Στις 9 του μήνα, η Euroleague Basketball κάλεσε όλα τα μέλη της στη Βαρκελώνη, για να μάθουν τι τους περιμένει την ερχόμενη αγωνιστική περίοδο. Στην ίδια εκδήλωση, θα γινόταν επίσημη η αποχώρηση του Κώστα Ρήγα από τη θέση του Διευθυντή στον τομέα της διαιτησίας της διοργάνωσης. Θέση που κρατούσε από την ημέρα που έγινε η επανάσταση του 2000, οπότε οι οργανισμοί γύρισαν την πλάτη στη FIBA και έγιναν κύριοι της μοίρας τους, των αποφάσεων τους -δικαίωμα που η παγκόσμια ομοσπονδία αρνείτο πεισματικά να τους αναγνωρίσει.

Ο Κώστας Ρήγας ήταν μεταξύ των ηγετών εκείνης της "εξέγερσης", που εν πολλοίς άλλαξε άρδην το ευρωπαϊκό -ενδεχομένως και το παγκόσμιο- μπάσκετ. Ήταν εκείνος που διασφάλισε την παρουσία των ρέφερι που απαιτούσε αυτό το νέο project (" βρέθηκαν 54 γενναίοι διαιτητές που με ακολούθησαν, αγνοώντας την προειδοποίηση για αποκλεισμό από τις εθνικές λίγκες και τις ευρωπαϊκές διοργανώσεις") και επί δεκαπέντε χρόνια δεν σταμάτησε ποτέ να διευρύνει τους ορίζοντες του, να προβαίνει σε ενέργειες που οδήγησαν στην εξέλιξη του σπορ.

Το χειροκρότημα των ομάδων ήταν η μεγαλύτερη αναγνώριση

Αλλά ας γυρίσουμε στο απόγευμα τις 9ης Ιουλίου, τότε που ανέβηκε στη σκηνή των κληρώσεων, για να αναλάβει το τελευταίο κομμάτι τους. Πριν αρχίσουν να διαμορφώνονται τα γκρουπ, ο παρουσιαστής της εκδήλωσης ανακοίνωσε -επισήμως- πως μια μοναδική καριέρα μόλις είχε φτάσει στο τέλος της, όλοι όσοι ήταν στην αίθουσα του πρόσφεραν ένα "κλείσιμο" αυλαίας, ανάλογο με τη σημασία αυτών που είχαν δει να προσφέρει ο πρωταγωνιστής της ιστορίας. " Αυτό το αυθόρμητο χειροκρότημα, είναι για εμένα η μεγαλύτερη αναγνώριση. Ο τίτλος τιμής. Απέκτησα το σεβασμό πολλών ανθρώπων, αλλά και φίλους. Δεν έχω παρά απεριόριστο σεβασμό για τους προπονητές, που με δίδασκαν πολλά κάθε χρόνο. Που κάθε σεζόν μου έλεγαν ότι το επίπεδο των διαιτητών ήταν ένα σκαλοπάτι ψηλότερο, χαρακτηρίζοντας τους ρεφ της Euroleague ως τους καλύτερους στον κόσμο", λέει ο Ρήγας στο Sport24.gr, που επικοινώνησε μαζί του για ένα ταξίδι ζωής, το οποίο -όπως μας αποκάλυψε- δεν αποκλείεται να αποτελέσει την απαρχή για την καταγραφή γεγονότων, εικόνων και μοναδικών ιστοριών που έζησε στα 54 χρόνια της σχέσης του με την πορτοκαλί μπάλα.

Επέστρεψε από τη Βαρκελώνη στις 4 τα ξημερώματα της Παρασκευής (10/7) και τρεις ώρες αργότερα βρισκόταν ήδη στο ferry boat για την πολυαγαπημένη του Σίκινο. Το μέρος που είχε πάντα ως ησυχαστήριο, εκεί όπου "άδειαζε", που γέμιζε μπαταρίες εν όψει της επόμενης σεζόν, των επόμενων προκλήσεων. Αυτή τη φορά, η πραγματικότητα θα είναι άλλη. Πολύ πιο ήρεμη, πολύ πιο ενδοσκοπική, με τις νέες του υποχρεώσεις να αφορούν την προεδρεία στην τεχνική επιτροπή της Euroleague -ένας τομέας που λειτουργεί στο μυαλό του με... αυτοματισμούς-, συν του ότι παραμένει μέλος της αντίστοιχης επιτροπής που 'χει η FIBA. " Ήταν λάθος μου να μην κρατώ τις ώρες πτήσεις που είχα στην καριέρα μου -απορώ αν υπάρχει πιλότος που να μπορεί να τις συναγωνιστεί-, να μην κρατώ σημειώσεις ή φωτογραφίες", παραδέχεται, όταν του ζητάμε κάποιες φωτογραφίες από το προσωπικό του αρχείο. Ομολογουμένως το πλήθος δεν ήταν αυτό που έχουν άλλοι, με καριέρες πολύ μικρότερες, πολύ πιο συνηθισμένες, από τη δική του. Η αλήθεια είναι πως όση ώρα μιλούσαμε, διέκοπτε συχνά γιατί θυμόταν άλλη μια ιστορία. Άλλη μια στιχομυθία με παίκτες. Άλλο ένα γεγονός. Και αυτές ήταν οι καλύτερες στιγμές.

