Ένα ντέρμπι, ένα σύνθημα

ΓΙΑΝΝΗΣ ΦΙΛΕΡΗΣ Γ. ΦΙΛΕΡΗΣ 31.01.2016 | 12:39

Το ντέρμπι του μπάσκετ. Και του πάθους. Και του μίσους. Ο Γιάννης Φιλέρης θυμάται ευρηματικά και όχι συνθήματα εξηγώντας την αξία του ΠΑΟΚ-Άρης, στη διαδρομή του χρόνου και θυμίζει την παρέμβαση του Σταύρου Δουβή το 1986, που έμοιαζε με δονκιχωτική επίθεση σε ανεμόμυλο...

Τα ντέρμπι Άρη-ΠΑΟΚ μεγάλωσαν το ... ελληνικό μπάσκετ. Του έδωσαν ξεχωριστή αίγλη και για πρώτη φορά το αποτέλεσμα ενός αγώνα στην Ελλάδα ενδιέφερε την υπόλοιπη Ευρώπη. Ταυτόχρονα έγραψαν μια ολόκληρη ιστορία. Και των δυο συλλόγων και της γηπεδικής κουλτούρας, η οποία εξελίχθηκε στη διαδρομή του χρόνου, φτάνοντας εκεί που δεν έπρεπε. Εκείνα τα ματς ισορροπούσαν σε μια λεπτή γραμμή, ανάμεσα στην αιώνια αντιπαλότητα και τον τυφλό φανατισμό. Καμιά τριανταριά χρόνια μετά δε νομίζουμε ότι διαφωνεί κανείς πως όλοι μαζί, βόρειοι και νότιοι, όταν πάμε στο γήπεδο έχουμε διαλέξει (είτε το θέλουμε, είτε όχι) το δεύτερο...

Τότε, όμως, τα πράγματα ήταν ... πιο αγνά. Και όλα πρωτόγνωρα. Στα Άρης-ΠΑΟΚ, είδαμε μια πόλη να διχάζεται στην κυριολεξία στα δυο, ένα ανελέητο κυνηγητό αγωνιστικών και όχι μόνο εντυπώσεων, μια τιτανομαχία, ορισμένα από τα μεγαλύτερα ονόματα του ελληνικού και του ευρωπαϊκού μπάσκετ (και ... για κερασάκι στην τούρτα, ορισμένους εξαιρετικούς Αμερικανούς) να βγάζουν στο παρκέ τον καλύτερό τους εαυτό.

Καμιά φορά έβγαζαν και το χειρότερο όπως σε εκείνο το ματς, που ο Νίκος Γκάλης με τον Μπάνε Πρέλεβιτς αρπάχτηκαν και άρχισαν να παίζουν μπουνιές, ξεφεύγοντας από κάθε όριο. Όσο λιγομίλητοι ήταν, άλλο τόσο έβραζαν μέσα τους. Κι άλλο τόσο ... διαφορετικοί χαρακτήρες είναι σε σχέση με το περίφημο επεισόδιο. Δείγμα, όμως, που μπορούσε να φτάσει ο ένας τον άλλον. Στη θέση των Γκάλη-Πρέλεβιτς, κάλλιστα θα μπορούσαν να βρεθούν χιλιάδες αρειανοί και χιλιάδες ΠΑΟΚτσήδες. Κι ας ήταν τα ... καλύτερα παιδιά. Όταν ξεκινούσε το ματς, όλα έμπαιναν στην άκρη. Συμπεριφορά, καλοί τρόποι, ακόμη και φιλίες.

