάποιον για τον οποίον να νοιάζομαι. Κάποιον που να με νοιάζεται". Τώρα θέλει να κάνει κάτι με τη ζωή του. Έχει σχέδιο. " Θέλω να πάω σε Junior College, από εκεί σε πανεπιστήμιο, να πάρω πτυχίο και να παίξω μπάσκετ στην Ευρώπη".

Ο Darius δεν είχε σχέση με το μπάσκετ, πριν μπει στο Gainesville " γιατί πάντα είχα προβλήματα στο σπίτι. Εδώ μου δόθηκε η ευκαιρία και την πήρα. Ήθελα να αισθανθεί υπερήφανη η μητέρα μου για εμένα, να νιώσει πως κάνω κάτι θετικό με το χρόνο μου". Ενημερώνει πως η θέση του (shooting guard) του δίδαξε την αξία της υπομονής. Και κάτι ακόμα. " Δεν έχουν όλα να κάνουν με εμένα. Πρέπει να προσέχεις και για άλλους".

*Η βασική φωτογραφία είναι από το Dallas News (Joe S. Lee)