Οι άλλοι έκαναν δήλωση μετάνοιας και γύρισαν στον Αμύντα. Εγώ πήγα στα δικαστήρια.

Για να βάλουμε μια σειρά, τον καλέσαμε να επιστρέψει στην εκκίνηση. Στην εποχή που ως παιδί, αποφάσισε ότι το μέλλον του θα ήταν στο μπάσκετ. " Δεν ήταν ακριβώς, δική μου η απόφαση" μας διορθώνει, "βλέπεις, ήμουν πολύ καλός στο ποδόσφαιρο, αλλά οι σόλες των παπουτσιών που φορούσαμε τότε, ήταν ακριβές και εγώ τις άλλαζα όλη την ώρα. Η μητέρα μου λοιπόν, η Ισμήνη μου είπε "παιδί μου να πας εκεί που δίνουν δωρεάν παπούτσια". Τότε, ο Αμύντας -ομάδα με έδρα κοντά στον Άγιο Αρτεμίσιο της Γούβας, όπου μεγάλωσε - χάριζε σε όσους γίνονταν μέλη του συλλόγου δωρεάν ελβιέλες". Ήταν 16 χρόνων. Ο πατέρας του, Χρήστος (υπάλληλος της πολιτικής αεροπορίας) συναίνεσε και μέσα σε μια διετία κατάφερε να μπει στη λίστα με τα μεγαλύτερα ταλέντα της εποχής. " Μπορώ να πω ότι ήμουν πολύ πιο φτασμένος από τον αείμνηστο Κολοκυθά, αλλά φυσικά εκείνος είχε πολύ μεγαλύτερο ταλέντο, για να εξελιχθεί". Επιπροσθέτως " πέρασα δύσκολα". Τι εννοεί; " Στα 18 μου πήρα μεταγραφή στην ΑΕΚ, μαζί με άλλους επιφανείς αθλητές, όπως ήταν ο Καλτσάς, ο Πέπας, ο Κολοκυθάς. Αυτό δεν καλοάρεσε στους άρχοντες του ΣΕΓΑΣ, όπου άνηκε τότε το μπάσκετ και απέρριψαν όλες τις μετακινήσεις. Μ ιλάμε για μια περίοδο που δεν το είχαν σε τίποτα να κρεμούν δελτία στο ταβάνι. Δεν ήμασταν επαγγελματίες, αλλά ερασιτέχνες. Ο κανονισμός λοιπόν, έλεγε πως για να φύγει κάποιος από ομάδα, χωρίς την άδεια του σωματείου, θα ζήσει 14μηνο αποκλεισμό. Συναντήσαμε μεγάλες δυσκολίες. Οι άλλοι έκαναν δήλωση μετάνοιας και γύρισαν στον Αμύντα. Εγώ πήγα στα δικαστήρια. Δυο χρόνια μετά, είχα κουραστεί και σκέφτηκα πως θα ήταν χρήσιμο να παίξω και λίγο μπάσκετ. Γύρισα λοιπόν, στην ομάδα... κατά κακή συγκυρία την περίοδο που το δικαστήριο με δικαίωσε, καταλήγοντας στο ότι "δεν μπορεί να στερείται η ελευθερία του ατόμου". Είχα όμως, υπογράψει".

Για επτά χρόνια, ήταν παίκτης, προπονητής και διαιτητής

Οι άνθρωποι της ΑΕΚ του φέρθηκαν εξαιρετικά όπως, λέει. " Με ενθάρρυναν να πάω πίσω και με διαβεβαίωσαν ότι σε πρώτη ευκαιρία θα με έπαιρναν κοντά τους. Πήγα στην Κρήτη, στο Ηράκλειο, όπου ήμουν προπονητής και παίκτης. Από το 1967 είχα ξεκινήσει να δοκιμάζω και την προπονητική. "Ανέβασα" μάλιστα, το Ηράκλειο για πρώτη φορά στην ιστορία του, στη Β' Εθνική. Και μετά... έγινα και διαιτητής. Υπήρχε όμως, πίεση από τα σωματεία -ιδιαίτερα αυτά της Κρήτης, που είχα μέσο στη χουντική κυβέρνηση- και το 1974 ο γενικός γραμματέας αθλητισμού, Γεώργιος Βλαδίμηρος αποφάσισε πως "κανείς δεν μπορεί να 'χει περισσότερες από μια ιδιότητες". Διάλεξε τη διαιτησία. Γιατί; " Διαπίστωσα πως στην προπονητική δεν μπορείς να αναδειχθείς από μόνος σου. Εξ αρτάσαι από πολλούς παράγοντες. Από το αν ο πρόεδρος θα "βάλει" λεφτά, από τους παίκτες που τότε ήταν ερασιτέχνες και άρα δεν ήσουν βέβαιος πως θα έλθουν στην προπόνηση, από τις απαιτήσεις των φιλάθλων, από τους δημοσιογράφους... και από τη διαιτησία. Είχα εισπράξει τις περισσότερες τεχνικές ποινές από όλους, στις σεζόν μου ως κόουτς. Έβλεπα πως δεν έκαναν καλά τη δουλειά τους οι ρεφ και αντιδρούσα". Και αυτό ήταν πρόβλημα, που ωστόσο είναι ξεκάθαρη λύση. Γιατί προφανώς και δεν κυκλοφορεί δεκαετίες το "είμαστε οι επιλογές μας"... τζάμπα.