Το καλό ήταν ότι μόλις τελείωνε ο αγώνας, όλοι ξαναγίνονταν κανονικοί άνθρωποι, πήγαιναν στις δουλειές τους και φυσικά είχαν ένα κίνητρο να πειράζουν ο ένας τον άλλον. Η "καζούρα", το πως την άλλη μέρα θα πήγαινε ο αρειανός ή ο ΠΑΟΚτσής στο σχολείο, ή στη δουλειά ήταν ένα μεγάλο ζητούμενο. Και ένα μεγάλο κατόρθωμα αυτού του ντέρμπι ήταν ότι το παρακολουθούσαν σε ένα γήπεδο 5.000 θεατών, οπαδοί και των δυο ομάδων! Πέρα δώθε πήγαινε το Αλεξάνδρειο, από τις κραυγές των μεν και των δε. Στοιβαγμένοι ώρες πριν στις εξέδρες, να φωνάζουν διαρκώς, χωρίς ανάσα. Χωρίς να κουράζονται. Όποιος έχει ζήσει την ατμόσφαιρα εκείνων των αξέχαστων αγώνων, δεν πρόκειται ποτέ να ξεχάσει αυτή την εμπειρία. Ακόμη ... τη διηγούνται.

Φυσικά, η αντιπαλότητα Άρη και ΠΑΟΚ (ή ΠΑΟΚ και Άρη, για να μη παρεξηγούμαστε, μη γελάτε ακόμη και το ποια ομάδα θα έβαζες πρώτη, μετρούσε εκείνα τα χρόνια) δεν ξεκίνησε στα 80's. Μιλάμε για δυο μεγάλους συλλόγους που συμβιώνουν στην ίδια πόλη την μεγάλη αντιπαλότητά τους από ... πολύ παλιά. Ακόμη και ο πρώτος αγώνας ανάμεσα στους δυο, στις 24/10/1926 είναι αμφιλεγόμενος. Ο ΠΑΟΚ νίκησε 14-12, ο Άρης έκανε ένσταση για ένα καλάθι, ενώ για πολλά χρόνια οι "κίτρινοι" θεωρούνταν νικητές. Επίσης ο παίκτης του ΠΑΟΚ Ομουρλόγλου, είχε τιμωρηθεί για "ανάρμοστη" συμπεριφορά.

Όπως συμβαίνει σε όλες τις μεγάλες αθλητικές κόντρες ομάδων της ίδιας πόλης, δεν εκφράζουν μόνο το αθλητικό κομμάτι της κοινωνίας. Είναι λογικό ο διαχωρισμός να ξεπερνάει τα στενά αθλητικά όρια, να αγγίζει τον τρόπο ζωής και την ιδεολογία των στρωμάτων που υποστήριζαν την κάθε μια ομάδα. Ο ΠΑΟΚ πιο "λαϊκός" με προσφυγικές καταβολές, ο Άρης περισσότερο Θεσσαλονικιός. Μέσα στο πέρασμα του χρόνου, όλα αυτά διαβρώνονται και δεν έχουν παρά μόνο ιστορική σημασία. Οι πλούσιοι, άλλωστε, έγιναν φτωχοί και το αντίστροφο, πολλές φορές από τότε που ιδρύθηκαν τα δυο μεγάλα σωματεία.

Τα ιστορικά συνθήματα

Η κόντρα τους κρατούσε γερά, αλλά ποτέ δεν ξέφυγε από τα στενά όρια της Θεσσαλονίκης. Στη δεκαετία του 80, έγινε το "μπαμ" και τα παιχνίδια τους στο μπάσκετ, ήταν τα κορυφαία αθλητικά γεγονότα κάθε χρονιάς, αναγκάζοντας όλη την Ελλάδα να διαλέξει ... στρατόπεδο.

Εκεί στο Αλεξάνδρειο, όπου ο Άρης έχασε τον τελικό των κουρεμένων κεφαλιών (το 1984), οι οπαδοί του έβγαλαν ένα από τα ιστορικότερα συνθήματα των ελληνικών γηπέδων, που πήγαινε ασορτί με το 80-0 της ομάδας τους. Της περίφημης αυτοκρατορίας, όπως χαρακτήρισε πολύ εύστοχα, ο συγχωρεμένος Μάκης Δενδρινός και βρήκε τον μπελά του στα ... δικαστήρια (από τους "προσβεβλημένους" αρειανούς): "Πότε; Πότε; Πότε;" η ρητορική ερώτηση. Και μετά η θριαμβευτική απάντηση: "Ποτέ, ποτέ, ποτέ..." Δεν υπήρχε τίποτε πιο ηδονικό για τους "κίτρινους", πιο "βασανιστικό" για τους ΠΑΟκτσήδες. Δυο ομόηχες λέξες, καμάρι από τη μια, μαρτύριο από την άλλη.

