Ήταν κάποτε μια χώρα που την έλεγαν Γιουγκοσλαβία. Μια χώρα που όφειλε την ευημερία της στην επιδέξια πολιτική του Στρατάρχη Τίτο, που ήξερε να ισορροπεί ανάμεσα στον καπιταλιστικό και τον κομμουνιστικό κόσμο, που γεννήθηκε στις στάχτες του B' Παγκοσμίου Πολέμου, έζησε καλές στιγμές αλλά τελικά πέθανε βίαια.

Ο κύβος για το μέλλον της ερρίφθη το πρωινό της 4ης Μαΐου 1980, με τον θάνατο του Τίτο. Οι πυλώνες που στήριζαν το γιουγκοσλαβικό οικοδόμημα είχαν εκλείψει καθώς εξέλιπε το στιβαρό χέρι που μέχρι τότε τους συγκρατούσε. Η Γιουγκοσλαβία, η "χώρα των Νότιων Σλάβων", μπορεί πλέον να μην υπάρχει στον χάρτη, συνεχίζει όμως να υφίσταται ως συναίσθημα και νοσταλγία στο μυαλό ορισμένων ανθρώπων που… υποφέρουν από τη λεγόμενη YU-Nostalgjia. Στην περίπτωσή μας, την μπασκετική YU-Nostalgjia!

Η εθνική ομάδα της Γιουγκοσλαβίας κατέκτησε εννιά χρυσά μετάλλια σε Ευρωμπάσκετ, Παγκόσμια και Ολυμπιακούς Αγώνες σε τρεις δεκαετίες, σημάδεψε μια εποχή και δημιούργησε ό,τι έμεινε γνωστό τα επόμενα χρόνια ως "η μεγάλη των πλάβι σχολή". Παρ' όλα αυτά, άφησε αναπάντητο ένα πραγματικά μεγάλο ερώτημα. Ένα "what if" για το οποίο ο Ζάρκο Πάσπαλ ξεστόμισε τη μεγάλη κουβέντα: "Είναι κρίμα που όλο αυτό δεν κράτησε μερικά χρόνια παραπάνω γιατί έτσι θα μπορούσαμε να μπούμε πιο έντονα στην ιστορία του παγκόσμιου μπάσκετ".

Το Ευρωμπάσκετ της Ρώμης, το 1991, ήταν η τελευταία διοργάνωση της ενωμένης Γιουγκοσλαβίας: Σάβιτς, Ράτζα, Ντίβατς, Γιοβάνοβιτς, Πάσπαλ, Κούκοτς, Κόμαζετς, Ντανίλοβιτς, Ζντοβτς, Τζόρτζεβιτς, Περάσοβιτς, Σρετένοβιτς.

Σχηματίστε στο μυαλό σας την εικόνα. Βαρκελώνη, 1992. Από τη μια πλευρά ο Ντίβατς, ο Ράτζα, ο Κούκοτς, ο Ντράζεν, ο Τζόρτζεβιτς. Από την άλλη, η Dream Team. Η μια και μοναδική ομάδα που αξιώνει να θεωρεί τον εαυτό της πάνω από το παιχνίδι. Η παρέα του Τζόρνταν, του Μάτζικ και του Μπερντ που μετέτρεψε το πιο σίγουρο χρυσό στην ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων σε ταξίδι στο φεγγάρι. Τι θα γινόταν αν η σκέψη γινόταν πράξη; Μπασκετική ονείρωξη!

Η καλύτερη ομάδα που... δεν εμφανίστηκε ποτέ

Το 88-73 επί της Ιταλίας στον τελικό του Ευρωμπάσκετ της Ρώμης ήταν η τελευταία παράσταση της Σοσιαλιστικής Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας κι ενώ τα τύμπανα του εμφυλίου πολέμου είχαν ήδη αρχίσει να ηχούν. Η (μεσούσης της διοργάνωσης) αποχώρηση του Γιούρι Ζντοβτς, ο οποίος υπάκουσε στη διαταγή της υπηρεσιακής κυβέρνησης της Σλοβενίας που αποσκίρτησε πρώτη από όλους ήταν σκηνή από ταινία προσεχώς.