" Είχα δει ότι στη διαιτησία υπήρχε η δυνατότητα και διεθνούς καριέρας από το 1964, οπότε κατάλαβα πως εκεί ήταν το μέλλον μου", με τη σφυρίχτρα να γίνεται η αποκλειστική του παρέα από το 1973. Ποια ήταν όμως, η διαδρομή που έπρεπε να ακολουθήσει για να βγει εκτός συνόρων; " Το σύστημα ήταν το ίδιο με αυτό που υπάρχει έως και φέτος -γιατί θα αλλάξει του χρόνου. Δηλαδή, η Ομοσπονδία επέλεγε από τότε ποιοι θα εκπροσωπήσουν τη χώρα, στο σεμινάριο που έδινε το σήμα της FIBA. Το 1974 λοιπόν, επελέγην ως ο μοναδικός που έπρεπε να πάει σε αυτό το σεμινάριο. Εκεί, για πρώτη φορά ο Βασιλακόπουλος έκανε τη θεώρηση, ότι αφού η FIBA αποφασίζει για την επιλογή και τους ορισμούς, θα ήταν χρήσιμο να στείλουμε ως έθνος, στο σεμινάριο όλους όσοι έκαναν αίτηση. Ήμασταν λοιπόν, η πιο πολυπληθής ομάδα που υπήρξε ποτέ στην ιστορία, αφού εμφανίσαμε 12 διαιτητές. Ο Σταυρίδης, από τη Θεσσαλονίκη αρνήθηκε τη συμμετοχή και έτσι μείναμε -τρόπος του λέγειν- έντεκα", πριν πάρει το διεθνές σήμα.

Με τον Γιώργο Βασιλακόπουλο η ιστορία δεν ξεκίνησε το 1974, αλλά πολύ πιο νωρίς. " Υπήρξαμε αντίπαλοι, στα γήπεδα. Θυμάμαι σε ένα παιχνίδι του Παναθηναϊκού με τον Αμύντα, στον Τάφο του Ινδού, πήγα για λέι απ και με έσπρωξε από πίσω. Λίγο έλειψε να χτυπήσω στη βάση του καλαθιού με το κεφάλι. Τότε η βάση δεν είχε προστατευτικά. Ήταν από σίδερο. Τολμώ να πω ότι γλίτωσα από θαύμα". Ας επιστρέψουμε όμως, στο πώς έγινε διεθνής. Γιατί χρωστά ένα ευχαριστώ ("χρωστώ πολλά") σε έναν άνθρωπο. " Τη δεύτερη χρονιά της επιλογής μου, ως διεθνούς διαιτητή, διεξήχθη ένα Ευρωμπάσκετ εφήβων, στο οποίο είχε οριστεί ο Δήμου. Για προσωπικούς -οικογενειακούς- λόγους, δεν μπορούσε να παραστεί. Όταν τον ρώτησαν ποιον προτείνει για αντικαταστάτη του, διάλεξε εμένα. Με είδαν οι παράγοντες της FIBA και από τότε είχα ραγδαία εξέλιξη". Όπου "ραγδαία", εννοεί τους 23 μεγάλους τελικούς ζωνών της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας που έχει διευθύνει, στους Ολυμπιακοί Αγώνες (ξεκίνησε από εκείνον του 1984, οπότε ο Jordan οδήγησε τις ΗΠΑ στο 96-65 επί της Ισπανίας, λίγους μήνες μετά την ανακοίνωση του ότι αφήνει το North Carolina, για να γίνει ΝΒΑer), σε Παγκόσμια Κύπελλα, σε Euroleague, σε Korac (έχει από 4 τελικούς), το πρώτο McDonald's " πράγματα που δεν θα μπορούσα να φανταστώ ούτε στα πιο τολμηρά μου όνειρα", με το αποκορύφωμα να είναι η είσοδος του στο Hall of Fame της FIBA, πριν δυο χρόνια.

Στις 29 του περασμένου Μάρτη έγινε 70 χρόνων. Εξ αυτών, τα 54 τα πέρασε παρέα με την πορτοκαλί μπάλα. " Αν το βάλουμε σε ποσοστό, είναι μεγαλύτερο του 70% (είναι 77.15%)! Όπως συνηθίζω να λέω σε φίλους, είμαι παντρεμένος 43 χρόνια, αλλά με τη σύζυγο μου είμαστε μαζί μια εικοσαετία. Τα υπόλοιπα, έλειπα". Εκλαμβάνει αυτήν την απουσία, ως μια θυσία που έπρεπε να κάνει; "Ναι, το να στερηθώ την οικογένεια μου, το να μην είναι εκεί στο μεγάλωμα των παιδιών μου, της Ισμήνης και του Χρήστου ήταν θυσία. Ουσιαστικά, η Χρυσούλα τα ανέλαβε όλα και εγώ προσπαθούσα να καλύψω το κενό τις ημέρες που ήμουν σπίτι και λίγο αργότερα, όταν αποσύρθηκα από την ενεργό δράση. Η γυναίκα μου έκανε καταπληκτική δουλειά με τα παιδιά, τους μετέδωσε εξαιρετικές αρχές και είμαι ευτυχής που τους βλέπω να είναι ενεργά μέλη της κοινωνίας. Να είναι καλοί άνθρωποι. Βέβαια, ως αντιστάθμισμα πήρα πήρα πολλά από αυτή τη δουλειά, τα οποία απήλαυσε η οικογένεια μου. Η σύζυγος μου ήταν στην αρχή μαζί μου. Τολμώ να πω ότι... είχε περισσότερους ορισμούς από πολλούς καταξιωμένους διαιτητές. Από το 1983 έως το 1991 ήταν σχεδόν σε όλα τα ταξίδια μαζί, σε όλες τις διοργανώσεις. Το ευχαριστήθηκε και το εδικαιούτο".

