Το Καλλιμάρμαρο Παναθηναϊκό Στάδιο ήταν εκείνο που φιλοξένησε την τελετή έναρξης των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων πριν ακριβώς 121 χρόνια. Το ημερολόγιο έδειχνε 25 Μαρτίου του 1896, όμως για να μην μπερδεύεστε, εκείνο ήταν το ιουλιανό, το παλιό ημερολόγιο, που στη συνέχεια αντικαταστάθηκε με το γρηγοριανό (στην Ελλάδα η αλλαγή έγινε το 1923), οπότε στην πραγματικότητα μιλάμε για την 6η Απριλίου, σύμφωνα με όσα ισχύουν σήμερα. Για να φτάσουμε σε εκείνη την ημερομηνία, προηγήθηκαν πολλά γεγονότα, τα οποία θα δούμε στη συνέχεια εν συντομία, όμως αυτό που θα μας απασχολήσει στο σημερινό κείμενο, είναι οι διαφορές των τότε αγώνων με τους σημερινούς. Από τότε έχουν μεσολαβήσει 27 ακόμα διοργανώσεις και φυσικά τίποτα (κυριολεκτικά) δεν είναι ίδιο. Όπως χαρακτηριστικά μου είπε ο αρχισυντάκτης του Sport24.gr, Θοδωρής Ρούσσος, "μήπως θα ήταν πιο εύκολο να γράψεις τις ομοιότητες αντί για τις διαφορές;" Βέβαια, αν ακολουθούσα τη συμβουλή του, τότε δεν θα έγραφα πάνω από καμιά δεκαριά γραμμές!

Και αυτό, γιατί αν διαβάσει κάποιος τα βασικά στοιχεία, συγκρίνοντας τους Αγώνες του 1896 με αυτούς του Ρίο πριν έναν χρόνο, θα καταλάβει αμέσως ότι μιλάμε για τη μέρα και τη νύχτα, για δυο τελείως διαφορετικά πράγματα, από όποια μεριά και αν το εξετάσουμε: τεχνολογία, οικονομικά στοιχεία, χορηγίες, εγκαταστάσεις, αριθμός αθλητών και αγωνισμάτων, συμμετοχή γυναικών, εθελοντές, κάλυψη, αθλητικό υλικό και υποδομές, επικοινωνίες, συγκοινωνίες, βοηθητικό προσωπικό, φιλοξενία των αποστολών, εξειδίκευση, επιδόσεις, ντόπινγκ, επαγγελματίες, τα πάντα! Πριν όμως περάσουμε στην παράθεση των διαφορών, ας θυμηθούμε πώς προέκυψε η αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων στη σύγχρονη εποχή, ποιοι ήταν οι πρωταγωνιστές του εγχειρήματος και πώς κατέληξε η πρώτη διοργάνωση στην Αθήνα.

ΤΑ ΟΛΥΜΠΙΑ, Ο ΦΩΚΙΑΝΟΣ ΚΑΙ Ο ΒΙΚΕΛΑΣ

Η πρώτη σύνθεση της ΔΟΕ το 1894. Στη μέση ο Δημήτριος Βικέλας, πρώτος πρόεδρος της ΔΟΕ και αριστερά του ο Πιέρ ντε Κουμπερτέν

Από τον 19ο αιώνα είχαν αρχίσει οι εισηγήσεις από ανθρώπους του πνεύματος για την αναβίωση των Ολυμπιακών αγώνων, κάτι που είχε άμεση σχέση με την εμφάνιση της σωματικής άσκησης με διάφορους τρόπους στην καθημερινότητα των Ευρωπαίων. Αθλητικά σωματεία άρχισαν να ιδρύονται, ενώ οι ανασκαφές στην Ολυμπία από τον Γερμανό αρχαιολόγο Ερνστ Κούρτιους (1875-81) μεγάλωσαν ακόμα περισσότερο το ενδιαφέρον για την ιστορία των αγώνων σε παγκόσμια κλίμακα. Στην Ελλάδα η πρώτη προσπάθεια αναβίωσης των αγώνων υπήρξαν τα "Ολύμπια", που διοργανώθηκαν για πρώτη φορά το 1859 με τη χρηματοδότηση του Ευάγγελου Ζάππα (μεγάλου εθνικού ευεργέτη από την Ήπειρο) χωρίς όμως επιτυχία. Η δεύτερη διοργάνωση (1870) ήταν σαφώς καλύτερη και η τρίτη (1875), για την οποία υπεύθυνος ήταν ο Ιωάννης Φωκιανός, αν και σαφώς ανώτερη οργανωτικά από τις προηγούμενες, απέτυχε επίσης, αφού προσήλθαν σε αυτήν μόνο 24 αθλητές!