Είχαν, δεν είχαν, οι ΠΑΟΚτσήδες μέχρι να σπάσουν το σερί (τρία χρόνια τους πήρε), βρήκαν αποκούμπι στις ήττες του Άρη στην Ευρώπη. Το πρώτο σύνθημα ήταν "ντου, ντου, ντου πως γ... ο Μακαντού" αφιερωμένο στον άσο της Τρέισερ Μιλάνου, που είχε εξολοθρεύσει σχεδόν μόνος του τον Άρη στον ημιτελικό του πρώτου φάιναλ-φορ της Γάνδης. Υπήρχε κι άλλο ένα με τον Ντ΄Αντόνι, αλλά ήταν περισσότερο χυδαίο από "έξυπνο". Οι ΠΑΟΚτσήδες έδωσαν ρεσιτάλ, όταν μετά από την αποτυχία του Άρη -αν δεν κάνουμε λάθος- στο Μόναχο, τραγούδησαν: "Με τον Γκάλη, τον Γιαννάκη, το Φιλίππου και τα άλλα παιδιά. Προχωράτε, προχωράτε... Πού πάτε ρε μ@#$%κες;" παραφράζοντας το "χιτ" της αρειανού σουξέ από Μαρινέλα και Πάριο, στο "Ακρόαμα".

Όταν ο Παναγιώτης Φασούλας πήγε φαντάρος, οι ΠΑΟΚτσήδες εμπνεύστηκαν το "Φασούλα φαντάρε, τα μυαλά τους πάρε" , μετά είχαν το γνωστό "στα ούλα, στα ούλα", για να καταλήξουν (όταν ο Πάνι, πήγε στον Πειραιά) στο "π@θτη προδότη, Φασούλα Παναγιώτη". Αποθέωναν, φυσικά, τον Μπάνε Πρέλεβιτς με το "ω Μπάνε, Μπάνε". Στον Άρη είχαν το "κι εσυ Γιαννάκη πάρους τα μυαλά και εσύ Γκάλη πάρους το κεφάλι" (το οποίο παράφραζαν με βρισιές οι αντίπαλοι) και φυσικά το "τι την έκανε τη μπάλα ο Θεός". Δεν χρειάζονται ... επεξηγήσεις. Θεός ήταν ο Γκάλης, που στο περίφημο παιχνίδι του Κυπέλλου, μετά το 102-93, πήρε τη μπάλα και τη γύρισε σαν ταχυδακτυλουργός πάνω στο δάχτυλό του!

Η παρέμβαση του Σταύρου Δουβή

Η χυδαιότητα, ισορροπούσε με το πείραγμα και τη λαϊκη αθυροστομία. Κανείς, όταν πάει στο γήπεδο, δε νομίζει ότι βρίσκεται στην εκκλησία. Απλά πρέπει να ξέρεις που αρχίζεις και που σταματάς. Ο φανατισμός, όμως, οδηγεί σε ακρότητες. Και σε άλλου είδους συνθήματα, που ακούγονται σε ζωντανή μετάδοση, ενώ καμιά φορά ξεφεύγουν και από τη διαστροφική φαντασία, όπως εκείνο για τον Γιάννη Ιωαννίδη.

Σε όλα αυτά θέλησε να βάλει ένα τέλος, εισβάλλοντας σαν ταύρος σε υαλοπωλείο ο Σταύρος Δουβής. Στις 22 Μαρτίου 1986, ο Άρης υποδεχόταν τον ΠΑΟΚ σε ένα σχετικά ήρεμο ντέρμπι (σε σχέση με προηγούμενα). Σε κάποια στιγμή, του πρώτου ημιχρόνου, η εξέδρας του ΠΑΟΚ βρίζει τον Ιωαννίδη. Ο Δουβής, έκανε τη σχετική προειδοποίηση. Όταν οι ΠΑΟΚτσήδες αρχίζουν να βρίζουν τον ίδιο, βγάζει τη σφυρίχτρα του και πάει να φύγει για τα αποδυτήρια. Πέφτουν όλοι πάνω του, να συνεχίσει το ματς.Νωρίτερα, μέσα στη χρονιά, είχε διατάξει την εκκένωση του κλειστού της Πάτρας σε αγώνα Απόλλωνα-Ιωνικού. Τότε είχε ερωτηθεί αν θα έκανε το ίδιο σε ντέρμπι Άρη-ΠΑΟΚ. Ο "στιβαρός" ρέφερι είχε απαντήσει: "Φυσικά..."