Εξυπακούεται πως όπως αναγνωριζόταν εκτός συνόρων, ήλθε και η αναγνώριση στην ημεδαπή και για αυτό κλήθηκε να αναλάβει χρέη γενικού διευθυντή στην επαγγελματική Α1, άμα τη σύσταση της το 1992. Μάλιστα, το σύστημα των playoffs που υπάρχει ακόμα και σήμερα, είναι δικής του έμπνευσης. " Οι αλλαγές ήταν εξαιρετικές και θεαματικές. Το 1992 ψάχναμε για τον τύπο του πρωταθλήματος που θα αποκτούσε η Ελλάδα και είχαμε θέσει κάποια κριτήρια. Ζητούμενο ήταν να το κάνουμε αποδοτικό, θελκτικό για τους χορηγούς και την τηλεόραση, χωρίς όμως, να βάλουμε σε μεγάλη καταπόνηση τους παίκτες. Είχα καλέσει λοιπόν, τους πάντες. Προπονητές, διαιτητές, εκπροσώπους των ΜΜΕ και των ομάδων για να κάνουν προτάσεις. Αυτό που θα σου πω είναι πως... η ζωή κάνει κύκλους. Γιατί αυτό που θέλουν να γίνει ξανά στην Ευρώπη, το είχαμε προτιμήσει τότε. Ήταν το round robin system με 16 ομάδες, που σημαίνει ότι κάθε ομάδα θα έπαιζε με όλες, σε δυο γύρους. Είναι το πιο δίκαιο σύστημα. Το δεύτερο κομμάτι, ήταν να πουλήσουμε το προϊόν. Για να το καταφέρουμε, έπρεπε να προσφέρουμε κάτι περισσότερο και αυτό ήταν τα playoffs. Αν έχει αποδειχθεί κάτι μέσα στα χρόνια, είναι πως τα playoffs και το Final Four "πουλάνε".

Το αποτέλεσμα ήταν επιτυχημένο, πράγμα που αποδεικνύουν τα νούμερα. " Πούλησε πάρα πολύ. Σκέψου ότι από τα τηλεοπτικά δικαιώματα, είχαμε πάρει δυσθεώρητα ποσά. Ήμασταν οι πρώτοι στην Ευρώπη που αποκτήσαμε συμβόλαιο 20 εκατομμυρίων δολαρίων -τότε. Πρακτικά, αυτό σήμαινε πως κάθε ομάδα έπαιρνε περί τα 350.000.000 δρχ. Ειλικρινά θα σου πω ότι μας ζήλευαν όλοι. Οι Ισπανοί, οι Ιταλοί. Όλοι. Κάπως έτσι, προσελκύσαμε το ενδιαφέρον πολύ μεγάλων παικτών. Ήλθαν στη χώρα μας, κάποια από τα μεγαλύτερα αστέρια του παγκόσμιου μπάσκετ". Αλλά όπως συμβαίνει συχνά -θα λέγατε- στην Ελλάδα " η διαχείριση του οικονομικού κομματιού από τις ομάδες, δεν ήταν η ενδεδειγμένη. Η προτροπή μου ήταν να κοιτάμε πρώτα τα έξοδα, ώστε να διαπιστώνουμε αν τα καλύπτουν τα έσοδα. Αυτό δεν έγινε. Ομάδες άρχισαν να "ανοίγονται" και άρχισαν τα χρέη. Σταδιακά η τηλεόραση απομείωνε τα ποσά και τώρα οι σύλλογοι δεν παίρνουν παρά ελάχιστα. Αλλά μη φαντάζεστε πως αυτό είναι κάτι που συμβαίνει μόνο στη χώρα μας. Η Ισπανία δεν περνά καλύτερα. Υπάρχουν ομάδες που έδωσαν δωρεάν τα τηλεοπτικά δικαιώματα των αγώνων τους στη λίγκα. Αυτό ισχύει και για άλλες χώρες. Γενικά υπάρχει κρίση".

Μήπως πριν την κρίση υπήρχε υπερπληθώρα διοργανώσεων; Γιατί τη δεκαετία του '90 είχαμε το πρωταθλητριών, το Σαπόρτα, το Κόρατς και όλα είχαν τηλεόραση, ενώ φτάσαμε να 'χουμε για μια σεζόν και δύο κορυφαίες διοργανώσεις, με τον... βομβαρδισμό εικόνας να καταλήγει σε κορεσμό και τη σύγχυση σε αδιαφορία. " Δεν έγινε με σύνεση η επιλογή. Όλα αυτά μας έφεραν στην σημερινή κατάσταση. Οι σύλλογοι δεν ξέρουν αν έχουν τα ελάχιστα χρήματα που χρειάζονται πια να παίξουν στις διοργανώσεις. Δεν ξέρουν αν έχουν τα λεφτά για να πληρώσουν τις μετακινήσεις και καταλήγουν να χρωστούν σε ταξιδιωτικά πρακτορεία που τελικά κηρύσσουν πτώχευση. Είναι γεγονός πως με την ίδρυση της Euroleague υπήρχε διάσπαση του χώρου". Αλλά δεν ήταν απαραίτητα για κακό.