Ο Φωκιανός το έβαλε πείσμα να πετύχει και έτσι διοργάνωσε με αποκλειστικά δικούς του πόρους τα τέταρτα "Ολύμπια" το 1889, τα οποία στέφθηκαν από απόλυτη επιτυχία. Τα αγωνίσματα στα οποία πήραν μέρος οι αθλητές ήταν δρόμοι ταχύτητας, δισκοβολία, άλμα επί κοντώ, άλμα σε εφαλτήρια, λιθάρι, άρση βαρών και αναρριχήσεις. Ο Φωκιανός, ο οποίος συνέχισε και τα επόμενα χρόνια τις προσπάθειές του για την ανάπτυξη του αθλητισμού στην Ελλάδα, θεωρείται σήμερα ο πρόδρομος των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων. Από εκεί και μετά οι εξελίξεις υπήρξαν ραγδαίες. Τον Ιούνιο του 1894, στη Σορβόννη της Γαλλίας ιδρύθηκε η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ), σε ένα συνέδριο στο οποίο ο Γάλλος παιδαγωγός Πιέρ ντε Κουμπερτέν είχε προσκαλέσει εκπρόσωπους από έντεκα κράτη, ανάμεσα στα οποία και η Ελλάδα. Αρχικά ήταν να ταξιδέψει στη Γαλλία ο Φωκιανός, όμως λόγω κάποιου προβλήματος, τον αναπλήρωσε ο Δημήτριος Βικέλας, ποιητής και συγγραφέας, που διέμενε στο Παρίσι.

Η βασική σκέψη του Κουμπερτέν ήταν η αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων, ο ίδιος μάλιστα πρότεινε η πρώτη διοργάνωση να φιλοξενηθεί το 1900 στο Παρίσι, παράλληλα με την Διεθνή Έκθεση. Οι υπόλοιποι σύνεδροι διαφώνησαν, θεωρώντας ότι το χρονικό διάστημα των έξι χρόνων ήταν πολύ μεγάλο και ο Βικέλας, ο οποίος είχε ήδη ψηφιστεί ως πρόεδρος της ΔΟΕ, πρότεινε αρχικά το 1896 ως την ιδανική χρονολογία και στη συνέχεια προχώρησε ακόμα περισσότερο, ζητώντας την πρώτη διοργάνωση για την Αθήνα: "Δεν θα μπορέσουμε να προσφέρουμε στους ξένους εκδηλώσεις άξιες της περίστασης, αλλά έχουμε να επιδείξουμε τα μνημεία και τα ερείπια της αρχαιότητας, θα τους οδηγήσουμε εκεί όπου οι αρχαίοι τελούσαν τους ένδοξους αγώνες τους, στην Ολυμπία, την Κόρινθο, τους Δελφούς, την Επίδαυρο", ήταν τα λόγια του προς τους σύνεδρους και προφανώς τους έπεισε, αφού πράγματι οι πρώτοι Αγώνες ανατέθηκαν στην Ελλάδα.

Η ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ ΤΟΥ 1896

Εργασίες αναμαρμάρωσης στο Παναθηναϊκό Στάδιο (1895)

Από εκεί και μετά ξεκίνησε ένας αγώνας δρόμου για να ετοιμαστούν όλα έγκαιρα και αμέσως εμφανίστηκαν τα πρώτα προβλήματα. Το μεγαλύτερο απ' όλα ήταν φυσικά το μέρος όπου θα φιλοξενούνταν οι Αγώνες. Η Αθήνα δεν διέθετε κανένα άλλο στάδιο πέραν εκείνου του Λυκούργου (το σημερινό Παναθηναϊκό), το οποίο όμως ήταν περισσότερο χωράφι και χρειάζονταν τεράστια ποσά για να (ανα)κατασκευαστεί. Εκτεινόταν ανάμεσα στους δυο λόφους του Αρδηττού και του Άγρα, ήταν γεμάτο ερείπια και χώμα και παρά το γεγονός ότι είχαν γίνει κάποιες εργασίες το 1870 για τα Ολύμπια, η εικόνα που παρουσίαζε, δεν ταίριαζε καθόλου με την διοργάνωση που θα φιλοξενούσε. Αμέσως μετά την ανάληψη, η οργανωτική επιτροπή παρουσίασε μια έκθεση για τα έξοδα, η οποία έμοιαζε απαγορευτική για την τελείως αδύναμη οικονομία της Ελλάδας εκείνη την εποχή. Μπροστά στο αδιέξοδο, ο διάδοχος Κωνσταντίνος ανέλαβε πρόεδρος της οργανωτικής επιτροπής και δεσμεύτηκε στον Βικέλα να βοηθήσει με κάθε τρόπο.