Ο νυν προπονητής της ΑΕΚ εξομολογήθηκε την εντολή που έλαβε στον συγκάτοικο του στο δωμάτιο, Ζάρκο Πάσπαλ, ενημέρωσε σχετικά τον Ντούσαν Ίβκοβιτς κι επέστρεψε στην πατρίδα! Από την επομένη του Ευρωμπάσκετ παύει να υφίσταται αυτό που, κατά το περιοδικό "Rolling Stone", ήταν "η καλύτερη ομάδα που δεν εμφανίστηκε ποτέ!". Συνεχίζει, δε, αναφέροντας: "Ξεχάστε τους Bulls του Jordan, τους Spurs, οποιαδήποτε ομάδα του LeBron James ή τους Warriors. Η Γιουγκοσλαβία έκανε το μοντέρνο μπάσκετ αυτό που είναι σήμερα".

Οι Γιουγκοσλάβοι του Βλάντε Ντίβατς νίκησαν τους Αμερικανούς το 1990, στους Αγώνες Καλής Θέλησης στο Σιάτλ των ΗΠΑ!

Όλα αυτά για μια ομάδα που ξεκινούσε τα παιχνίδια με βασικούς τους Τζόρτζεβιτς, Ντανίλοβιτς, Ντίβατς, Ράτζα και Κούκοτς. Προσθέστε στην εξίσωση τους Πέτροβιτς και Βράνκοβιτς που δεν έπαιξαν στη Ρώμη το 1991, κρατήστε στον πάγκο τους Πάσπαλ, Κόμαζετς, Περάσοβιτς, Σάβιτς και Ζντοβτς και μόλις δημιουργήσατε το απόγειο της ευρωπαϊκής προσέγγισης του μπάσκετ!

Οι Warriors της εποχής

Το "Rolling Stone" προχωράει το θέμα λίγο παραπάνω, κάνοντας τις συγκρίσεις με την… παρέα του Steph Curry: "Η Dream Team ήταν η τελική εξέλιξη του αμερικανικού μπάσκετ όμως ρίξτε μια ματιά στη Γιουγκοσλαβία που κατέκτησε το χρυσό μετάλλιο στο Μουντομπάσκετ το 1990. Πολλοί, πιθανότατα, θα αναγνωρίσετε τους Golden State Warriors σε vintage έκδοση! Το Golden State στηρίζεται, προφανώς, στο ατομικό ταλέντο των παικτών του, σίγουρα όμως εξαρτάται από τον τρόπο που παίζουν μαζί, ως σύνολο. Το ίδιο συνέβη και με τους Γιουγκοσλάβους, πριν από 26 χρόνια.

Αν οι Γιουγκοσλάβοι έκαναν το ίδιο με τους Warriors; Στην επίθεση η κυκλοφορία της μπάλας γινόταν με εκπληκτική ταχύτητα, εκτελώντας περίπλοκα επιθετικά plays με ταχύτητα και στιλ! Στην άμυνα, οι περιστροφές ολοκληρώνονταν ομαλά και αποτελεσματικά. Η ικανότητά τους να συντρίβουν τους αντιπάλους τους δεν στηριζόταν στο ότι οι Γιουγκοσλάβοι ήταν πιο δυνατοί ή πιο γρήγοροι από την άλλη ομάδα, αλλά από την πειθαρχία και την αμοιβαία εμπιστοσύνη". Πάμε, λοιπόν, να θυμηθούμε τι έγινε το 1990 στο "Luna Park Hall" του Μπουένος Άιρες, τότε που ο Ντράζεν Πέτροβιτς φόρτωσε με 31 πόντους το καλάθι των Αμερικανών και ο Βλάντε Ντίβατς βρέθηκε στο επίκεντρο για μια σημαία.

Ο Ντίβατς και η σημαία της Κροατίας

Έπειτα από 40 ολόκληρα χρόνια και την πρώτη συμμετοχή της στο Μουντομπάσκετ του Μπουένος Άιρες όπου, σημειωτέον, τερμάτισε τελευταία ανάμεσα σε δέκα ομάδες, η Γιουγκοσλαβία επέστρεψε στην Αργεντινή για το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα, το 1990. Μόνο που αυτή τη φορά οι Γιουγκοσλάβοι ταξίδεψαν στη χώρα της Λατινικής Αμερικής ως πρωταθλητές Ευρώπης, έχοντας ήδη κατακτήσει το χρυσό μετάλλιο στο Ευρωμπάσκετ με αντίπαλό την Ελλάδα, έναν χρόνο νωρίτερα!