" Τον πρώτο χρόνο δημιουργήθηκε σύγχυση. Υπήρχε μεγάλη αντιπαλότητα, που απομάκρυνε τους ενδιαφερόμενους να αποκτήσουν τα τηλεοπτικά δικαιώματα και φυσικά τους σπόνσορες. Η Euroleague επικράτησε, αλλά δεν προσέλκυσε αρχικά τους χορηγούς που θα ήθελε, ούτε πήρε τα χρήματα που προσδοκούσε από την TV. Μέχρι να αλλάξει φυσικά, και να γιγαντωθεί. Έφτασε στο σημείο να 'χει μια πίτα για το μπάσκετ, πάω από 30 εκατομμύρια ευρώ. Αυτό είναι το ταβάνι προς το παρόν. Λόγω της ανάπτυξης του μπάσκετ και της κόπωσης του ποδοσφαίρου, που αναμφισβήτητα ηγείται γιατί είναι πιο προσιτό, πιο εύκολο, παίζεται στις αλάνες κλπ, χρειάζεται συνοχή. Χρειάζεται ομαδική δουλειά. Να μη διασπούμε τον κόσμο. Με τις κινήσεις που γίνονται τελευταία, πάμε πάλι σε "πόλεμο" που δεν θα ωφελήσει το μπάσκετ. Όλοι μαζί δημιουργήσαμε κάτι που θέλουν να βλέπουν οι απανταχού φίλαθλοι, έχουμε ένα εξαιρετικό επίπεδο προπονητών, ευφυείς παίκτες και όλα αυτά δίνουν το θέαμα και άρα τα έσοδα από χορηγίες και τηλεόραση. Μπορούμε να συνεχίσουμε στο δρόμο της ανάπτυξης, παρά την κρίση που υπάρχει παντού. Αρκεί να ενωθούμε και να πουλήσουμε καλύτερα το προϊόν".

Οι μεγαλύτεροι επιχειρηματίες παραμέρισαν προσωπικές διαφωνίες

Οι λόγοι που είχαν οδηγήσει το 2000 τις ομάδες να δημιουργήσουν κάτι δικό τους, κάτι που να μην έχει την παραμικρή σχέση εξάρτησης από τη FIBA που έως τότε ήταν ο μόνος φορέας στο παγκόσμιο μπάσκετ -όλα τελούσαν υπό την αιγίδα της- ήταν πολύ ξεκάθαρος. Και πολύ ουσιαστικός. " Οι ομάδες δεν μετείχαν στη λήψη αποφάσεων που τους αφορούσαν, δεν είχαν δικαίωμα συμμετοχής στα συμβούλια και πίστευαν ότι η FIBA έχει τεράστια οικονομικά οφέλη που δεν δίνει στους συλλόγους. Είχαν πάει οι μεγαλύτεροι επιχειρηματίες της εποχής, οι Κόκκαλης, Γιαννακόπουλος, Μπένετον, οι άνθρωποι της Μπαρτσελόνα και της Ρεάλ στα γραφεία της Ομοσπονδίας για να συναντηθούν με το τότε αφεντικό, τον Μπόρισλαβ Στάνκοβιτς και να συζητήσουν τα αιτήματα τους. Ο Στάνκοβιτς τους είχε προτρέψει να τα βρουν μεταξύ τους και να του παρουσιάσουν μια κοινή πρόταση. Οι επιχειρηματίες λοιπόν, παραμέρισαν προσωπικές διαφωνίες για να καταλήξουν κάπου. Όταν προσκόμισαν -την επομένη- το έγγραφο στον Στάνκοβιτς, εκείνος τους είπε "ποιος σας είπε να ετοιμάσετε αυτό το έγγραφο; Εμείς αποφασίζουμε"! Αυτή ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι".

Η Telefonica έγινε η κύρια χορηγός εταιρίας του νέου project και ο Ρήγας ο υπεύθυνος στο κομμάτι της διαιτησίας, όπως διαβάσατε νωρίτερα και " ένα χρόνο μετά τη διάσπαση και τη διάλυση της Suproleague, ξαναγίναμε ένα" οι διαιτητές αυτής της ηπείρου. Η κρίση του 2000 δεν ήταν η μόνη μέσα στα χρόνια. "Υ πήρξαν δυσκολίες και άλλες εποχές. Όπως το 2003. Ανέκαθεν οι ρέφερι χρησιμοποιούνταν ως μοχλός πίεσης. Από το 2000 έχουν γίνει πολύ πιο επαγγελματικά τα πράγματα και απέχουν παρασάγγας από τη δική μου εποχή. Σήμερα, η διαιτησία είναι προτεραιότητα για τους ανθρώπους που ασχολούνται. Είναι η κύρια δουλειά τους. Όταν είσαι σε ευρωπαϊκό παιχνίδι από την Τετάρτη έως το Σάββατο και μετά σε θέλουν στην εθνική λίγκα, δεν έχεις χρόνο να κάνεις κάτι άλλο".