Αμέσως ξεκίνησαν οι δωρεές από πλούσιους και επιφανείς Έλληνες, όμως ήταν τελικά ο Γεώργιος Αβέρωφ (επίσης εθνικός ευεργέτης) εκείνος που έδωσε τη λύση, αναλαμβάνοντας εξ ολοκλήρου τα έξοδα για την αναμαρμάρωση του Σταδίου, που ανέρχονταν σε ένα περίπου εκατομμύριο δραχμές, ποσό μυθικό για την εποχή. Το έργο, με πεντελικό μάρμαρο σε σχέδια του Τσίλερ, αποτέλεσε πραγματικό άθλο, αφού ολοκληρώθηκε σε μόλις 14 μήνες, έστω και αν περιορίστηκε στο κάτω διάζωμα (το επάνω τελείωσε το 1900). Από τις υπόλοιπες δωρεές (απόδημος ελληνισμός, ιδιώτες, εκκλησία) οι διοργανωτές μάζεψαν 400.000 δραχμές, ενώ συγκέντρωσαν ακόμα 400.000 δρχ από την έκδοση και πώληση αναμνηστικών μεταλλίων και γραμματοσήμων και περίπου 400.000 δρχ από την προπώληση των εισιτηρίων. Με αυτά τα επιπλέον χρήματα, κατασκευάστηκαν το σκοπευτήριο στην Καλλιθέα, το ποδηλατοδρόμιο στο Φάληρο, μια ειδική εξέδρα για τους κολυμβητικούς αγώνες στη Ζέα και τέλος, ένας ανδριάντας του Αβέρωφ που τοποθετήθηκε στα προπύλαια του Σταδίου.

Έχοντας έτοιμες πλέον τις εγκαταστάσεις, η οργανωτική επιτροπή στράφηκε στη λύση άλλων προβλημάτων, όπως ήταν η πρόσκληση των αθλητών, η στέγαση των αποστολών, το αγωνιστικό πρόγραμμα, η θέσπιση κανονισμών για τα αγωνίσματα και πολλά άλλα, τα οποία όμως, αντί να παραθέσουμε εδώ, είναι καλύτερα να τα δούμε σε σύγκριση με τα σημερινά δεδομένα στους Ολυμπιακούς Αγώνες, αφού αποτελούν σαφείς διαφορές του τότε με το τώρα. Έχοντας πάντως μια πρόχειρη εικόνα του πλαισίου, μέσα στο οποίο η Αθήνα διοργάνωσε τους πρώτους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες, μπορούμε να περάσουμε στο κύριο μέρος του κειμένου, που αφορά την πλήρη μεταμόρφωση του μεγαλύτερου αθλητικού ραντεβού στον κόσμο μέσα σε δώδεκα δεκαετίες. Από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι και το ξεκίνημα του 21ου, οι Ολυμπιακοί Αγώνες συνεχίζουν να συγκινούν, σε τελείως διαφορετικές βάσεις όμως και σε μια πορεία συνεχών καινοτομιών και αλλαγών σε κάθε επίπεδο.

ΤΟΤΕ ΚΑΙ ΤΩΡΑ - ΟΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ

Οι δυο λόφοι, δεξιά του Αρδηττού και αριστερά του Άγρα, ανάμεσα στους οποίους υπήρχαν τα ερείπια του αρχαίου σταδίου του Λυκούργου. Διακρίνεται η γέφυρα του Ιλισού, η οποία γκρεμίστηκε όταν ανακατασκευάστηκε το Παναθηναϊκό Στάδιο . Δεξιά είναι ο κήπος του Ζαππείου

Ήδη από το ιδρυτικό συνέδριο της ΔΟΕ το 1894, εμφανίστηκαν οι προτάσεις του Κουμπερτέν, που από μόνες τους και αφού έγιναν δεκτές από τους υπόλοιπους, καθόρισαν τις πρώτες, πολύ σημαντικές διαφορές. Ξεκινάμε.

1. Η απουσία των αθλητριών. Ο Κουμπερτέν ήταν κάθετος σε αυτό, δεν ήθελε τη συμμετοχή των γυναικών στους Αγώνες, για τις οποίες θεωρούσε ότι ο ρόλος τους έπρεπε να περιορίζεται στην απονομή των βραβείων στους νικητές. Το 1896 λοιπόν δεν αγωνίστηκαν γυναίκες, οι οποίες έκαναν την εμφάνισή τους σε Ολυμπιακούς αγώνες τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1900 στο Παρίσι.

2. Η απουσία ομαδικών αθλημάτων. Ο Κουμπερτέν δεν ήθελε ούτε τα ομαδικά αθλήματα στους αγώνες, διότι πίστευε ότι δεν συμβάλλουν στην ανάδειξη της προσωπικής αξίας των αθλητών. Όπως συνέβη και με τις γυναίκες, έτσι και τα ομαδικά αθλήματα έκαναν την εμφάνισή τους για πρώτη φορά στο ολυμπιακό πρόγραμμα το 1900 στο Παρίσι.