Στο μεταξύ, η προετοιμασία δεν εξελίχθηκε όπως ίσως θα περίμενε ο Ντούσαν Ίβκοβιτς. Βλέπετε, ο Ντίνο Ράτζα έσπασε το πόδι του, ο Ζάρκο Πάσπαλ έπαθε διάστρεμμα, ο Βλάντε Ντίβατς ταλαιπωρήθηκε από ίωση ενώ ο Βέλιμιρ Περάσοβιτς λιποθύμησε στο παρκέ! Είναι χαρακτηριστικό ότι ο αντικαταστάτης του Ράτζα, Ζόραν Γιοβάνοβιτς, άφησε τις διακοπές του και μπήκε από το… παράθυρο στην εθνική. Παρεμπιπτόντως, η κούραση από τη συμμετοχή στους Αγώνες Καλής Θέλησης στο Σιάτλ των ΗΠΑ σε συνδυασμό με το jetlag της υπερατλαντικής πτήσης ήταν δυο σημαντικά θέματα που έπρεπε να ξεπεραστούν για τη Γιουγκοσλαβία που δεινοπάθησε απέναντι στη Βενεζουέλα (92-84) και την Αγκόλα (92-79) ενώ ηττήθηκε από το Πουέρτο Ρίκο, με 75-82.

Η 30άρα του Ντράζεν στους Αμερικανούς

Οι Γιούγκοι, λοιπόν, αντιμετώπισαν στα ημιτελικά τις ΗΠΑ του κόουτς Μάικ Σιζέφσκι και των Αλόνσο Μούρνινγκ, Χένρι Ουίλιαμς. Ο Ντράζεν Πέτροβιτς σταμάτησε στους 31 πόντους ενώ ο Τόνι Κούκοτς πρόσθεσε 19 πόντους στο 99-91 επί των Αμερικανών που σφράγισε την πρόκριση στον τελικό! Αντίπαλος η Κοινοπολιτεία σε ένα παιχνίδι όπου ο ρούκι σέντερ εκείνης της ομάδας, Ζόραν Σάβιτς, σκόραρε τους τελευταίους πόντους της Γιουγκοσλαβίας στο τουρνουά. Η Γιουγκοσλαβία επικράτησε με 92-75 και επέστρεψε στην κορυφή του κόσμου, φτάνοντας έτσι τα τρία χρυσά μετάλλια σε Μουντομπάσκετ και ισοφαρίζοντας τη σχετική επίδοση των Σοβιετικών (1967, 1974, 1982).

Ήθελα να προστατεύσω την ομάδα μου!

Οι παίκτες του Ντούσαν Ίβκοβιτς βρέθηκαν στο κέντρο του "Luna Park Hall", φωνάζοντας ρυθμικά ''Ju-go-sla-vi-a, Ju-go-sla-vi-a'' και κρατώντας τη σημαία της Γιουγκοσλαβίας. Λίγο νωρίτερα, ο Βλάντε Ντίβατς άρπαξε τη σημαία της Κροατίας που κρατούσε ένας ''πατριώτης'' και την πέταξε στο παρκέ! ''Ήθελα να προστατεύσω την ομάδα μου. Ήθελα να δείξω σε όλο τον κόσμο ότι είμαστε μια ομάδα από τη Γιουγκοσλαβία! Όχι από την Κροατία, τη Σερβία ή οποιαδήποτε άλλη δημοκρατία''.

Ο Ντίβατς άρπαξε και πέταξε τη σημαία της Κροατίας που κρατούσε ένας... πατριώτης και προκάλεσε διπλωματικό επεισόδιο

Το σκηνικό θυμήθηκε πρόσφατα ο (10χρονος τότε) Λουίς Σκόλα, ο οποίος φρόντιζε για τον καθαρισμό του παρκέ στον τελικό. ''Ακολούθησε τον τύπο που την κρατούσε, ενώ εκείνος επέστρεφε στη θέση του και του είπε πως αυτή η σημαία δεν είχε καμία θέση στο γήπεδο. Εκείνος χαρακτήρισε «σκουπίδι» τη σημαία της Γιουγκοσλαβίας και τότε ήταν που ο Ντίβατς την άρπαξε και την πέταξε".

Τα στρατόπεδα χωρίστηκαν, μαζί και οι φίλοι που πλέον φάνταζαν εχθροί. Ο Ντράζεν Πέτροβιτς γίνεται σύμβολο της διαμάχης και της κροατικής υπερηφάνειας. Η φιλία του με τον Ντίβατς διαλύεται. Μια φιλία που ξεκίνησε από όταν ήταν συγκάτοικοι στη εθνική Nέων της Γιουγκοσλαβίας και που καλύτερος τρόπος να την καταλάβουμε δεν υπάρχει από το ντοκιμαντέρ του ESPN, "Once Brothers".