Με εξέπληξε το δείγμα της ψυχολογικής έρευνας που κάναμε στους διαιτητές

Ως διευθυντής των διαιτητών, όφειλε να γνωρίζει όσα κάνουν τα μέλη του τμήματος στα ματς -όχι απαραίτητα μόνο σε αυτά της Euroleague. Πριν λίγα χρόνια, είχε ενημερώσει ότι του αρκούν 5 λεπτά, για να καταλάβει τον επηρεασμένο προπονητή από εκείνον που κάνει το ανθρώπινο λάθος. " Πρόσφατα, κάναμε έρευνα επί της ψυχολογίας των διαιτητών, βάσει των απαντήσεων που έδωσαν σε συγκεκριμένο ερωτηματολόγιο. Βγήκε πως επηρεάζονται α) από τους προπονητές, β) από τους παίκτες και γ) από τους φιλάθλους. Ήταν κάτι που με εξέπληξε, ως δείγμα. Πρέπει να το συζητήσουμε και είναι κάτι που θα κάνουμε άμεσα. Είναι κάτι για το οποίο παλεύω όλα τα χρόνια. Εκτός βέβαια, και αν το βρήκαν πιο εύκολο να δώσουν αυτές τις απαντήσεις, από το να πουν... έγινε κάτι άλλο. Η εμπειρία μου, σε κάθε περίπτωση, με βοηθά να καταλάβω αμέσως ποιος κάνει καλό παιχνίδι, ποιος κακό -και μιλώ πάντα στο ύψιστο επίπεδο, σε κρίσιμα ματς". Γνωρίζει πως δεν υπάρχει τέλειος διαιτητής ( "όπως λένε "ένας τέλειος υπήρξε και αυτόν τον σταυρώσαμε"), αλλά τονίζει ότι "πάντα υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης, με την τεχνολογία να είναι πια σύμμαχος".

Φυσικά, αυτό που είναι κοινό μυστικό είναι πως επιβάλλονται τιμωρίες, που ωστόσο δεν ανακοινώνονται για λόγους που τους λέτε και προφανείς (σκεφτείτε τι θα σούρουν οι φαν σε διαιτητή που επιστρέφει από ποινή, ακόμα και αν έχει την τελειότερη επίδοση). " Εξυπακούεται πως υπήρχαν ποινές, ενός, δυο, τριών και τεσσάρων αγώνων, χωρίς κανείς άλλος να 'χει γνώση. Αυτό θα ήταν το χειρότερο που θα μπορούσα να κάνω. Ποτέ δεν επισημοποιήθηκε τιμωρία, παρ' ό,τι θα σας πω ότι πέρυσι υπήρξαν τουλάχιστον 25 ονόματα, στους οποίους επιβλήθηκαν ποινές. Επίσης, οφείλω να σας πω ότι υπήρξαν περιπτώσεις που τιμωρήθηκε διαιτητής της Euroleague, για κακή απόδοση σε ματς της λίγκας, γιατί παρακολουθούσα και τέτοια ματς. Και ως εκπρόσωποι της Euroleague οφείλουν πάντα να είναι στο ύψος των απαιτήσεων. Τώρα, στις λίγκες από τις οποίες δεν είχα εικόνα, είχα δώσει το δικαίωμα στις ομάδες να μου στέλνουν video. Μάλιστα, ο Ιτούδης συγκατένευσε στην τελευταία συνάντηση που είχα με τους προπονητές, ενημερώνοντας ότι είχε στείλει video με ματς της VTB United League και είδα πως ρέφερι της Euroleague δεν ανταποκρίθηκε".

Αν διδάσκει κάτι όλα αυτά τα χρόνια είναι " μια εμπειρία που είχα αποκομίσει από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1992 και την Dream Team. Χρέωσα με φάουλ τον Jordan, εκείνος με πλησίασε και μου είπε "ρεφ είναι σωστό το σφύριγμα, αλλά θέλω το ίδιο και στην άλλη πλευρά". Η συνέπεια στις αποφάσεις ήταν πάντα το δικό μου moto. Ανεξάρτητα από το τι κάνουν οι φίλαθλοι, οι προπονητές ή οι παίκτες, όση και αν είναι η πίεση, οι διαιτητές πρέπει να μένουν στο ίδιο επίπεδο, για να απονείμουν δικαιοσύνη. Με τα λάθη τους. Γιατί όλοι κάνουμε λάθη. Οι ομάδες είναι ευτυχισμένες, όταν κάνουν 13 λάθη. Βάλε και αυτά των προπονητών και φτάνουμε στο να ψάχνουμε το ένα των διαιτητών". Η φωτογραφία που μόλις είδατε ήταν από άλλη... κατάσταση. " Ο Barkley μόλις έχει καρφώσει και έχει βρίσει φιλάθλους. Του δίνω λοιπόν, τεχνική ποινή και έρχονται οι Μάτζικ και Τζόρνταν να τους εξηγήσω τι συνέβη. Όταν τους είπα πως δεν επιτρέπονται οι ύβρεις στους φαν, μου είπαν "ΟΚ, όλα καλά" και συνεχίσαμε το ματς. Μετά το τέλος και ενώ κατευθυνόμουν προς την έξοδο του γηπέδου, έπεσα πάνω στον Barkley, ο οποίος έδινε τηλεοπτική συνέντευξη. Τη διέκοψε και μου είπε "καλό σφύριγμα ρεφ" και επέστρεψε στη συνέντευξη του".