Ο Άρης προηγείται σε όλη τη διάρκεια του ματς. Στο 34' κι ενώ το σκορ είναι 83-69, η εξέδρα αρχίζει να βρίζει πάλι τον διεθνή ρέφερι. Ο Δουβής βγάζει τη σφυρίχτρα του και πηγαίνει στο τραπέζι της γραμματείας: "Θα περιμένω 15 λεπτά. Αν δεν αδειάσει το γήπεδο, θα διακόψω τον αγώνα". Όπερ και εγένετο. Ο ΠΑΟΚ τιμωρείται με αφαίρεση βαθμών και ο Αθηναίος διαιτητής περνάει στην ιστορία. Εκείνο το Άρης-ΠΑΟΚ ήταν το πρώτο (και τελευταίο) ματς που διακόπηκε στην Ελλάδα, λόγω ύβρεων.

Την ίδια ώρα η εξέδρα του ΠΑΟΚ έδινε ... ρεσιτάλ ευρηματικότητας--χυδαιότητας. Ξαφνικά, το γήπεδο άρχισε να βρίζει τη μητέρα του Κώστα Ρήγα, που δεν είχε καμιά σχέση με το παιχνίδι. Την εξήγηση την έδιναν οι ίδιοι οι ΠΑΟΚτσήδες: "Για να ξεκουραστεί η μάνα του Δουβή..."

Γυρίζοντας το χρόνο πίσω, έναν πόντο θα τον δώσουμε στον κύριο Σταύρο. Ήταν μια σωστή απόφαση, να διακόψει το ματς, αλλά αποδείχθηκε ... δονκιχωτική επίθεση σε ανεμόμυλους, γιατί απλά δεν στηρίχθηκε από κανέναν. Ούτε καν από τον ίδιο και τους υπόλοιπους διαιτητητές, ούτε από τους φορείς του μπάσκετ, πολύ περισσότερο από τις ομάδες που στο πέρασμα του χρόνου έγιναν ένα περίεργο σύμπλεγμα με τους οργανωμένους. Αν ο Δουβής έβρισκε μιμητές, αν η Πολιτεία στήριζε την απόφασή του και είχαμε πέντε-έξι διακοπές ακόμη, ένα φρένο στη χυδαιότητα θα έμπαινε. Δεν μπήκε. Και φτάσαμε στα χρόνια μας, όπου ακόμη και το πιο διεστραμμένο σύνθημα μπορεί να ακουστεί. Κι αν ένας διαιτητής αντιδράσει, ακούει τα χειρότερα. Ο τυφλός φανατισμός επικράτησε πλήρως και το να δουν ένα ντέρμπι μαζί οπαδοί και των δυο ομάδων (σε οποιοδήποτε σπορ, οποιασήποτε πόλης) θεωρείται αδιανόητο.

Τα χρόνια κύλησαν. Ο Άρης έδωσε την σκυτάλη στον ΠΑΟΚ, οι ήρωες των δυο ομάδων και πρωταγωνιστές των συνθημάτων, άλλαξαν ονοματεπώνυμα. Η κλειστή σάλα στο Αλεξάνδρειο, λέγεται πλέον Nick Gallis Hall, ενώ ο ΠΑΟΚ έχει το δικό του γήπεδο στην Πυλαία, αυτό που θα φιλοξενήσει σήμερα το ντέρμπι. Μπορεί να μην έχει τη λάμψη του παρελθόντος, δεν παύει όμως να είναι ένα σημαντικό κομμάτι της μπασκετικής μας ιστορίας. Με όσα καλά και όσα στραβά, έχουν γραφτεί στο τεράστιο βιβλίο της...