Δεν μπορούμε χωρίς τους Γιουγκοσλάβους!

Μετά, λοιπόν, τη διάσπαση της Γιουγκοσλαβίας και αφού συστήθηκε η ομοσπονδία μπάσκετ Σερβίας και Μαυροβουνίου, οι ομάδες της αποκλείστηκαν από τις διεθνείς διοργανώσεις, στο πλαίσιο του εμπάργκο από τα Ηνωμένα Έθνη. Θυμίζουμε πως η Γιουγκοσλαβία έχασε τη διοργάνωση του 12ου Μουντομπάσκετ, το οποίο επρόκειτο να διεξαχθεί στο Βελιγράδι το 1994.

Επίσης, πριν από την επιβολή των αποκλεισμών, ο Ντούσκο Βουγιόσεβιτς… πρόλαβε να δημιουργήσει ομάδα για τους Μεσογειακούς Αγώνες του 1991, με παίκτες όπως ο Μποντιρόγκα, ο Τάρλατς, ο Λόντσαρ και ο Ρέμπρατσα, καταλαμβάνοντας την πέμπτη θέση! Οι Ολυμπιακοί Αγώνες στη Βαρκελώνη ήταν η πρώτη μεγάλη διοργάνωση που διεξήχθη χωρίς τη συμμετοχή της Γιουγκοσλαβίας, εν ενεργεία πρωταθλήτριας Ευρώπης, εν ενεργεία Παγκόσμιας Πρωταθλήτριας και φιναλίστ στους προηγούμενους Ολυμπιακούς Αγώνες της Σεούλ, το 1988!

Θα μπορούσε η Γιουγκοσλαβία να κοντράρει τον Τζόρνταν, τον Μπερντ και τον Μάτζικ; Δεν θα το μάθουμε ποτέ...

Την άνοιξη του 1994, ο αρχισυντάκτης του ιταλικού περιοδικού Superbasket, Ενρίκο Καμπάνια δημοσίευσε την εξής επιστολή: "Θα πραγματοποιήσω δημοψήφισμα στο Superbasket, ζητώντας την γνώμη του κόσμου. Μπορεί το ευρωπαϊκό και παγκόσμιο μπάσκετ να συνεχίσει χωρίς τους Γιουγκοσλάβους; Θέλω να υποστηρίξω την επιστροφή των εθνικών ομάδων και των συλλόγων τους. Δεν αμφιβάλω σε καμία περίπτωση για το αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας. Θα μεταβιβάσω, λοιπόν, το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στη FIBA. H πράξη μου δεν λογίζεται ως πολιτική πρωτοβουλία! Ο αθλητισμός είναι το μοναδικό κίνητρό μου. Είναι απαράδεκτο να τιμωρείται έτσι το πιο ισχυρό μπασκετικό έθνος στην Ευρώπη!".

Στις 8 Ιουλίου 1994 η Γιουγκοσλαβία ξεκίνησε τη σταδιακή επανεμφάνισή της στον διεθνή αθλητισμό. Η εθνική ομάδα, με την ονομασία YU All-Stars, έπαιξε κόντρα στην Ελλάδα. Η ήττα με 86-75 ήταν το λιγότερο μπροστά στη μεγάλη επιστροφή, όμως η ζημιά είχε ήδη γίνει…

Δυστυχώς δεν θα μάθουμε ποτέ τι θα γινόταν αν η ενωμένη Γιουγκοσλαβία αντιμετώπιζε την πανίσχυρη Team USA. Απόψε (21/8, 21:45) ο Βλάντε και ο Ζάρκο θα παρακολουθήσουν από τις εξέδρες τις προσπάθειες της Σερβίας κόντρα στους Αμερικανούς στον τελικό του Ολυμπιακού τουρνουά. Στο Ρίο βρέθηκαν, επίσης, και ο Ράτζα, ο Στόγιαν και ο Κούκοτς ως μέλη της κροατικής ομοσπονδίας.

Σίγουρα θα πέρασε και από το δικό τους μυαλό το μεγαλύτερο "τι θα γινόταν αν" στο παγκόσμιο μπάσκετ…

Τwitter @Giannis_Stavr

Το περιστατικό με τον Ντίβατς και τη σημαία της Κροατίας στο Μπουένος Άιρες