Τσακώνονταν οι κόουτς δέκα λεπτά, για ένα σφύριγμα

Ας επιστρέψουμε όμως, και εμείς σε ένα άλλο καίριο ζήτημα: μια λάθος απόφαση διαιτητή είναι ικανή να κρίνει αποτέλεσμα. Λάθος; " Δεν λέω ότι οι ρέφερι δεν μπορούν να επηρεάσουν. Θα σου πω όμως, ότι φέτος στη Euroleague δεν υπήρξε ένα ματς που να κρίθηκε στο ένα σφύριγμα. Μέχρι και ο Αταμάν που έβριζε τον Φεβρουάριο πως η μπάλα ήταν στην κάθοδο, μετά το σουτ του Αρσλάν και το κόψιμο του Τάιους -στο ματς της Μακάμπι με τη Γαλατασαράι-, είδε δέκα φορές το video και αποδείχθηκε ότι η απόφαση ήταν σωστή". Σε κάθε περίπτωση, " όταν πρέπει να δεις μια απόφαση δέκα φορές frame by frame για να καταλήξεις στο τι ισχύει, τότε ο διαιτητής έχει δίκιο σε ό,τι έδωσε. Αυτός είναι ο δρόμος του ΝΒΑ και αυτόν ακολουθώ".

Έδωσε ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα που δικαιολογούν... το ΝΒΑ και κατ' επέκταση την άποψη του: " Πριν δυο χρόνια, στη συνάντηση με τους προπονητές (συνήθεια που ο ίδιος εμπνεύστηκε και έκανε πράξη, από τον πρώτο χρόνο λειτουργίας της Euroleague και όπως λέει ο ίδιος "οι προπονητές με σεβάστηκαν και με ανέδειξαν" ), δείξαμε μια φάση. Ρώτησα λοιπόν, τους κόουτς "τι είναι; Επιθετικό φάουλ ή αμυντικό;". Για δέκα λεπτά πολεμούσαν μεταξύ τους, ώσπου ο Μπλατ μου είπε "ό,τι και αν σφύριξε ο ρεφ, είναι σωστό". Φέτος, τους δείξαμε φάση από το Ρεάλ-Φενέρμπαχτσε, μεταξύ του Νοτσιόνι και του Ζήση. Πάλι δεν μπορούσαν να συμφωνήσουν σε κάτι και άρα ο διαιτητής είχε δίκιο που έδωσε διπλό φάουλ". Το instant replay ήλθε να σώσει την κατάσταση ή για την ακρίβεια, να δώσει λύσεις στις πιο δύσκολες καταστάσεις. " Το σλόγκαν το δικό μας είναι ότι στα τελευταία δύο λεπτά, δεν επιτρέπεται το λάθος. Και μας δικαίωσε το ΝΒΑ, όταν πρόσφατα ξεκίνησε να δίνει στη δημοσιότητα τα τελευταία δίλεπτα των αγώνων".

Θα 'χει ακούσει πως όποιος αποφασίζει να γίνει διαιτητής, προφανώς και διέπεται από μαζοχιστικές τάσεις, αφού εκ προοιμίου ξέρει ότι θα τον βρίζουν όλοι. Πόσοι τον έχουν απειλήσει; "Σ ε όλη τη διάρκεια της καριέρας μου, ως διαιτητής, ακόμα και όταν τα πράγματα ήταν άγρια μεταξύ του Άρη και του ΠΑΟΚ, δεν είχα δεχθεί απειλές. Ίσως γιατί δεν υπήρχαν και κινητά τηλέφωνα! Ενδεχομένως, να ήταν συγκυριακό. Ως διευθυντής της Euroleague, αυτές οι καταστάσεις περιορίζονται σε 2, στα 15 χρόνια. Και σε ανύποπτο χρόνο μου ζήτησαν συγγνώμη. Μάλλον το πιο σημαντικό ήταν ότι δεν έδωσα δικαιώματα, πως με τη συνέπεια του χαρακτήρα μου και την επιμονή μου τους έκανα να καταλάβουν ποια είναι η πραγματικότητα. Ανέκαθεν έκανα τα λόγια μου πράξεις". Αν υπήρχε ένα γεγονός που τον ενοχλούσε -αλλά δεν το άφηνε να τον επηρεάσει- ήταν " οι ύβρεις κατά της μητέρας μου και της συζύγου μου. Θυμάμαι την αείμνηστη μάνα μου, να μου λέει "σταμάτα παιδί μου επιτέλους". Της απαντούσα " θα υποφέρω τα πάντα, για να είμαι διαιτητής".