3. Η απουσία επαγγελματιών αθλητών. Φυσικά το 1896 οι επαγγελματίες αθλητές ήταν ελάχιστοι, όμως ο Κουμπερτέν ήταν φανατικά υπέρ του πλήρους ερασιτεχνισμού των αγώνων. Απαγορευόταν δια ροπάλου οποιαδήποτε σχέση των αθλητών με οτιδήποτε θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως κίνηση οικονομικής εκμετάλλευσης. Παρόλα αυτά, στην ξιφασκία επιτράπηκε η συμμετοχή επαγγελματιών αθλητών, σε ξεχωριστό όμως αγώνισμα. Από τη δεκαετία του '60 άρχισαν σιγά-σιγά να πέφτουν τα διάφορα οχυρά του ερασιτεχνισμού στους Ολυμπιακούς αγώνες, καθώς άρχισε να επιτρέπεται η συμμετοχή επαγγελματιών, πρώτα στο βόλεϊ, μετά στην πυγμαχία, αργότερα στο μπάσκετ, μέχρι να φτάσουμε στο παρόν, όπου τα δεδομένα έχουν ανατραπεί τελείως, με τους αθλητές και τις αθλήτριες να υπογράφουν πανάκριβα συμβόλαια, είτε με χορηγούς, είτε με διαφημιστικές εταιρίες κλπ.

4. Η απουσία εξειδικευμένων εγκαταστάσεων. Διαβάσαμε πριν ότι η διοργάνωση του 1896 είχε μόνο πέντε ολυμπιακές εγκαταστάσεις, εκ των οποίων η Ζέα ήταν στην ουσία η ίδια η θάλασσα, κάτι που προτιμήθηκε ώστε να μην χρειαστεί να ανεγερθεί κολυμβητήριο. Μέσα στο Ολυμπιακό Στάδιο, εκτός από τα αθλήματα του στίβου, είχαμε και την άρση βαρών, τη γυμναστική και την πάλη, ενώ η ξιφασκία διεξήχθη στο Ζάππειο Μέγαρο, χώρο που ναι μεν είχε ανεγερθεί για τους Ολυμπιακούς αγώνες, αλλά προοριζόταν για εκθέσεις και συνέδρια. Σήμερα, η κάθε οργανωτική επιτροπή μπορεί να βρίσκει έξυπνους τρόπους για να μειώνει τον προϋπολογισμό των εγκαταστάσεων, όμως πλέον δεν νοείται φάκελος υποψηφιότητας χωρίς εξειδικευμένους χώρους για όλα τα αθλήματα.

Αγώνας ξιφασκίας στο περιστύλιο του Ζαππείου Μεγάρου (1896)

5. Περιορισμένος αριθμός αθλημάτων και αγωνισμάτων. Στη διοργάνωση του 1896 είχαμε 9 αθλήματα (στίβο, ποδηλασία, τένις, ξιφασκία, γυμναστική, σκοποβολή, κολύμβηση, άρση βαρών και πάλη) και 42 αγωνίσματα. Στο Ρίο τα αθλήματα ήταν 28 και τα αγωνίσματα 306! Επίσης, αρκετά αγωνίσματα του 1896 δεν υπάρχουν πια στο ολυμπιακό πρόγραμμα, ενώ η ΔΟΕ είναι πλέον πολύ πιο αυστηρή στα κριτήρια επιλογής ενός καινούργιου αθλήματος ή αγωνίσματος.

6. Περιορισμένος αριθμός αθλητών. Στους Αγώνες του 1896 πήραν μέρος 241 αθλητές σύμφωνα με την ΔΟΕ, αλλά είναι γνωστοί μόνο οι 179! Από τους 241, οι 169 ήταν Έλληνες, ποσοστό δηλαδή περίπου 70% επί του συνόλου. Στο Ρίο, πριν έναν χρόνο, ο συνολικός αριθμός αθλητών και αθλητριών ανήλθε στους 11.237! Η αύξηση από το 1896 είναι της τάξης του 4.563%!

7. Περιορισμένος αριθμός κρατών και ηπείρων. Στους αγώνες του 1896 συμμετείχαν 14 κράτη. Η ΔΟΕ δεν τα κατονομάζει αλλά πρόκειται για τα εξής: Ελλάδα, Αυστραλία, Αυστρία, Βουλγαρία, Γαλλία, Γερμανία, Δανία, Ελβετία, ΗΠΑ, Ιταλία, Μεγάλη Βρετανία, Ουγγαρία, Σουηδία και Χιλή. Τα 14 αυτά κράτη εκπροσωπούσαν τρεις ηπείρους, την Ευρώπη, την Αμερική (Βόρεια & Νότια) και την Ωκεανία, απουσίαζαν δηλαδή τελείως η Ασία και η Αφρική. Στο Ρίο, όπου εκπροσωπήθηκαν φυσικά όλες οι ήπειροι, συμμετείχαν 207 κράτη, άρα είχαμε αύξηση σε σχέση με το 1896 και τα 14 κράτη, της τάξης του 1.380%!

8. Πλήρης έλλειψη αθλητικής ειδίκευσης. Πολλοί από τους αθλητές του 1896 έκαναν διάφορα αθλήματα, τα οποία δεν είχαν την παραμικρή σχέση μεταξύ τους. Είχαμε, για παράδειγμα, αρσιβαρίστα που πήρε μέρος και στην σκοποβολή, σκοπευτή που πήρε μέρος και στην ξιφασκία, καθώς και δρομείς ταχύτητας που έτρεξαν και δρόμους αντοχής! Κάτι το οποίο φυσικά δεν συναντάται σήμερα, όπου η εξειδίκευση κάθε αθλητή στο αγώνισμά του, είναι ένα από τα προαπαιτούμενα της επιτυχίας.

9. Η άγνοια των αγωνισμάτων και των κανονισμών. Υπήρξαν πολλά παραδείγματα αθλητών που το 1896 δεν γνώριζαν το αγώνισμα στο οποίο πήραν μέρος. Ανάμεσα σε αυτούς βρίσκεται φυσικά και ο Σπύρος Λούης, όμως το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα υπήρξε ο Αμερικανός Ρόμπερτ Γκάρετ, ο οποίος κέρδισε την πρώτη θέση στη δισκοβολία. Ο Γκάρετ, όταν έφτασε στην Αθήνα, δεν είχε ιδέα τί ήταν ο δίσκος και η δισκοβολία, όμως του το δίδαξαν οι Έλληνες αθλητές τις λίγες μέρες πριν τους αγώνες. Τελικά ο Αμερικανός πήρε την πρώτη θέση στην έκτη και τελευταία του προσπάθεια, ξεπερνώντας τον Έλληνα Παναγιώτη Παρασκευόπουλο. Τρανή απόδειξη ότι οι περισσότεροι αθλητές δεν είχαν ιδέα από κανονισμούς, είναι ότι ο Παρασκευόπουλος ζήτησε επίμονα από τους κριτές να εκτελέσει και έβδομη ρίψη, όταν τον ξεπέρασε ο Γκάρετ!

Τα πεντελικά μάρμαρα έχουν φτάσει στον χώρο του Σταδίου για την αναμαρμάρωσή του (1895)

10. Οι Ολυμπιακοί κύκλοι και ο ολυμπιακός όρκος. Στην τελετή έναρξης των Ολυμπιακών αγώνων του 1896, παίχτηκε ο ολυμπιακός ύμνος, τον οποίο είχε συνθέσει για την περίσταση έναν χρόνο νωρίτερα ο Σπύρος Σαμαράς σε στίχους του Κωστή Παλαμά. Όμως δεν υπήρχε ακόμα η ολυμπιακή σημαία με τους πέντε κύκλους, η οποία φιλοτεχνήθηκε το 1913, υιοθετήθηκε από την ΔΟΕ το 1914 και εμφανίστηκε για πρώτη φορά σε Αγώνες το 1920 στην Αμβέρσα. Επίσης δεν υπήρχε ακόμα ο ολυμπιακός όρκος των αθλητών, που και αυτός εμφανίστηκε στην Αμβέρσα (των κριτών το 1972 στο Μόναχο και των προπονητών το 2012 στο Λονδίνο).

11. Η Ολυμπιακή φλόγα. Ένα ακόμα από τα ολυμπιακά σύμβολα, η φλόγα, δεν αποτέλεσε μέρος του τελετουργικού το 1896. Η φλόγα εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1928 στους Ολυμπιακούς αγώνες του Άμστερνταμ, ενώ η αφή και η λαμπαδηδρομία καθιερώθηκαν το 1936 στους αγώνες του Βερολίνου.

12. Το κόστος της διοργάνωσης. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1896 κόστισαν περίπου 2.5 εκατομμύρια δραχμές, ποσό υπέρογκο μεν για την εποχή, το οποίο όμως καλύφθηκε σχεδόν εξ ολοκλήρου από δωρεές και από πώληση προϊόντων (καλλιτεχνικών αναμνηστικών μεταλλίων και γραμματοσήμων) και εισιτηρίων, ενώ το ελληνικό κράτος πρόσφερε μόνο γύρω στις 400.000 δραχμές. Η διοργάνωση στο Ρίο υπολογίζεται ότι κόστισε 4.6 δις δολάρια, του Λονδίνου (2012) 15 δις δολάρια και του Πεκίνου (2008) 6.8 δις δολάρια. Ο μέσος όρος του κόστους διοργάνωσης των Ολυμπιακών Αγώνων από το 1960 και μετά, έχει υπολογιστεί σε 5.2 δις δολάρια!