Η σούμα είναι θετική " γιατί αλήθεια θα σου πω ότι τα θετικά όσων έχουν ακούσει, όσων έχω ζήσει, ήταν πολλά περισσότερα από τα αρνητικά". Και τότε ήταν που του ζητήσαμε να κάνει μια προσπάθεια να θυμηθεί τα best of... σε ιδιαίτερες κατηγορίες. Όπως για παράδειγμα, ποιος είναι ο πιο γκρινιάρης παίκτης που είχε αντιμετωπίσει ως ρεφ. " Ο Παναγιώτης Γιαννάκης!" απάντησε χωρίς ιδιαίτερη σκέψη, πριν προσθέσει ότι " ο Γκάλης ήταν από τους πιο σιωπηλούς. Δεν έλεγε τίποτα. Το ίδιο ήταν και ο Φερνάντες Γκορμπαλάν, παίκτης της Ρεάλ και της εθνικής Ισπανίας. Ο πιο πιεστικός ήταν ο Επιφάνιο, ενώ... εκείνος που επέβαλε τον όγκο του, ήταν ο Μενεγκίν. Ήταν σκληρός ως παίκτης, έπαιζε πολύ με το σώμα του, κάτω από το καλάθι". Με ποιον τα είχε βρει πολύ καλά; "Με τον Ντράζεν Πέτροβιτς. Τον είχα βρει με τη Γιουγκοσλαβία και την Τσιμπόνα. Μου συμπεριφερόταν άψογα. Δεν χρειαζόταν καν να μιλήσω. Συνεννοούμασταν με το βλέμμα". Πρώτα βέβαια, ο αείμνηστος δοκίμασε τα όρια. " Όλοι μας τεστάρουν. Όλοι προσπαθούν να καταλάβουν μέχρι που μπορούν να φτάσουν".

Η πιο δύσκολη στιγμή της καριέρας του " ήταν η αποβολή του Σαμπόνις, στον τελικό της Ζάλγκιρις, το 1986 με την Τσιμπόνα. Μάλιστα, μοιράστηκα αυτή τη στιγμή την περασμένη εβδομάδα, με τους προπονητές και ο Κουρτινάιτις μου είπε "ήμουν και εγώ εκεί". Ο Σαμπόνις είχε έλθει ως δρομέας από τη μέση του γηπέδου και γρονθοκόπησε τον Νάκιτς. Έπρεπε να τον αποβάλω. Μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα, σκέφτηκα τι έπρεπε να κάνω. Ήξερα πως αν έφευγε ο συγκεκριμένος παίκτης, θα τελείωνε το ματς για τη Ζάλγκιρις, αλλά έπρεπε να κρατήσω χαρακτήρα, να ανταποκριθώ στο επίπεδο της FIBA. Έπρεπε να δείξω πως υπάρχει νόμος και πρέπει να τηρείται. Γύρισε λοιπόν, να με δει και του έδειξα τον πάγκο. Ο ίδιος δεν κατάλαβε αρχικά τι είχε γίνει. Μετά ήλθε ο Γκαράστας, ο προπονητής της ομάδας και μου ζήτησε συγγνώμη εκ μέρους της ομάδας. Αυτό με "ανέβασε" στα μάτια της FIBA. Ήταν μια πολύ δύσκολη στιγμή".

Στις στιγμές που του έρχονταν στο μυαλό, όπως μιλούσαμε " είναι μια από το 1987, οπότε ο Rod Thorn. Το ΝΒΑ είχε στείλει συγχαρητήρια, για τη διεύθυνση του πρώτου ΜcDonald's, στο Μιλγουόκι. Η ατάκα που ξεχωρίζω από εκείνη την εμπειρία, ήταν από το ματς με τους Σοβιετικούς. Έχαναν με 30 πόντους και κάθε φορά που περνούσα κοντά από τον πάγκο τους, ο αείμνηστος Γκομέλσκι μου φώναζε "help me Rigas, help me". Αυτή ήταν μια από τις πιο εύθυμες ατάκες που άκουσα". Μια από τις πιο ιδιαίτερες ενέργειες στην οποία προέβη παίκτης, ήταν " στους προκριματικούς του Πόρτλαντ, για τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Είχα παίξει και τον τελικό. Ο Μάτζικ ήταν ο αρχηγός των ΗΠΑ και πριν κάθε ματς, ερχόταν ο ίδιος για να μου δώσει ένα καπέλο και μια φανέλα της Dream Team. Μάλλον το έκανε και για λόγους επηρεασμού. Ασίσταντ ήταν ο PJ Καρλέσιμο, τον οποίον γνώριζα. Έστελνε λοιπόν, τον Μάτζικ συνέχεια σε εμένα. Στις προθήκες έχω όλες τις υπογραφές της αυθεντικής Dream Team, της μοναδικής που υπήρξε, στην μπάλα του τελικού και φωτογραφίες με τις υπογραφές όλων. Όταν τελείωσε η διοργάνωση, όπως έβγαινα από το γήπεδο ήλθε κάποιος και μου είπε "σου δίνω τώρα 20.000 δολ. για την μπάλα". Φυσικά, δεν την έδωσα".

Κάποια στιγμή θα καταφέρει να συγκεντρώσει τις χιλιάδες στιγμές, σε ένα βιβλίο. Ποιος θα είναι ο τίτλος; " Άπιαστο όνειρο; Όνειρο που έγινε πραγματικότητα; Σε αυτό το πλαίσιο θα κινηθώ. Έπλαθα όνειρα εκείνη την εποχή, όχι όμως τόσο τολμηρά. Ειλικρινά, η είσοδος μου στο Hall of Fame. Την πρώτη φορά που είδα τα πράγματα μου, στο ισόγειο της FIBA, τα φιλμ, τις σφυρίχτρες μου -τότε ήταν μεταλλικές- ανατρίχιασα. Το συναίσθημα ήταν άλλο. Μόνο με το δέος μπορεί να συγκριθεί".