13. Η επίσημη γλώσσα των αγώνων. Οι δυο επίσημες γλώσσες των Ολυμπιακών αγώνων είναι τα γαλλικά και τα αγγλικά. Όμως το 1896, οι διοργανωτές είχαν τυπώσει το επίσημο πρόγραμμα και τους κανονισμούς μόνο στα γαλλικά. Λίγες μέρες πριν την έναρξη των αγώνων, ανατέθηκε σε έναν ιδιώτη να τα τυπώσει και στα αγγλικά, όμως το περιεχόμενο ήταν πολύ περιορισμένο, με αποτέλεσμα οι Βρετανοί αθλητές να διαμαρτυρηθούν για τις ελλείψεις. Όμως καθυστέρηση υπήρξε και στην καταγραφή του πρώτου καταστατικού της ΔΟΕ, μέσα στο οποίο, εκτός από τις αρχές του ολυμπιακού κινήματος, περιγράφονταν και οι υποχρεώσεις των συμμετεχόντων κρατών και αθλητών. Γράφτηκε για πρώτη φορά το 1898 και δημοσιεύτηκε δέκα χρόνια αργότερα, το 1908.

14. Η διαφήμιση. Οι μοναδικές διαφημίσεις που σχετίζονται με το 1896, ήταν εκείνες της Kodak και της Singer, οι οποίες είχαν καταχωρηθεί μέσα στο επίσημο πρόγραμμα των Αγώνων, μετά από άδεια του Κουμπερτέν. Τα έσοδα που απέφεραν ήταν ελάχιστα, αλλά δεν παύουν να αποτελούν την πρώτη παρουσία διαφήμισης στην ιστορία των Ολυμπιακών αγώνων. Το τί συμβαίνει βέβαια σήμερα με τις διαφημίσεις, τους χορηγούς και τα υπέρογκα συμβόλαια που υπογράφονται ανάμεσα στις εταιρίες κολοσσούς και την ΔΟΕ ή τις οργανωτικές επιτροπές της εκάστοτε διοργάνωσης, δεν χωράει σε πέντε γραμμές, αλλά αποτελεί ένα από τα βασικότερα έσοδα στην ολυμπιακή οικονομία.

Το Παναθηναϊκό Στάδιο στη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων του 1896 ( Photo Eurokinissi)

15. Η κάλυψη των αγώνων. Η δημοσιογραφική κάλυψη των αγώνων του 1896 έγινε μέσω των εφημερίδων, του τηλέγραφου και των τηλεφώνων. Στη διάρκεια των αγώνων, υπήρχαν 90 τηλεφωνικές συσκευές σε όλη την Αθήνα, χωρίς όμως σύνδεση στο εξωτερικό. Έτσι, οι ξένοι δημοσιογράφοι και ανταποκριτές, έστελναν τηλεγραφήματα μέσω τηλέγραφου στις εφημερίδες τους με τα σημαντικότερα νέα και τα κείμενά τους στη συνέχεια μέσω ταχυδρομείου. Η εξέλιξη των τηλεπικοινωνιών και της κάλυψης των αγώνων, έχει φτάσει σήμερα σε απίστευτες τεχνολογικές ανακαλύψεις και εφαρμογές, ενώ είναι γνωστό ότι η ανάπτυξη της τηλεόρασης, είχε και συνεχίζει να έχει άμεση σχέση με την πορεία των ολυμπιακών αγώνων. Για την ιστορία, η πρώτη τηλεοπτική κάλυψη σε πειραματικό στάδιο έγινε το 1936 στο Βερολίνο, ενώ η πρώτη παγκόσμια κάλυψη κατέστη δυνατή στους αγώνες του 1964 στο Τόκιο. Και βέβαια, μην ξεχνάμε ότι τα τηλεοπτικά δικαιώματα, αποτελούν το μεγαλύτερο με διαφορά έσοδο των Ολυμπιακών αγώνων.

16. Η φιλοξενία των αθλητών. Το 1896 τα πράγματα είχαν ως εξής: όποιος ήθελε, ανεξάρτητα από το αν ήταν αθλητής ή όχι, μπορούσε να συμμετάσχει ελεύθερα στους αγώνες, αρκεί να είχε δηλωθεί. Ήταν αρκετοί εκείνοι που πήραν μέρος μόνο και μόνο επειδή είχε τύχει να βρεθούν στην Αθήνα εκείνες τις μέρες. Το μόνο σίγουρο ήταν πως ο καθένας έπρεπε να φροντίσει από μόνος του για την παραμονή του, με δικά του έξοδα, αφού οι διοργανωτές δεν είχαν ούτε τα χρήματα, ούτε την οργάνωση και τις υποδομές για να φιλοξενήσουν αθλητές και συνοδούς. Το Ζάππειο Μέγαρο ήταν ο πρώτος χώρος που φιλοξένησε αθλητές στην Μεσολυμπιάδα του 1906, στο Παρίσι το 1924 είχαμε κάποια ελάχιστα προκατασκευασμένα δωμάτια με την επονομασία "ολυμπιακό χωριό", όμως η πρώτη φορά που έκανε την εμφάνισή του ένα πραγματικό οργανωμένο "ολυμπιακό χωριό", ήταν το 1932 στο Λος Άντζελες. Προορισμένο μόνο για αθλητές (οι αθλήτριες φιλοξενήθηκαν σε ξενοδοχείο της πόλης), το αποτελούσαν εκατοντάδες σπιτάκια, ενώ μέσα στο χωριό υπήρχαν τηλεγραφείο, αμφιθέατρο, νοσοκομείο, σταθμός πυροσβεστικής και τράπεζα. Σήμερα τα ολυμπιακά χωριά είναι από τα σημαντικότερα προαπαιτούμενα στους φακέλους υποψηφιότητας μιας πόλης, προσφέροντας υπηρεσίες και ασφάλεια σε αθλητές, προπονητές και συνοδούς.

17. Τα εισιτήρια των αγώνων. Στους αγώνες του 1896 κόπηκαν συνολικά 311.540 εισιτήρια, με γενική τιμή εισόδου 1 δραχμή σε όλες τις εγκαταστάσεις. Στο Παναθηναϊκό Στάδιο υπήρχαν πακέτα και για τις 6 ημέρες, τα οποία κόστιζαν 25 δρχ στην α' θέση και 15 ή 10 δρχ στη β' θέση. Υπολογίζεται ότι εισπράχθηκαν περίπου 400.000 δραχμές από την συνολική πώληση. Στους Αγώνες του Λονδίνου (2012) διατέθηκαν συνολικά 7 εκατομμύρια εισιτήρια, οι τιμές των οποίων κυμάνθηκαν από 20 μέχρι 2.000 λίρες!

Το χάλκινο μετάλλιο το οποίο δινόταν στους δεύτερους Ολυμπιονίκες του 1896

18. Τα μετάλλια. Το 1896 μετάλλια έπαιρναν μόνο οι δυο πρώτοι σε κάθε αγώνισμα! Ο νικητής έπαιρνε ένα ασημένιο μετάλλιο, ένα κλαδί ελιάς και ένα δίπλωμα, ενώ ο δεύτερος έπαιρνε ένα χάλκινο μετάλλιο, ένα κλαδί ελιάς και ένα δίπλωμα. Ο τρίτος έπαιρνε μόνο το αναμνηστικό δίπλωμα. Το 1900 στο Παρίσι καταργήθηκαν τα μετάλλια και οι νικητές έπαιρναν κύπελλα. Τελικά, η ΔΟΕ αποφάσισε το 1904 στο Σεντ Λούις να απονέμονται μετάλλια στους τρεις πρώτους και εκεί έκανε την εμφάνισή του για πρώτη φορά το χρυσό μετάλλιο, το οποίο μάλιστα ήταν ολόκληρο από καθαρό χρυσό (κάτι που παρέμεινε μέχρι και το 1912 στη Στοκχόλμη). Σήμερα τα χρυσά μετάλλια είναι υποχρεωτικό να αποτελούνται από τουλάχιστον 92.5% ασήμι και να περιέχουν μίνιμουμ έξι γραμμάρια χρυσού. Τα σχέδια ποικίλλουν σε κάθε διοργάνωση, όμως στην πλειοψηφία τους έχουν αναφορές σχετικές με την αρχαία Ελλάδα.

19. Η τεχνολογία στις εγκαταστάσεις και τον εξοπλισμό. Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, οι αθλητικές εγκαταστάσεις του 1896 ήταν σε πρωτόγονη μορφή σε ότι αφορά την τεχνολογία που θα μπορούσε να βοηθήσει τους αθλητές στις επιδόσεις τους. Δυο είναι τα πιο τρανά παραδείγματα. Πρώτον, οι κολυμβητικοί αγώνες που διεξήχθησαν σε ανοιχτή θάλασσα, στον κόλπο της Ζέας, με τους αθλητές να υποφέρουν από τα παγωμένα νερά. Και δεύτερον, ο στίβος του Παναθηναϊκού Σταδίου, που ήταν στρωμένος με πατημένη καρβουνόσκονη! Πέρα από αυτό, οι κλειστές στροφές του σταδίου, υποχρέωναν τους αθλητές να κόψουν ταχύτητα στα βιράζ, με αποτέλεσμα να χάνουν χρόνο. Οι τεχνολογικές καινοτομίες και εφαρμογές στις αθλητικές εγκαταστάσεις σήμερα (αλλά και σε οτιδήποτε συνοδεύει τον αθλητή, από ρουχισμό και παπούτσια μέχρι τα όργανα και τον υπόλοιπο εξοπλισμό), στηρίζονται σε επιστημονικές έρευνες, όπου η παραμικρή λεπτομέρεια μετράει. Δεν υπάρχει προφανώς η παραμικρή σύγκριση του τότε με το τώρα.

20. Το ντόπινγκ. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι αγώνες του 1896 αντιπροσωπεύουν την ρομαντική πλευρά του αθλητισμού, με την ευγενή άμιλλα στην κορύφωσή της. Προφανώς και δεν υπήρξε κάποιο σύμπτωμα ντόπινγκ, διότι τότε δεν υπήρχαν απαγορευμένες ουσίες και έλεγχοι. Υπήρχαν πάντως από τότε αθλητές, οι οποίοι προσπαθούσαν να βελτιώσουν την απόδοσή τους, όμως οι τρόποι ήταν τελείως "πρωτόγονοι", όπως η χρήση αλκοόλ, στρυχνίνης, καφεΐνης, οπίου και άλλων παρόμοιων ουσιών. Η ΔΟΕ δημοσίευσε το 1967 για πρώτη φορά λίστα απαγορευμένων φαρμάκων και ουσιών και τα τεστ αντιντόπινγκ εφαρμόστηκαν για πρώτη φορά το 1968 στους αγώνες της Πόλης του Μεξικού. Σήμερα, η μάχη εναντίον του ντόπινγκ είναι συνεχής, με την "βιομηχανία" των απαγορευμένων ουσιών να αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα στον χώρο του αθλητισμού.

Ο Σπύρος Λούης σημαιοφόρος της ελληνικής ομάδας στην τελετή λήξης των αγώνων του 1896

21. Ολυμπιακοί Αγώνες & πολιτική. Η αλήθεια είναι ότι οι Ολυμπιακοί αγώνες, από το ξεκίνημά τους, "υπηρέτησαν" πολιτικές σκοπιμότητες. Πολλοί κατηγόρησαν τον Κουμπερτέν ότι μέσω των Αγώνων, ήθελε να ισχυροποιήσει την εθνική συνείδηση της γαλλικής νεολαίας και να δώσει ένα έμμεσο χτύπημα στους Γερμανούς για την ήττα της Γαλλίας στον Γαλλοπρωσικό πόλεμο του 1870. Αυτός άλλωστε ήταν και ο λόγος που η Γερμανία δεν συμμετείχε στους αγώνες του 1896. Από τότε, με διάφορες αιτίες και αφορμές, το ολυμπιακό κίνημα χρησιμοποιήθηκε (και χειραγωγήθηκε) από την πολιτική ουκ ολίγες φορές. Να αναφέρουμε ενδεικτικά την προβολή της εθνικής ταυτότητας από τους Ναζί το 1936 στο Βερολίνο, την αποβολή της Νότιας Αφρικής το 1964 (μέχρι το 1992) λόγω του απαρτχάιντ, την αφαίρεση των μεταλλίων και την δια βίου αποβολή από τους Ολυμπιακούς αγώνες των Σμιθ και Κάρλος το 1968 στο Μεξικό για τις υψωμένες γροθιές τους στην απονομή, το λουτρό αίματος στο ολυμπιακό χωριό το 1972 στο Μόναχο με τη δολοφονία των Ισραηλινών αθλητών από τον Μαύρο Σεπτέμβρη, το μποϊκοτάζ των αφρικανικών χωρών το 1976 στο Μόντρεαλ, το διπλό μποϊκοτάζ των αγώνων της Μόσχας το 1980 και του Λος Άντζελες το 1984 και την μεταφορά του ψυχρού πολέμου από ΗΠΑ και ΕΣΣΔ στην μάχη για την κατάκτηση περισσότερων ολυμπιακών μεταλλίων σε μια αντιπαράθεση πολιτικής προπαγάνδας, όπου κάθε μέσο νομιμοποιήθηκε.

Πηγές: olympic.org, "Σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες" του Ευάγγελου Αλμπανίδη, hoc.gr, seeker.com, istorikathemata.com, sansimera.gr, panathenaicstadium.gr, wiki